مرداد 1394 
 
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود 

تکه هایی از متن به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
 
 
 
فصل1 : کلیات پژوهش
1-1. مقدمه. 2
1-2. بیان مسأله. 2
1-3. اهمیت و ضرورت پژوهش… 6
1-4. فرضیه‌ها 7
1-5. اهداف پژوهش… 7
1-6. پرسش‌های پژوهش… 9
1-7. متغیرهای پژوهش… 9
فصل2 : مبانی نظری پژوهش
2-1. مقدمه. 16
2-2. برند. 17
2-3. اعتماد به برند. 22
2-4. ارزش ویژه برند. 23
2-5. پارامترهای موثر بر ارزش ویژه برند. 25
2-6. دانش برند. 38
2-7. وفاداری به برند. 39
2-8. رابطه با برند. 40
2-9. برند و مشخصه های آن. 40
2-10. برندسازی.. 42
2-11. ویژگی های یک برند خوب.. 43
2-12. آمیزه بازاریابی.. 48
2-13. آمیخته تبلیغات.. 48
2-14. سوابق مرتبط.. 49
فصل3 : روش پژوهش
3-1. مقدمه. 53
3-2. روش پژوهش… 53
3-3. جامعه آماری.. 55
3-4. نمونه آماری و روش نمونه گیری.. 55
3-5. ابزار گردآوری داده‏ها 56
3-6. اعتبار و روایی.. 56
3-7. متغیرهای تحقیق، نحوه اندازه‏گیری آن ها و مدل های آماری جهت آزمون فرضیات.. 57
3-7-1. متغیرهای مستقل.. 57
3-7-2. متغیر اصلی یا وابسته. 57
3-8. چگونگی جمع‏آوری داده‏ها 58
3-9. روش‏های آماری.. 58
3-10. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات.. 59
فصل4 : تجزیه و تحلیل یافته ها
4-1. مقدمه. 60
4-2. توصیف داده‏ها 61
4-2-1. وضعیت آزمودنی‏ها بر حسب نوع فروشگاه 61
4-2-2. وضعیت آزمودنی‏ها بر حسب جنسیت… 62
4-3. تحلیل داده‏ها 63
4-3-1. بررسی نرمال بودن داده‏ها 64
4-3-2. ادراک مشتری از هزینه تبلیغات بر کیفیت ادراک شده تاثیر معنی‏داری دارد. 65
4-3-3. ادراک مشتری از هزینه تبلیغات بر شناخت برند تاثیر معنی‏داری دارد. 67
4-3-4. ادراک مشتری از هزینه تبلیغات بر تداعی برند تاثیر معنی‏داری دارد. 69
4-3-5. نگرش افراد نسبت به تبلیغات بر کیفیت ادراک شده تاثیر معنی‏داری دارد. 71
4-3-6. نگرش افراد نسبت به تبلیغات بر شناخت برند تاثیر معنی‏داری دارد. 72
4-3-7. نگرش افراد نسبت به تبلیغات بر تداعی برند تاثیر معنی‏داری دارد. 74
4-3-8. ادراک مشتری از ترفیعات پولی بر کیفیت ادراک شده تاثیر معنی‏داری دارد. 76
4-3-9. ادراک مشتری از ترفیعات پولی بر تداعی برند تاثیر معنی‏داری دارد. 78
4-3-10. ادراک مشتری از ترفیعات غیرپولی بر کیفیت ادراک شده تاثیر معنی‏داری دارد. 80
4-3-11. ادراک مشتری از ترفیعات غیرپولی بر تداعی برند تاثیر معنی‏داری دارد. 81
4-3-12. شناخت برند بر کیفیت ادراک شده تاثیر معنی‏داری دارد. 83
4-3-13. شناخت برند بر تداعی برند تاثیر معنی‏داری دارد. 85
4-3-14. کیفیت ادراک شده بر وفاداری مشتریان تاثیر معنی‏داری دارد. 87
4-3-15. تداعی برند بر وفاداری مشتریان تاثیر معنی‏داری دارد. 89
فصل5 : نتیجه گیری
5-1. مقدمه. 92
5-2. بحث در یافته‏ها 93
5-3. پیشنهادهای تحقیق.. 97
5-3-1. پیشنهادهای کاربردی.. 97
5-3-2. پیشنهادهای پژوهشی.. 98
5-4. محدودیت‏های تحقیق.. 99
منابع. 99
پیوست… 100
 
فهرست جداول
عنوان                                                                                                 صفحه
جدول2-1. دیدگاه‏های مختلف در تعاریف برند. 23
جدول4-1. جامعه آزمودنی این پژوهش بر حسب نوع فروشگاه 61
جدول4-2. جامعه آزمودنی این پژوهش بر حسب جنسیت… 62
جدول4-3. آزمون کلموگرف – اسمیرنوف نرمال بودن داده ها 65
جدول4-4. میزان همبستگی بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته. 66
جدول4-5. آنالیز واریانس برای معنادار بودن رگرسیون در رگرسیون خطی.. 66
جدول4-6. آزمون ضرایب خط رگرسیونی.. 67
جدول4-7. میزان همبستگی بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته. 67
جدول4-8. آنالیز واریانس برای معنادار بودن رگرسیون در رگرسیون خطی.. 68
جدول4-9. آزمون ضرایب خط رگرسیونی.. 68
جدول4-10. میزان همبستگی بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته. 69
جدول4-11. آنالیز واریانس برای معنادار بودن رگرسیون در رگرسیون خطی.. 70
جدول4-12. آزمون ضرایب خط رگرسیونی.. 70
جدول4-13. میزان همبستگی بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته. 71
جدول4-14. آنالیز واریانس برای معنادار بودن رگرسیون در رگرسیون خطی.. 71
جدول4-15. آزمون ضرایب خط رگرسیونی.. 72
جدول4-16. میزان همبستگی بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته. 73
جدول4-17. آنالیز واریانس برای معنادار بودن رگرسیون در رگرسیون خطی.. 73
جدول4-18. آزمون ضرایب خط رگرسیونی.. 74
جدول4-19. میزان همبستگی بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته. 74
جدول4-20. آنالیز واریانس برای معنادار بودن رگرسیون در رگرسیون خطی.. 75
جدول4-21. آزمون ضرایب خط رگرسیونی.. 76
جدول4-22. میزان

 

همبستگی بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته. 76
جدول4-23. آنالیز واریانس برای معنادار بودن رگرسیون در رگرسیون خطی.. 77
جدول4-24. آزمون ضرایب خط رگرسیونی.. 77
جدول4-25. میزان همبستگی بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته. 78
جدول4-26. آنالیز واریانس برای معنادار بودن رگرسیون در رگرسیون خطی.. 79
جدول4-27. آزمون ضرایب خط رگرسیونی.. 79
جدول4-28. میزان همبستگی بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته. 80
جدول4-29. آنالیز واریانس برای معنادار بودن رگرسیون در رگرسیون خطی.. 80
جدول4-30. آزمون ضرایب خط رگرسیونی.. 81
جدول4-31. میزان همبستگی بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته. 82
جدول4-32. آنالیز واریانس برای معنادار بودن رگرسیون در رگرسیون خطی.. 82
جدول4-33. آزمون ضرایب خط رگرسیونی.. 83
جدول4-34. میزان همبستگی بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته. 83
جدول4-35. آنالیز واریانس برای معنادار بودن رگرسیون در رگرسیون خطی.. 84
جدول4-36. آزمون ضرایب خط رگرسیونی.. 85
جدول4-37. میزان همبستگی بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته. 85
جدول4-38. آنالیز واریانس برای معنادار بودن رگرسیون در رگرسیون خطی.. 86
جدول4-39. آزمون ضرایب خط رگرسیونی.. 86
جدول4-40. میزان همبستگی بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته. 87
جدول4-41. آنالیز واریانس برای معنادار بودن رگرسیون در رگرسیون خطی.. 88
جدول4-42. آزمون ضرایب خط رگرسیونی.. 88
جدول4-43. میزان همبستگی بین متغیرهای مستقل و متغیر وابسته. 89
جدول4-44. آنالیز واریانس برای معنادار بودن رگرسیون در رگرسیون خطی.. 90
جدول4-45. آزمون ضرایب خط رگرسیونی.. 90
 

: کلیات پژوهش
 

مقدمه
امروزه سازمان‏ها با رقابتی شدن بازارها و تغییرات پیوسته محیط، به این واقعیت پی برده‏اند که دیگر مانند گذشته با یک نظام اقتصادی رو به گسترش و بازارهای در حال رشد روبرو نیستند. لذا هر مشتری ارزش ویژه خود را دارد و برای به دست آوردن سهم بیشتری از بازار باید مبارزه کرد. گرچه بازاریابان تا دیروز تنها در اندیشه یافتن مشتریان جدید بودند ولی در دیدگاه امروز، بازاریابی یعنی کشف یک نیاز، تلاش در جهت برآورده کردن آن و استمرار در تلاش. امروزه متعهد کردن مشتری جایگاه ویژه‏ای پیدا کرده و رشد دادن مشتری یعنی توجه به رضایت‏مندی، ارتباط موثر با وی و سنجش کیفیت از دیدگاه وی که باعث می‏شود مشتریان یک سازمان در داخل همکار و در خارج از سازمان حامی و طرفدار سازمان باشند. لذا فقط مشتریانی که احساس تعلق خاطر و تعلق قلبی پیدا کرده و سودآوری و عمر طولانی دارند برای سازمان‏ها سرمایه به شمار می‏روند (تقی زاده، 1390).
در بازاریابی مصرف کننده، برندها غالباً نقطه آغاز تمایز بین پیشنهادهای رقابتی بوده‏اند، به طوری که در موفقیت سازمان‏ها می‏توانند حیاتی باشند. لذا بسیار مهم است که مدیریت برندها به صورت استراتژیک انجام گردد (فراهانی، 1392).
 

بیان مسأله
یک برند قوی می‏تواند ارزشمندترین دارایی یک موسسه تجاری محسوب شود، زیرا باعث می‏شود سازمان حاشیه سود بیشتر، کانال‏های همکاری بهتر و هم چنین مزایای دیگر را به دست آورد (یوو و

هدف از پژوهش حاضر بررسی بار شناختی بیرونی ایجاد شده در چند رسانه ای مبتنی بر الگوی طراحی آموزشی مریل در درس زیست شناسی بود. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش شناسی در زمره پژوهش های شبه آزمایشی است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پسر پیش دانشگاهی رشته علوم تجربی شهر ملایر در سال تحصیلی 93-1392 بود. نمونه های پژوهش با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و در دو گروه کنترل (15 نفر) و آزمایش (15 نفر)  به صورت تصادفی گماشته شدند. گروه آزمایش در معرض متغییر مستقل (چند رسانه ای آموزشی مبتنی بر الگوی طراحی آموزشی مریل) قرار گرفت. گروه کنترل محتوای درس زیست شناسی را که با توجه به الگوی طراحی آموزشی مریل طراحی شده بود به شیوه سخنرانی آموزش دیدند. ابزار جمع آوری داده ها، مقیاس اندازه گیری 5 درجه ای برونکن، پلاس  و لیوتنر بود. روایی و پایایی پرسشنامه توسط صاحب نظران به ترتیب 83/. و 80/. بدست آمد. داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار spss تجزیه و تحلیل شد. نتایج پژوهش نشان داد که چند رسانه ای طراحی شده مبتنی بر الگوی طراحی آموزشی مریل، بار شناختی بیرونی کمتری را نسبت به روش ارائه به شیوه مرسوم برای آزمودنی ها ایجاد می کند.

 

کلید واژها: بار شناختی بیرونی، چند رسانه ای آموزشی، طراحی آموزشی، الگوی طراحی آموزشی مریل

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                           صفحه

فصل اول: کلیات

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………2

بیان مسأله……………………………………………………………………………………………………………………………………………………3

اهمیت و ضرورت……………………………………………………………………………………………………………………………………………5

هدف……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….6

سوال………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………6

فرضیه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….6

تعریف مفاهیم………………………………………………………………………………………………………………………………………………..7

تعریف های مفهومی………………………………………………………………………………………………………………………………………7

تعریف های عملیاتی…………………………………………………………………………………………………………………………………….7

فصل دوم: ادبیات پژوهش

بخش اول) مبانی نظری

چند مفهوم بنیادی………………………………………………………………………………………………………………………………………..9

آموزش……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………9

تدریس…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..9

یادگیری………………………………………………………………………………………………………………………………………………………10

طراحی آموزشی…………………………………………………………………………………………………………………………………………..11

نظریه های یادگیری……………………………………………………………………………………………………………………………………12

رفتارگرایی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..12

طراحی آموزشی رفتارگرایانه……………………………………………………………………………………………………………………….13

شناخت گرایی……………………………………………………………………………………………………………………………………………..14

طراحی آموزشی شناخت گرایانه…………………………………………………………………………………………………………………15

ساختن گرایی………………………………………………………………………………………………………………………………………………16

طراحی آموزشی ساختن گرایانه…………………………………………………………………………………………………………………17

ارتباط گرایی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….19

اصول ارتباط گرایی در طراحی آموزشی…………………………………………………………………………………………………….20

الگوی طراحی آموزشی مریل………………………………………………………………………………………………………………………20

نظریه نمایش اجزاء……………………………………………………………………………………………………………………………………..22

اهداف یا انواع عملکرد از نظر مریل…………………………………………………………………………………………………………….23

عناصر محتوا در دیدگاه مریل…………………………………………………………………………………………………………………….25

ماتریس هدف- محتوا………………………………………………………………………………………………………………………………….26

عناصر یا اجزاء آموزش از نظر مریل……………………………………………………………………………………………………………27

انواع ارائه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..29

انواع ارائه اولیه…………………………………………………………………………………………………………………………………………….30

انواع ارائه ثانویه……………………………………………………………………………………………………………………………………………32

قواعد طراحی در نظریه نمایش اجزاء………………………………………………………………………………………………………….36

مراحل طراحی آموزشی بر اساس الگوی مریل…………………………………………………………………………………………..39

معماری شناختی انسان………………………………………………………………………………………………………………………………43

نظریۀ پردازش اطلاعات………………………………………………………………………………………………………………………………44

نظام حافظه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………44

اصول پردازش اطلاعات……………………………………………………………………………………………………………………………….50

اصل ذخیرۀ اطلاعات…………………………………………………………………………………………………………………51
اصل اقتباس و سازماندهی مجدد……………………………………………………………………………………………..52
اصل تکوین تصادفی………………………………………………………………………………………………………………….55
اصل

 

تغییرات محدود………………………………………………………………………………………………………………..56
اصل ارتباط و سازماندهی محیطی…………………………………………………………………………………………..57
نظریه بارشناختی………………………………………………………………………………………………………………………………………..58

بارشناختی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 59

بارشناختی درونی………………………………………………………………………………………………………………………………………..61

بار شناختی بیرونی………………………………………………………………………………………………………………………………………62

بار شناختی مطلوب…………………………………………………………………………………………………………………………………….64

تعامل بین عناصری……………………………………………………………………………………………………………………………………..66

اثرات بارشناختی…………………………………………………………………………………………………………………………………………68

اثر هدف- آزاد……………………………………………………………………………………………………………………………………………..68

اثر مثال های کارشده………………………………………………………………………………………………………………………………….70

اثر تقسیم توجه…………………………………………………………………………………………………………………………………………..71

اثر مجراهای حسی………………………………………………………………………………………………………………………………………72

اثر پرهیز از زیاده کاری……………………………………………………………………………………………………………………………….73

اثر معکوس خبرگی……………………………………………………………………………………………………………………………………..74

اثر کاهش تدریجی راهنمایی………………………………………………………………………………………………………………………75

اثر تصور و خود-تفسیری…………………………………………………………………………………………………………………………..76

اثر تعامل پذیری عناصر………………………………………………………………………………………………………………………………77

چندرسانه ای آموزشی………………………………………………………………………………………………………………………………..78

عناصر نظام های چند رسانه ای ………………………………………………………………………………………………………………..80

مزایای چند رسانه ای آموزشی…………………………………………………………………………………………………………………..83

مدیریت بارهای شناختی در چندرسانه ای های آموزشی………………………………………………………………………….86

نظریه شناختی چندرسانه ای……………………………………………………………………………………………………………………..86

اصول چند رسانه ای آموزشی مایر……………………………………………………………………………………………………………..89

اصل چندرسانه ای……………………………………………………………………………………………………………………89
اصل مجاورت مکانی………………………………………………………………………………………………………………….89
اصل مجاورت زمانی………………………………………………………………………………………………………………….89
اصل انسجام………………………………………………………………………………………………………………………………90
اصل مجراهای حسی………………………………………………………………………………………………………………..90
اصل پرهیز از زیاده کاری…………………………………………………………………………………………………………90
اصل تفاوت های فردی……………………………………………………………………………………………………………..90
بار شناختی و طراحی چندرسانه ای آموزشی…………………………………………………………………………………………….91

الف) اصولی برای کاهش بار شناختی بیرونی……………………………………………………………………………………………..92

1- اصل انسجام…………………………………………………………………………………………………………………………………….93

2- اصل پرهیز از زیاده کاری………………………………………………………………………………………………………………..94

3- اصل علامت دهی…………………………………………………………………………………………………………………………….95

4- اصل مجاورت مکانی………………………………………………………………………………………………………………………..95

5- اصل مجاورت زمانی…………………………………………………………………………………………………………………………96

ب) اصولی برای مدیریت بار شناختی درونی………………………………………………………………………………………..96

1- اصل قطعه بندی……………………………………………………………………………………………………………………………..97

2- اصل پیش نیاز آموزش……………………………………………………………………………………………………………………98

3- اصل مجراهای حسی……………………………………………………………………………………………………………………….98

ج) اصولی برای افزایش بارشناختی مطلوب…………………………………………………………………………………………98

1- اصل چند رسانه ای…………………………………………………………………………………………………………………………99

2- اصل شخصی سازی………………………………………………………………………………………………………………………100

3- اصل بازخورد…………………………………………………………………………………………………………………………………100

4- اصل تأمل و تفکر………………………………………………………………………………………………………………………….101

بخش دوم) پیشینه پژوهش

پیشینه پژوهش خارجی………………………………………………………………………………………………………………………….101

پیشینه پژوهش داخلی…………………………………………………………………………………………………………………………….103

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

طرح کلی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………106

جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………………………………………………….106

نمونه آماری و روش نمونه گیری……………………………………………………………………………………………………………..106

ابزار اندازه گیری یا روش جمع آوری داده ها ی پژوهش……………………………………………………………………….106

روایی و پایایی…………………………………………………………………………………………………………………………………………..107

روش اجرای پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………107

روش تحلیل یافته ها………………………………………………………………………………………………………………………………..107

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..109

آمار توصیفی پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………..109

آمار استنباطی پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………….110

فصل پنجم: خلاصه، بحث و نتیجه گیری

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..112

پیشنهادها…………………………………………………………………………………………………………………………………………………113

محدودیت ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..113

منابع…………………………………………………………………………………………………………………………….114

پیوست…………………………………………………………………………………………………………………………122

طرح درس………………………………………………………………………………………………………………………………………………..122

پرسشنامه بار شناختی بیرونی………………………………………………………………………………………………………………….136

نمونه های اسلاید چند رسانه ای……………………………………………………………………………………………………………..137

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………………………………..140

فهرست جداول

جدول 2-2. انواع بار شناختی و ویژگی های آن………………………………………………………………………………………..65

جدول 4-1. توصیف نمونه آماری پژوهش……………………………………………………………………………………………….108

جدول 4-2. نتایج به دست آمده در دو گروه کنترل و آزمایش در آزمون بار شناختی ………………………..108

جدول 4-3. نتایج آزمون تی مستقل برای فرضیه پژوهش……………………………………………………………………..110

فهرست شکل ها

شکل 2-1. ماتریس هدف محتوا………………………………………………………………………………………………………………..25

شکل 2-2. انواع ارائه اولیه………………………………………………………………………………………………………………………….30

شکل 2-3. نظریه شناختی یادگیری چند رسانه ای………………………………………………………………………………….88

مقدمه

یکی از نظریه های قدرتمند یادگیری در روان شناسی تربیتی، نظریۀ شناختی است. بر طبق این نظریه، یادگیری انسان از فرآیندهای درونی تأثیر می پذیرد. اصول روان شناسی شناختی بر این مبنا شکل گرفته اند که افراد چگونه اطلاعات را کسب و پردازش می کنند و آن ها را به کار می گیرند. نظریۀ یادگیری شناختی بر مشخص سازی ساختارها، فرآیندها و بازنمایی های شناختی تمرکز دارد که آموزش و یادگیری را تسهیل می بخشند (اسمیت و راگان[1]، 2005). نظریه پردازان شناختی معتقدند که فرآیندهای ذهنی یادگیرنده، عامل اصلی در توضیح یادگیری هستند. طریقه ای که یادگیرنده به واسطۀ آن، اطلاعات را مورد پردازش قرار داده، به کار می برد و می تواند اندیشه ها و ساختارهای ذهنی درونی وی را تغییر دهد. یکی از اندیشه های اصلی نظریۀ شناختی، نظریۀ خبر پردازی یا پردازش اطلاعات است. این نظریه به وجود سه نوع حافظۀ حسی[2]، فعال یا کوتاه مدت[3] و بلند مدت[4] در نظام شناختی انسان اشاره دارد (بیابانگرد، 1390).

از جمله مباحثی که در روان شناسی تربیتی بر اساس دیدگاه خبرپردازی برای حمایت از فرآیند پردازش داده ها در حافظه فعال ایجاد گردیده است، نظریه بار شناختی[5] می باشد. در واقع تلاش اصلی طراحان آموزشی باید طراحی درس ها به طریقی باشد که با فرآیند های یادگیری انسان سازگار باشد. استفاده از نظریه بار شناختی، نمونه ای از این تلاش در طراحی آموزشیاست.

مفهوم بار شناختی برای اولین بار در سال های 1950 ارائه گردید و بر این فرض استوار است که کانال های ارتباطی ظرفیت محدودی را برای ارسال اطلاعات دارند. این نظریه می گوید که ظرفیت شناختی انسان از محدودیت برخوردار است. ما در آن واحد، می توانیم تعداد محدودی از واحد های اطلاعاتی را پردازش نماییم.

اصطلاح بار شناختی، به میزان باری که در هنگام پردازش اطلاعات بر روی حافظه فعال یا کوتاه مدت وارد می آید، تا بتواند آن اطلاعات را برای جای دهی در حافظه درازمدت رمزگذاری کند، اشاره دارد. این تلاش ذهنی برای پردازش اطلاعات را بار شناختی می نامیم (کالیوگا[6]، 1391). نظریه بار شناختی صریحاً بعنوان یک نظریه از طراحی آموزشی بر پایه دانش ما از معماری شناختی[7] انسان توسعه داده شده است.

نظریه بار شناختی شامل جنبه هایی از معماری شناختی انسان است که به آموزش، به همراه نتایج آموزشی که از معماری شناختی ناشی می شود، مربوط هستند. تأکید و هدف نهایی این نظریه، این

9-1- تاریخچه سقط جنین……………………………………………………………………………….8
10-1- انواع سقط جنین…………………………………………………………………………………10
1-11-1- سقط جنین جنایی یا عمدی…………………………………………………………………10
2-11-1- سقط جنین درمانی یا طبی یا کورتاژ قانونی………………………………………………10
3-11-1- سقط جنین خود به خودی یا عادتی………………………………………………………..12
12-1- سقط جنین از منظر پزشکی……………………………………………………………………12
13-1- وضعیت سقط جنین در کشورهای مختلف……………………………………………………15
14-1- وضعیت سقط جنین در ایران……………………………………………………………………16
15-1- نظریه پردازی ها درباره سقط جنین……………………………………………………………17
16-1- نظریه آزادی مطلق سقط جنین………………………………………………………………..17
1-16-1- الزام ناشی از ناکارآمدی قوانین اخلاقی……………………………………………………17
2-16-1- جلوگیری از وقوع سقط های غیر بهداشتی………………………………………………..18
3-16-1- ترجیح دادن مادر به جنین……………………………………………………………………..18
4-16-1- وجود ضرورت های اخلاقی، اقتصادی و اجتماعی…………………………………………..18
5-16-1- الزام ناشی از ناهنجاری های جنینی………………………………………………………..19
6-16-1- الزام ناشی از افزایش جمعیت………………………………………………………………..19
7-16-1- نظریه ممنوعیت مطلق سقط جنین…………………………………………………………..19
17-1- نظریه آزادی نسبی سقط جنین…………………………………………………………………20
18-1- دیدگاه ادیان مختلف در رابطه با موضوع و دلایل موافقان و مخالفان سقط جنین ناشی از زنا…21
1-18-1- سقط جنین و دین زرتشت…………………………………………………………………….21
2-18-1- سقط جنین در دین یهود……………………………………………………………………….21
3-18-1- دیدگاه دین اسلام و دلایل موافقان و مخالفان سقط جنین………………………………..22
19-1- بررسی سقط جنین، از منظر نظریات غربی در حوزه اخلاقی کاربردی……………………..24
20-1- سقط جنین از منظر اخلاق………………………………………………………………………31
فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده
1-2- مقدمه……………………………………………………………………………………………….46
2-2- تعریف سقط جنین یا سقط حمل…………………………………………………………………47
3-2- ضابطه قانونی حیات جنینی و حیات قابل زیستن………………………………………………49
4-2- اقسام سقط جنین و عناصر آن……………………………………………………………………50
5-2- عناصر سقط جنین عمدی………………………………………………………………………….51
1-5-2- عناصر تشکیل دهنده سقط جنین عمدی عبارتند از………………………………………….51
2-5-2- انواع سقط جنین از لحاظ ابزار و وسایل ارتکاب جرم………………………………………….52
6-2- سقط جنین شبه عمد و خطای محض و غیرعمدی……………………………………………..53
7-2- بررسی احکام فقهی و حقوقی اسقاط جنین……………………………………………………56
8-2- جنایت…………………………………………………………………………………………………56
9-2- انواع جنایات………………………………………………………………………………………….57
1-9-2- جنایت بر دو نوع است……………………………………………………………………………57
2-9-2- جنایت در فقه امامیه……………………………………………………………………………..58
10-2- احکام تکلیفی سقط جنین………………………………………………………………………..58
11-2- فقه امامیه…………………………………………………………………………………………..59
12-2- مذهب الامامیه……………………………………………………………………………………..59
13-2- سقط جنین قبل از پیدایش روح…………………………………………………………………..64
14-2- سقط جنین بعد از پیدایش روح در صورتی که مرده ساقط شود………………………………65
15-2- حمل در اثر جنایت زنده ساقط شود و سپس بمیرد…………………………………………….65
17-2- نظریه فقها در ارث دیه………………………………………………………………………………70
1-17-2- نظریه فقها درباره دیون مقتول…………………………………………………………………..71
18-2- اقسام فعل…………………………………………………………………………………………..74
19-2- نقد و بررسی………………………………………………………………………………………..75
20-2- نظری فقهای امامیه…………………………………………………………………………………80
21-2- نظریه مخالفین……………………………………………………………………………………….80
22-2- کفاره قتل……………………………………………………………………………………………..81
23-2- کلمات فقها…………………………………………………………………………………………..81
24-2- نقد و بررسی………………………………………………………………………………………..82
25-2- کفاره قتل عمد………………………………………………………………………………………83
26-2- کفاره قتل خطایی…………………………………………………………………………………..85
27-2- نظریه فقها…………………………………………………………………………………………..88
28-2- سقط درمانی و علل آن……………………………………………………………………………89
1-28-2- تعریف:…………………………………………………………………………………………….89
2-28-2- شرایط اساسی سقط درمانی…………………………………………………………………90
29-2- سقط درمانی……………………………………………………………………………………….90
1-29-2- یک علل جنینی………………………………………………………………………………….90
30-2- علت اختلاف نظر در تدوین مقررات مربوط به سقط جنین…………………………………….91
31-2- سقط جنین از نظر شرع انور و فقهای عظام…………………………………………………..92
32-2- میزان رضایت مادر در سقط درمانی…………………………………………………………….95
33-2- نتیجه گیری……………………………………………………………………………………….98
فصل سوم: سقط جنین در حقوق انگلیس
1-3- سقط جنین در حقوق انگلیس………………………………………………………………….101
2-3- مقدمه…………………………………………………………………………………………….103
3-3- پیشینه تاریخی………………………………………………………………………………….104
4-3- حقوق باستانی و عرفی……………………………………………………………………….104
5-3- قانون حفظ حیات کودک………………………………………………………………………..107
6-3- قانون سقط جنین سال 1967…………………………………………………………………110
7-3- اصلاحات سال 1990……………………………………………………………………………116
8-3- وضعیت موجود…………………………………………………………………………………..119
9-3- تهدید حیات مادر………………………………………………………………………………..121
10-3- جلوگیری از تولد کودکان معلول……………………………………………………………..122
11-3- تقلیل جنین……………………………………………………………………………………123
فصل چهارم: بحث و نتیجه گیری
1-4- نتیجه گیری……………………………………………………………………………………..126
2-4- پیشنهادات………………………………………………………………………………………131
منابع……………………………………………………………………………………………………133
چکیده
سالیانه زندگی و سلامت میلیونها انسان به علت پایان بخشیدن به حاملگی های ناخواسته در معرض خطر جدی قرار می گیرد. وقوع میزان چشمگیر سق طهای القایی و غیربهداشتی در سراسر جهان و به ویژه در جوامع در حال توسعه و منجر شدن بسیاری از این سقطها به مرگ و میر مادران در سنین باروری، برجای گذاردن صدها هزار ناتوانی جسمی و جنسی، گزارش بالاترین آمار و ارقام سقط های غیرایمن از جوامع در حال توسعه ب ه ویژه جوامعی با منع و محدودیت قانونی بیشتر، از مشكلات عمده سلامت باروری زنان است كه ضرورت بررسی جامع ابعاد مختلف سقط جنین را در جوامع مختلف و از جمله ایران(سالیانه با حداقل80000سقط) آشكار می سازد. هدف از این مطالعه آشنائی با معضل سقط جنین در جامعه است كه

 

ممنوعیت های موجود شرعی، قانونی و فرهنگی موجب افزایش میزان سقط جنین به صورت سقط های القایی و غیربهداشتی گردیده است . بررسی علل این افزایش و به دنبال آن آگاه سازی جامعه نسبت به ابعاد متنوع معضلات سقط های غیربهداشتی از اهداف این تحقیق است، تا از یكسو با آشنا سازی صاحبنظران و قانون گذاران با وضعیت موجود كشور و جهان ، زمینه تغییر نگرش فراهم گردد و از سوی دیگر زمینه رفع معضلات و جلوگیری از روند افزایش میزان سق طهای غیربهداشتی، با بكارگیری آموزش های لازم و قانونمند كردن سقط در موارد ممكن فراهم گردد.حمایت از جنین از دیرباز در جوامع بشری، مطرح بوده و در همین راستا، قانون گذار جمهوری اسلامی ایران با الهام از رهنمودهای فقه اسلامی، جنین انسان را موجودی دارای شخصیت انسانی و قابل تکریم و حمایت می داند که مانند سایر انسان ها دارای حقوقی از جمله حق حیات و سلامت است.بنا بر نظر مشهور فقها، سقط جنین بعد از دمیدن روح- چهار و نیم ماهگی- حرام و نامشروع می باشد. اما این رأی در میان فقها مخالفانی دارد که برخی با تمسک به قاعده لاحرج، ضرورت و اضطرار، تزاحم یا اصل تخییر، فتوا به جایز بودن سقط جنین را مجاز دانسته اند؛ اما با جواز بی قید و شرط آن مخالفت نموده اند.طرح گسترده دیدگاه صاحب نظران و اندیشمندان طرفدار جواز بی قید و شرط سقط جنین، بسیاری از دولتها را در نیمه دوم قرن بیستم تحت تأثیر قرار داد که این امر، موجب شده است همه ساله، میلیونها جنین به طور قانونی از بین بروند.
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1- مقدمه
حق حیات به عنوان یکی از حقوق بنیادین بشر قلمداد می شود که مبنای برخورداری از سایر حقوق است. حقوق بین الملل بشر، حق حیات را از بدو تولد به رسمیت می شناسد و نهادهای حقوق بشری بین المللی و منطقه ای در رویه خود صراحتاً اذعان می کنند که در وهله نخست، تمامی حمایت های پیش از زایمان باید با لحاظ کردن حقوق بشر زنان از جمله حق سلامت، حق بر بدن و حق حریم خصوصی آنان صورت پذیرد و توجه به حفظ حیات جنین قبل از تولد، در مرحله بعد قرار می گیرد.
از دیدگاه بسیاری از فعالان حقوق زنان، در چند دهه اخیر در عرصه بین المللی، رویکردی در حال شکل گیری و تقویت است که تمایل دارد حق حیات را به قبل از تولد نیز تسری دهد و این امر می تواند به منزله تهدیدی برای حقوق بشر زنان قلمداد شود. از دیدگاه آنان، این تلاش ها عمدتاً ریشه در باورها و اعتقادات ایدئولوژیک و مذهبی دارد و نتیجه گریزناپذیر این گرایش ها، نادیده گرفتن حقوق بشر زنان از جمله حق بر بدن و برخورداری از تمامیت جسمانی، حق سلامت و حق بهره مندی از خدمات پزشکی و سلامت مربوط به زایمان و پیش از آن، حق کرامت، حق برخورداری از استقلال و تساوی است.
از منظر فعالان عرصه حقوق بشر در غرب، در رویکردی که درصدد به رسمیت شناختن حق حیات برای جنین قبل از تولد است، یک نکته حائز اهمیت وجود دارد و آن عبارتست از اینکه برای جنین حقوقی (از جمله حق حیات) بالاتر از و یا مساوی با حقوق زنان در نظر گرفته می شود. یکی دیگر از نتایج عملی ناشی از به رسمیت شناختن حق حیات جنین قبل از تولد، نادیده گرفته شدن حق زنان در اتخاذ تصمیمات مستقل در ارتباط با بارداری و نیز وضعیت جسمانی خود و به عبارت دیگر، نقض حق زنان بر بدن است.
جرم سقط جنین از جمله جرائم مخصوص زنان می باشد. امروزه گریبانگیر تمامی کشورهای دنیا به خصوص کشورهای پرجمعیت شده است. بازتاب این معضل اجتماعی نیز تاثیر گذار بر دیدگاههای حقوقدانان و جرمشناسان بوده است. به دلیل اینکه دیگر قوانین راجع به سقط جنین، با وجود مسائل جدید اعم از مسائل پزشکی و مسائل اجتماعی و اقتصادی و نظایر آن با عرف و اخلاق عمومی جوامع مطابق نبوده و این مهم حقوقدانان رابرانگیخته تا درتنظیم قوانین ، مسائل و مشکلات را مد نظر قرار دهند که امروزه ما شاهد دگرگونی و تحول در قوانین راجع به سقط جنین به خصوص در کشورهای اروپایی هستیم . باید گفت از طریق مجازات نمی توان درجهت جلوگیری یا کاهش این جرم اقدام موثری انجام داد ، چرا که این عمل، اکثرا با رضایت اولیائ قانونی جنین ، توسط پزشک و یا افراد دیگری بصورت کاملاً مخفیانه صورت می پذیرد، در نتیجه هیچگاه کشف نمی شود.
ادیان مختلف نیز سقط جنین را بجزدر موارد استثنائی ممنوع اعلام کردند . این اعتقادات مذهبی قوانین و مقررات را تحت تاثیر قرار داد و به همین دلیل قانونگذاران کشورهای مختلف سقط جنین را ممنوع و برای آن مجازات تعیین کردند. در آیین زرتشتی سقط جنین گناهی بس عظیم تلقی می شد و برای زنی که مبادرت به این عمل می کرد ، عقوبت سختی در نظر می گرفتند . دین مسیحیت ابتدا سقط جنین را بنحوی تعریف می کرد که شامل مواردی که هنوز روح در در نطفه دمیده نشده است نمی شد . سنت آگوستین معتقد دمیده شدن روح و حرکت در پسرها چهل روز بعد از انعقاد نطفه و در دخترها هشتاد رو ز بعد ازانعقاد صورت می گرفت . اکثر فلاسفه یونان قدیم سقط جنین را در شرایطی مجاز می دانستند . مثلا سقراط سقط را با میل مادر جایز می دانسته و ارسطو در صورتی که مادر اولاد زیادی آنرا تجویز می کرده است ، اما بقراط در قسم نامه معروفش از سقط جنین به عنوان عملی ناپسند یاد کرده و آنرا به دلیل صدماتی که به زنان وارد می کرد، ممنوع اعلام کرده است.
در کشورهای توسعه یافته، سقط جنین در مواقعی که خود خواسته باشد، مطابق با قوانین علمی، از جمله امن‌ترین روش‌ها در پزشکی است. با این حال سقط جنین ناسالم (که توسط فرد، بدون آموزش مناسب و یا خارج از محیط‌های پزشکی انجام می‌شود) سالانه حدود ۷۰ هزار مرگ مادر و ۵ میلیون معلول، در سطح جهان به جا می‌گذارد. سالانه حدود ۴۲ میلیون سقط جنین انجام می‌شود که تخمین زده شده‌است که ۲۰ میلیون از آنها به شکلی ناسالم انجام شده‌است. چهل درصد زنان حامله جهان از داشتن امکانات درمانی و حق انتخاب برای سقط جنین محروم هستند. سقط جنین عمدی (خواسته) دارای سابقه تاریخی طولانی است و توسط روش‌های مختلفی چون سقط‌کننده‌های گیاهی، استفاده از ابزار تیز، آسیب جسمانی، و دیگر روش‌های سنتی انجام می‌شده است. علم پزشکی معاصر با بهره‌گیری از داروها و روش‌های جراحی، سقط جنین را راحت کرده‌است. قانونی بودن، همه‌گیر بودن، وضعیت فرهنگی، و وضعیت مذهبی در نوع نگاه به سقط جنین، تفاوت قابل ملاحظه‌ای ایجاد می‌کند. در بسیاری از نقاط جهان، بحث‌های جنجالی بر سرِ قانونی و اخلاقی بودن، سقط جنین وجود دارد. از آنجایی که دست‌رسی به آموزش و خدمات تنظیم خانواده برای پیشگیری از بارداری در سراسر جهان، در حال افزایش است، سقط جنین به طور گسترده‌ای در حال کاهش است.
2-1- بیان مسأله تحقیق
سقط جنین در عصر حاضر یکی از گسترده ترین و پیچیده ترین مسائل و مشکلات اجتماعی است و علارغم همه تلاشهایی که حقوقدانان ،دانشمندان وخیراندیشان جهت جلوگیری وکاهش ان داشته اند نتیجه مطلوبی حاصل نشده است.همه روزه سقط جنین های بسیاری به روشهایی غیربهداشتی و از همه مهمتر بدون مجوز قانونی صورت میگیرد که علاوه برسقط جنین سلامت مادر را نیز تهدید میکند.
راه حل های ارائه شده نیز در این زمینه بعضا درتضادبایکدیگرند، با تأسف باید گفت: علارغم این اندیشه ها نه تنها این عمل غیرقانونی کاهش نیافته بلکه موجب رواج آن به شکل قانونی

9-1- تاریخچه سقط جنین……………………………………………………………………………….8
10-1- انواع سقط جنین…………………………………………………………………………………10
1-11-1- سقط جنین جنایی یا عمدی…………………………………………………………………10
2-11-1- سقط جنین درمانی یا طبی یا کورتاژ قانونی………………………………………………10
3-11-1- سقط جنین خود به خودی یا عادتی………………………………………………………..12
12-1- سقط جنین از منظر پزشکی……………………………………………………………………12
13-1- وضعیت سقط جنین در کشورهای مختلف……………………………………………………15
14-1- وضعیت سقط جنین در ایران……………………………………………………………………16
15-1- نظریه پردازی ها درباره سقط جنین……………………………………………………………17
16-1- نظریه آزادی مطلق سقط جنین………………………………………………………………..17
1-16-1- الزام ناشی از ناکارآمدی قوانین اخلاقی……………………………………………………17
2-16-1- جلوگیری از وقوع سقط های غیر بهداشتی………………………………………………..18
3-16-1- ترجیح دادن مادر به جنین……………………………………………………………………..18
4-16-1- وجود ضرورت های اخلاقی، اقتصادی و اجتماعی…………………………………………..18
5-16-1- الزام ناشی از ناهنجاری های جنینی………………………………………………………..19
6-16-1- الزام ناشی از افزایش جمعیت………………………………………………………………..19
7-16-1- نظریه ممنوعیت مطلق سقط جنین…………………………………………………………..19
17-1- نظریه آزادی نسبی سقط جنین…………………………………………………………………20
18-1- دیدگاه ادیان مختلف در رابطه با موضوع و دلایل موافقان و مخالفان سقط جنین ناشی از زنا…21
1-18-1- سقط جنین و دین زرتشت…………………………………………………………………….21
2-18-1- سقط جنین در دین یهود……………………………………………………………………….21
3-18-1- دیدگاه دین اسلام و دلایل موافقان و مخالفان سقط جنین………………………………..22
19-1- بررسی سقط جنین، از منظر نظریات غربی در حوزه اخلاقی کاربردی……………………..24
20-1- سقط جنین از منظر اخلاق………………………………………………………………………31
فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده
1-2- مقدمه……………………………………………………………………………………………….46
2-2- تعریف سقط جنین یا سقط حمل…………………………………………………………………47
3-2- ضابطه قانونی حیات جنینی و حیات قابل زیستن………………………………………………49
4-2- اقسام سقط جنین و عناصر آن……………………………………………………………………50
5-2- عناصر سقط جنین عمدی………………………………………………………………………….51
1-5-2- عناصر تشکیل دهنده سقط جنین عمدی عبارتند از………………………………………….51
2-5-2- انواع سقط جنین از لحاظ ابزار و وسایل ارتکاب جرم………………………………………….52
6-2- سقط جنین شبه عمد و خطای محض و غیرعمدی……………………………………………..53
7-2- بررسی احکام فقهی و حقوقی اسقاط جنین……………………………………………………56
8-2- جنایت…………………………………………………………………………………………………56
9-2- انواع جنایات………………………………………………………………………………………….57
1-9-2- جنایت بر دو نوع است……………………………………………………………………………57
2-9-2- جنایت در فقه امامیه……………………………………………………………………………..58
10-2- احکام تکلیفی سقط جنین………………………………………………………………………..58
11-2- فقه امامیه…………………………………………………………………………………………..59
12-2- مذهب الامامیه……………………………………………………………………………………..59
13-2- سقط جنین قبل از پیدایش روح…………………………………………………………………..64
14-2- سقط جنین بعد از پیدایش روح در صورتی که مرده ساقط شود………………………………65
15-2- حمل در اثر جنایت زنده ساقط شود و سپس بمیرد…………………………………………….65
17-2- نظریه فقها در ارث دیه………………………………………………………………………………70
1-17-2- نظریه فقها درباره دیون مقتول…………………………………………………………………..71
18-2- اقسام فعل…………………………………………………………………………………………..74
19-2- نقد و بررسی………………………………………………………………………………………..75
20-2- نظری فقهای امامیه…………………………………………………………………………………80
21-2- نظریه مخالفین……………………………………………………………………………………….80
22-2- کفاره قتل……………………………………………………………………………………………..81
23-2- کلمات فقها…………………………………………………………………………………………..81
24-2- نقد و بررسی………………………………………………………………………………………..82
25-2- کفاره قتل عمد………………………………………………………………………………………83
26-2- کفاره قتل خطایی…………………………………………………………………………………..85
27-2- نظریه فقها…………………………………………………………………………………………..88
28-2- سقط درمانی و علل آن……………………………………………………………………………89
1-28-2- تعریف:…………………………………………………………………………………………….89
2-28-2- شرایط اساسی سقط درمانی…………………………………………………………………90
29-2- سقط درمانی……………………………………………………………………………………….90
1-29-2- یک علل جنینی………………………………………………………………………………….90
30-2- علت اختلاف نظر در تدوین مقررات مربوط به سقط جنین…………………………………….91
31-2- سقط جنین از نظر شرع انور و فقهای عظام…………………………………………………..92
32-2- میزان رضایت مادر در سقط درمانی…………………………………………………………….95
33-2- نتیجه گیری……………………………………………………………………………………….98
فصل سوم: سقط جنین در حقوق انگلیس
1-3- سقط جنین در حقوق انگلیس………………………………………………………………….101
2-3- مقدمه…………………………………………………………………………………………….103
3-3- پیشینه تاریخی………………………………………………………………………………….104
4-3- حقوق باستانی و عرفی……………………………………………………………………….104
5-3- قانون حفظ حیات کودک………………………………………………………………………..107
6-3- قانون سقط جنین سال 1967…………………………………………………………………110
7-3- اصلاحات سال 1990……………………………………………………………………………116
8-3- وضعیت موجود…………………………………………………………………………………..119
9-3- تهدید حیات مادر………………………………………………………………………………..121
10-3- جلوگیری از تولد کودکان معلول……………………………………………………………..122
11-3- تقلیل جنین……………………………………………………………………………………123
فصل چهارم: بحث و نتیجه گیری
1-4- نتیجه گیری……………………………………………………………………………………..126
2-4- پیشنهادات………………………………………………………………………………………131
منابع……………………………………………………………………………………………………133
چکیده
سالیانه زندگی و سلامت میلیونها انسان به علت پایان بخشیدن به حاملگی های ناخواسته در معرض خطر جدی قرار می گیرد. وقوع میزان چشمگیر سق طهای القایی و غیربهداشتی در سراسر جهان و به ویژه در جوامع در حال توسعه و منجر شدن بسیاری از این سقطها به مرگ و میر مادران در سنین باروری، برجای گذاردن صدها هزار ناتوانی جسمی و جنسی، گزارش بالاترین آمار و ارقام سقط های غیرایمن از جوامع در حال توسعه ب ه ویژه جوامعی با منع و محدودیت قانونی بیشتر، از مشكلات عمده سلامت باروری زنان است كه ضرورت بررسی جامع ابعاد مختلف سقط جنین را در جوامع مختلف و از جمله ایران(سالیانه با حداقل80000سقط) آشكار می سازد. هدف از این مطالعه آشنائی با معضل سقط جنین در جامعه است كه

 

ممنوعیت های موجود شرعی، قانونی و فرهنگی موجب افزایش میزان سقط جنین به صورت سقط های القایی و غیربهداشتی گردیده است . بررسی علل این افزایش و به دنبال آن آگاه سازی جامعه نسبت به ابعاد متنوع معضلات سقط های غیربهداشتی از اهداف این تحقیق است، تا از یكسو با آشنا سازی صاحبنظران و قانون گذاران با وضعیت موجود كشور و جهان ، زمینه تغییر نگرش فراهم گردد و از سوی دیگر زمینه رفع معضلات و جلوگیری از روند افزایش میزان سق طهای غیربهداشتی، با بكارگیری آموزش های لازم و قانونمند كردن سقط در موارد ممكن فراهم گردد.حمایت از جنین از دیرباز در جوامع بشری، مطرح بوده و در همین راستا، قانون گذار جمهوری اسلامی ایران با الهام از رهنمودهای فقه اسلامی، جنین انسان را موجودی دارای شخصیت انسانی و قابل تکریم و حمایت می داند که مانند سایر انسان ها دارای حقوقی از جمله حق حیات و سلامت است.بنا بر نظر مشهور فقها، سقط جنین بعد از دمیدن روح- چهار و نیم ماهگی- حرام و نامشروع می باشد. اما این رأی در میان فقها مخالفانی دارد که برخی با تمسک به قاعده لاحرج، ضرورت و اضطرار، تزاحم یا اصل تخییر، فتوا به جایز بودن سقط جنین را مجاز دانسته اند؛ اما با جواز بی قید و شرط آن مخالفت نموده اند.طرح گسترده دیدگاه صاحب نظران و اندیشمندان طرفدار جواز بی قید و شرط سقط جنین، بسیاری از دولتها را در نیمه دوم قرن بیستم تحت تأثیر قرار داد که این امر، موجب شده است همه ساله، میلیونها جنین به طور قانونی از بین بروند.
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1- مقدمه
حق حیات به عنوان یکی از حقوق بنیادین بشر قلمداد می شود که مبنای برخورداری از سایر حقوق است. حقوق بین الملل بشر، حق حیات را از بدو تولد به رسمیت می شناسد و نهادهای حقوق بشری بین المللی و منطقه ای در رویه خود صراحتاً اذعان می کنند که در وهله نخست، تمامی حمایت های پیش از زایمان باید با لحاظ کردن حقوق بشر زنان از جمله حق سلامت، حق بر بدن و حق حریم خصوصی آنان صورت پذیرد و توجه به حفظ حیات جنین قبل از تولد، در مرحله بعد قرار می گیرد.
از دیدگاه بسیاری از فعالان حقوق زنان، در چند دهه اخیر در عرصه بین المللی، رویکردی در حال شکل گیری و تقویت است که تمایل دارد حق حیات را به قبل از تولد نیز تسری دهد و این امر می تواند به منزله تهدیدی برای حقوق بشر زنان قلمداد شود. از دیدگاه آنان، این تلاش ها عمدتاً ریشه در باورها و اعتقادات ایدئولوژیک و مذهبی دارد و نتیجه گریزناپذیر این گرایش ها، نادیده گرفتن حقوق بشر زنان از جمله حق بر بدن و برخورداری از تمامیت جسمانی، حق سلامت و حق بهره مندی از خدمات پزشکی و سلامت مربوط به زایمان و پیش از آن، حق کرامت، حق برخورداری از استقلال و تساوی است.
از منظر فعالان عرصه حقوق بشر در غرب، در رویکردی که درصدد به رسمیت شناختن حق حیات برای جنین قبل از تولد است، یک نکته حائز اهمیت وجود دارد و آن عبارتست از اینکه برای جنین حقوقی (از جمله حق حیات) بالاتر از و یا مساوی با حقوق زنان در نظر گرفته می شود. یکی دیگر از نتایج عملی ناشی از به رسمیت شناختن حق حیات جنین قبل از تولد، نادیده گرفته شدن حق زنان در اتخاذ تصمیمات مستقل در ارتباط با بارداری و نیز وضعیت جسمانی خود و به عبارت دیگر، نقض حق زنان بر بدن است.
جرم سقط جنین از جمله جرائم مخصوص زنان می باشد. امروزه گریبانگیر تمامی کشورهای دنیا به خصوص کشورهای پرجمعیت شده است. بازتاب این معضل اجتماعی نیز تاثیر گذار بر دیدگاههای حقوقدانان و جرمشناسان بوده است. به دلیل اینکه دیگر قوانین راجع به سقط جنین، با وجود مسائل جدید اعم از مسائل پزشکی و مسائل اجتماعی و اقتصادی و نظایر آن با عرف و اخلاق عمومی جوامع مطابق نبوده و این مهم حقوقدانان رابرانگیخته تا درتنظیم قوانین ، مسائل و مشکلات را مد نظر قرار دهند که امروزه ما شاهد دگرگونی و تحول در قوانین راجع به سقط جنین به خصوص در کشورهای اروپایی هستیم . باید گفت از طریق مجازات نمی توان درجهت جلوگیری یا کاهش این جرم اقدام موثری انجام داد ، چرا که این عمل، اکثرا با رضایت اولیائ قانونی جنین ، توسط پزشک و یا افراد دیگری بصورت کاملاً مخفیانه صورت می پذیرد، در نتیجه هیچگاه کشف نمی شود.
ادیان مختلف نیز سقط جنین را بجزدر موارد استثنائی ممنوع اعلام کردند . این اعتقادات مذهبی قوانین و مقررات را تحت تاثیر قرار داد و به همین دلیل قانونگذاران کشورهای مختلف سقط جنین را ممنوع و برای آن مجازات تعیین کردند. در آیین زرتشتی سقط جنین گناهی بس عظیم تلقی می شد و برای زنی که مبادرت به این عمل می کرد ، عقوبت سختی در نظر می گرفتند . دین مسیحیت ابتدا سقط جنین را بنحوی تعریف می کرد که شامل مواردی که هنوز روح در در نطفه دمیده نشده است نمی شد . سنت آگوستین معتقد دمیده شدن روح و حرکت در پسرها چهل روز بعد از انعقاد نطفه و در دخترها هشتاد رو ز بعد ازانعقاد صورت می گرفت . اکثر فلاسفه یونان قدیم سقط جنین را در شرایطی مجاز می دانستند . مثلا سقراط سقط را با میل مادر جایز می دانسته و ارسطو در صورتی که مادر اولاد زیادی آنرا تجویز می کرده است ، اما بقراط در قسم نامه معروفش از سقط جنین به عنوان عملی ناپسند یاد کرده و آنرا به دلیل صدماتی که به زنان وارد می کرد، ممنوع اعلام کرده است.
در کشورهای توسعه یافته، سقط جنین در مواقعی که خود خواسته باشد، مطابق با قوانین علمی، از جمله امن‌ترین روش‌ها در پزشکی است. با این حال سقط جنین ناسالم (که توسط فرد، بدون آموزش مناسب و یا خارج از محیط‌های پزشکی انجام می‌شود) سالانه حدود ۷۰ هزار مرگ مادر و ۵ میلیون معلول، در سطح جهان به جا می‌گذارد. سالانه حدود ۴۲ میلیون سقط جنین انجام می‌شود که تخمین زده شده‌است که ۲۰ میلیون از آنها به شکلی ناسالم انجام شده‌است. چهل درصد زنان حامله جهان از داشتن امکانات درمانی و حق انتخاب برای سقط جنین محروم هستند. سقط جنین عمدی (خواسته) دارای سابقه تاریخی طولانی است و توسط روش‌های مختلفی چون سقط‌کننده‌های گیاهی، استفاده از ابزار تیز، آسیب جسمانی، و دیگر روش‌های سنتی انجام می‌شده است. علم پزشکی معاصر با بهره‌گیری از داروها و روش‌های جراحی، سقط جنین را راحت کرده‌است. قانونی بودن، همه‌گیر بودن، وضعیت فرهنگی، و وضعیت مذهبی در نوع نگاه به سقط جنین، تفاوت قابل ملاحظه‌ای ایجاد می‌کند. در بسیاری از نقاط جهان، بحث‌های جنجالی بر سرِ قانونی و اخلاقی بودن، سقط جنین وجود دارد. از آنجایی که دست‌رسی به آموزش و خدمات تنظیم خانواده برای پیشگیری از بارداری در سراسر جهان، در حال افزایش است، سقط جنین به طور گسترده‌ای در حال کاهش است.
2-1- بیان مسأله تحقیق
سقط جنین در عصر حاضر یکی از گسترده ترین و پیچیده ترین مسائل و مشکلات اجتماعی است و علارغم همه تلاشهایی که حقوقدانان ،دانشمندان وخیراندیشان جهت جلوگیری وکاهش ان داشته اند نتیجه مطلوبی حاصل نشده است.همه روزه سقط جنین های بسیاری به روشهایی غیربهداشتی و از همه مهمتر بدون مجوز قانونی صورت میگیرد که علاوه برسقط جنین سلامت مادر را نیز تهدید میکند.
راه حل های ارائه شده نیز در این زمینه بعضا درتضادبایکدیگرند، با تأسف باید گفت: علارغم این اندیشه ها نه تنها این عمل غیرقانونی کاهش نیافته بلکه موجب رواج آن به شکل قانونی

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                             شماره صفحه

چکیده 1

مقدمه. 2

بیان مسئله. 8

سوالات تحقیق.. 8

فرضیه ها 8

اهداف تحقیق.. 9

روش تحقیق.. 9

پیشینه تحقیق.. 10

ساختار تحقیق.. 12

فصل اول: تاریخچه صنعت نفت… 13

1ـ1 مفاهیم و تعاریف… 14

1ـ1ـ1 تاریخچه نفت… 14

1ـ1ـ2 دوران ابتدایی کشف نفت در ایران. 14

1ـ1ـ3 ذخایر نفتی.. 15

1ـ1ـ4 استخراج نفت… 15

1ـ1ـ5 کمپانی‌های نفتی.. 16

1ـ2 تاریخچه قراردادهای نفت ایران. 18

1ـ2ـ1 امتیازات نفتی.. 18

1ـ2ـ2 امتیاز شرکت هاتز. 19

1ـ2ـ3 قرارداد دارسی.. 19

1ـ2ـ4 قرار داد آرمیتاژ اسمیت… 20

1ـ2ـ5 الغای امتیاز نفت دارس… 21

1ـ2ـ6 امتیاز شرکت استاندارد اویل نیوجرسی.. 22

1ـ2ـ7 امتیاز شرکت نفت سینکلر. 23

1ـ2ـ8 شرکت نفت کویر خوریان. 23

1ـ2ـ9 قرارداد1933. 24

1ـ2ـ10 قرارداد الحاق گس ـ گلشائیان. 25

1ـ2ـ11 شرکت نفت ایران. 26

1ـ2ـ12 نهضت ملی شدن صنعت نفت… 26

1ـ2ـ13 تحولات صنعت نفت ایران تا انقلاب 1357. 27

1ـ2ـ14 دوران پس از انقلاب… 29

1ـ2ـ15 صادرات نفت در سالهای گذشته. 30

1ـ3 انواع قراردادهای نفتی.. 32

1ـ3ـ1 قراردادهای امتیازی (مالکیت کل محصول درون مخزن) 33

1ـ3ـ2 قراردادهای مشارکت در تولید. 33

1ـ3ـ3 قراردادهای خدماتی.. 34

1ـ3ـ4 سابقه قراردادهای خدمت در صنعت نفت… 36

1ـ3ـ5 ویژگیهای قراردادهای خدمات… 38

1ـ3ـ6 قراردادهای اکتشاف و توسعه. 39

1ـ3ـ7 انواع قراردادهای خدماتی.. 40

1ـ3ـ8 قراردادهای صرفا خدماتی.. 40

1ـ3ـ9 قراردادهای خدماتی خطرپذیر. 41

1ـ3ـ10 قراردادهای کاملا خطر پذیر. 42

1ـ3ـ11 قراردادهای بیع متقابل.. 42

1ـ3ـ12 موارد مهم در قراردادهای خدماتی.. 46

1ـ3ـ13 حل و فصل اختلاف در قراردادهای خدماتی.. 47

1ـ3ـ14 قراردادهای خدمت بعد از پیروزی انقلاب اسلامی.. 48

1ـ3ـ15 نسل جدید قراردادهای نفتی.. 48

1ـ3ـ16 قراردادهای نسل چهارم خدماتی ایران (ipc) 49

1ـ3ـ17الزامات مدل IPC. 49

‌1ـ3ـ18 ویژگی‌های مدل جدید. 50

1ـ3ـ19 تحولات تقنینی قراردادهای بالا دستی نفت و گاز. 51

1ـ3ـ19ـ1 قانون تشویق و حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی.. 52

1ـ3ـ19ـ2 قانون بودجه سال 1382. 52

1ـ3ـ19ـ3 قانون برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. 52

1ـ3ـ19ـ4 ماده 14 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران  53

1ـ3ـ19ـ5 1390 قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران 1394. 53

1ـ3ـ19ـ6 قانون اصلاح قانون نفت مصوب تیر ماه 1390. 53

1ـ3ـ19ـ7 قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت مصوب 1391. 54

فصل دوم: سرمایه‌گذاری خارجی.. 55

2ـ1 توضیح و تبیین سرمایه‌گذاری خارجی.. 56

2ـ1ـ1 تاریخچه سرمایه‌گذاری خارجی.. 56

2ـ1ـ2 تاریخچه سرمایه‌گذاری خارجی در ایران. 57

2ـ1ـ3 تعریف سرمایه‌گذاری خارجی.. 59

2ـ1ـ4 تعریف برخی سازمان‌های بین‌المللی از سرمایه‌گذاری خارجی.. 59

2ـ1ـ5 روش‌های جذب سرمایه‌گذاری خارجی در جهان. 60

2ـ1ـ6 سرمایه‌گذاری خارجی در جهان و جایگاه ایران. 61

2ـ1ـ7 اهداف سرمایه‌گذار و سرمایه پذیر. 62

2ـ2 اهمیت جذب سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت ایران. 65

2ـ2ـ1 سرمایه‌گذاری خارجی و توسعه اقتصادی.. 67

2ـ3 مقررات قانونی حاکم بر سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت… 69

2ـ3ـ1 قانون اساسی.. 69

2ـ3ـ2 قانون تشویق و حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی و آئین نامه اجرایی آن. 71

2ـ3ـ3 قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه. 74

2ـ3ـ4 قانون نفت 1366 اصلاحی 1390. 75

2ـ3ـ5 قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت… 76

2ـ3ـ5ـ1 صدور پروانه. 77

2ـ3ـ5ـ2 مشارکت با بخش خصوصی داخلی و خارجی.. 78

2ـ3ـ6 سرمایه‌گذاری خارجی و اقتصاد مقاومتی در صنعت نفت… 79

2ـ3ـ7 تهدیدها و فرصتها در سرمایه‌گذاری خارجی.. 81

فصل سوم: صنعت نفت و جذب سرمایه‌گذاری خارجی.. 84

3ـ1 بسترهای لازم جهت دستیابی به سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت کشور. 85

3ـ1ـ1 ملاحظات سیاسی.. 88

3ـ1ـ2 ملاحظات غیر سیاسی.. 89

3ـ1ـ3 تحریمهای اقتصادی.. 90

3ـ1ـ4 طرحهای صنعت نفت… 91

3ـ1ـ5 بیمه، قوانین گمرکی و قوانین کار. 93

3ـ1ـ6 عوامل سیاسی.. 94

3ـ1ـ7 عوامل اقتصادی.. 95

3ـ1ـ8 عوامل حقوقی و فرهنگی.. 96

3ـ1ـ9 عوامل جغرافیایی.. 96

3ـ1ـ10 چالشهای سرمایه‌گذاری خارجی.. 97

3ـ1ـ11 برخی از چالشهای موجود سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت ایران. 100

3ـ2 جذابیت سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران. 101

3ـ2ـ1 فواید سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت… 104

3ـ2ـ2 بخش بالادستی و سرمایه‌گذاری خارجی.. 107

3ـ3 سرمایه‌گذاری خارجی و قراردادهای نفتی خدماتی.. 108

3ـ3ـ1 قراردادهای خدماتی منعقدشده در بخش نفت… 113

3ـ3ـ1ـ1 توسعۀ میدان نفتی درود. 113

3ـ3ـ1ـ2 میدان نفتی بلال. 113

3ـ3ـ1ـ3 توسعۀ میادین نفتی سروش و نوروز. 113

3ـ3ـ1ـ4 طرح توسعۀ میادین نفتی نصرت و فرزام. 113

3ـ3ـ1ـ5 طرح توسعۀ میادین نفتی فروزان و اسفندیار. 114

3ـ3ـ1ـ6 طرح توسعۀ میدان نفتی دارخوین.. 114

3ـ3ـ1ـ7 توسعۀ میدان نفتی مسجد سلیمان. 114

3ـ3ـ2 مرور نتایج پروژه‌های خدماتی.. 115

3ـ3ـ3 معایب قراردادهای خدماتی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی.. 115

نتیجه‌گیری.. 119

پیشنهادات… 123

منابع و ماخذ. 125

چکیده انگلیسی.. 132

 

چکیده
طی بیش از یک قرن که از اکتشاف طلای سیاه در خاک ایران می‌گذرد، صنعت نفت کشور شاهد دوران پر فراز و نشیبی بوده است. از دوران تاریک اجرای قراردادهای امتیازی و رقابت کشورها برای کسب سهم بیشتر از منابع نفتی و عملاً اعمال سیاست‌های کشورهای خارجی در ایران تا ملی شدن صنعت نفت و دوره کنسرسیوم‌ها و سپس انقلاب اسلامی ایران که موجب افزایش چشمگیر قیمت نفت شد و پس از ایجاد اوپک به عنوان شوک اول در افزایش قیمت نفت، شوک دوم نفتی را رقم زد.

 

انقلاب اسلامی ایران باعث شد کنسرسیوم‌ها به بهانه امنیت، ایران را ترک کنند و درنتیجه فعالیت‌ها در این بخش متوقف شد، اما پس از انقلاب شرکت‌های خارجی خواستار بازگشت و از سرگیری فعالیت‌ها در ایران شدند. در ادامه این روند با‌ تحمیل جنگ هشت ساله به ایران از سوی عراق هیچ سرمایه‌گذاری در این بخش اتفاق نیفتاد و پس از دوران جنگ شاهد عقب افتادگی در این بخش و نبود تکنولوژی لازم برای توسعه میادین گازی و نفتی بودیم. ایران به عنوان مهره کلیدی در خاورمیانه برای توسعه صنعت نفت خود نیاز به سرمایه‌گذاری دارد، استفاده از سرمایه‌گذاری خارجی و تکنولوژی و تسریع برنامه‌های سرمایه‌گذاری ضروری به نظر می‌رسد. طی یک دهه اخیر، ایران تلاش کرده است، قراردادهایی را معرفی کند که مغایر با خط قرمزها نباشد و بخشی از سرمایه و تکنولوژی مورد نیاز را در خدمت صنعت نفت به کار گیرد. در نتیجه تجربیات کسب شده در مذاکرات متعدد طی دوران سرمایه‌گذاری‌های اخیر در صنعت نفت ایران، قراردادهای خدماتی شکل کاملتری به خود گرفتند. در عین حال، با وجود تحولات سریع در شرایط این صنعت، هنوز چالش‌هایی برای طرفین قرارداد وجود دارد. با این وجود قراردادهای خدماتی به عنوان یکی از عوامل مهم اثرگذار بر جذب سرمایه‌گذاری خارجی مطرح هستند.

 

کلمات کلیدی: قراردادهای خدماتی، سرمایه‌گذاری خارجی، صنعت نفت

 

مقدمه
ایران به عنوان یک کشور دارای موقعیت ژئوپولیتیک و استراتژیک از فاکتور انرژی نیز بهره می‌برد که همین امر موجب ارتقای جایگاه ایران در منطقه و جهان از لحاظ سیاسی نیز شده است. امروزه توجه بیشتر کشورهای توسعه یافته غربی به ایران از آن روست که ما در حوزه انرژی همواره غنی بوده و تامین کننده نفت کشورهای همسایه نیز بوده‌ایم. حال با دارا بودن این سطح از انرژی و اینکه بخش پتروشیمی از جمله بخشهای مهم برای توسعه کشور می‌باشد، افزایش تولید نفت یکی از ملزومات امروز ایران است که نتیجه آن افزایش منابع ارزی کشور خواهد بود. بنابراین انتظار می‌رود این امتیاز به تولید ثروت ملی و در نتیجه ایجاد قدرت و امنیت در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی بینجامد. برای تحقق این امر وجود منابع مالی تکنولوژی و دانش فنی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اما از آنجا که ایران کشوری در حال توسعه بوده و در مسیر حرکت به سمت توسعه یافتگی است، نیازمند عواملی است تا در این راه که سختی‌ها و موانع فراوانی نیز به همراه دارد، همواره راه گشای کشور باشد. با نگاهی به میزان ذخایر نفت و ظرفیت‌های تولید ایران و اینکه بخش اعظم انرژی اولیه مورد استفاده در جهان را نفت و فرآورده‌های نفتی تشکیل می‌دهد، حضور عاملی که بتواند این توانایی بالقوه را به بالفعل تبدیل کند لازم و ضروری است.. ضرورت امر زمانی بیش از پیش نمایان می‌شود که نگاهی به بودجه کشور بیاندازیم، جایی که نقش صنعت نفت بسیار حیاتی است و سهم 40 درصدی از بودجه کل کشور اهمیت آنرا برای کشور صد چندان می‌کند. مشکلی که کشور ایران به مانند دیگر کشورهای جهان سوم با آن روبروست فقر سرمایه است. بنابر این داشتن برنامه‌ای جامع، مدون و شناخت نقاط ضعف موجود، برای رفع آنها بسیار ضروری است. با این اوصاف ورود سرمایه‌گذاری خارجی برای تامین اعتبار مورد نیاز به منظور حفظ و افزایش تولید نفت و گاز کشور امری اجتناب ناپذیر است[1] برای پی بردن به اهمیت سرمایه‌گذاری خارجی رجوع به قوانین کشور نیز می‌تواند گویای این مساله باشد که در سالهای اخیر قانونهای مختلفی از جمله قانون تشویق و حمایت سرمایه‌گذاران، قانون رفع موانع تولیدی و سرمایه‌گذاری، قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 ق اساسی و قوانین برنامه‌های پنج ساله توسعه تدوین شده و همه یک موضوع را گوشزد می‌کند و آنهم نیاز به سرمایه‌گذاری خارجی است، به عبارت دیگر قانون نیز دولت را ملزم به جذب سرمایه‌گذاری کرده است. می‌دانیم زمانی قانون برای امری وضع می‌شود که خلائی در یک موضوع حس شود، که باوجود قوانین متعدد در سالهای اخیر احساس نیاز به این حلقه مفقوده بر کسی پوشیده نیست. در همین راستا قانون تشویق و حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی مصوب 1381 و قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور مصوب 1383 موید همین امر است. نفت یک فاکتور اساسی در جهت رسیدن به هدفهای اقتصادی، صنعتی، سیاسی، و در جهت تامین امنیت ملی به حساب می‌آید. رشد اقتصادی که همه کشورها به دنبال آن هستند برابر است با برخورداری و بهره برداری از دو عامل سرمایه و انرژی. مالک نفت بودن در جهان امروز به معنای تامین و کسب سرمایه نیز می‌باشد. از لحاظ تامین سرمایه تجارت نفت خام از نظر ارزش پولی، ده درصد از مجموع تجارت جهان را به خود اختصاص داده است که در مقایسه با کالاهای تجاری دیگر مثل گندم با 3تا 4 درصد سهم از کل تجارت جهانی اهمیت آن در تامین سرمایه‌گذاری کشورهای دارای نفت و در جهت رشد اقتصادی بیشتر نمایان می‌شود.

با ترسیم سند 20 ساله چشم انداز و هدف گذاری از سوی رهبر معظم انقلاب تمامی ارگانهای کشور باید در رسیدن به نقطه مورد نظر تلاش کنند و در این بین سهم صنعت نفت بیش از سایر عوامل، کلیدی و حایز اهمیت است. اما واقعیت این است که حتی اتکای صرف به این صنعت برای تحقق اهداف سند چشم انداز و بدون سرمایه‌گذاری کافی امکانپذیر نخواهد بود. با نگاهی به نیاز 500 میلیارد دلاری بخش انرژی به ویژه نفت می‌توان دریافت که این سرمایه چیزی نیست که بتوان از داخل تامین کرد، بنابر این ورود هرچه سریعتر سرمایه‌گذار خارجی را می‌طلبد. اما، در صورت تحقق نیافتن سرمایه‌گذاری مورد نیاز در برنامه پنجم، ظرفیت تولید نفت خام کشور در سال‌های 1389 تا 1394 از حدود 4 میلیون بشکه در روز به حدود 2، 7 میلیون بشکه در روز کاهش خواهد یافت همه اینها نیازمند تعامل سازنده با جهان خارج و ورود و مشارکت سرمایه‌گذاران و شرکت‌های توانمند و متعهد خارجی و داخلی و عقد قراردادهای هوشمندی است که تحت فشار تحریم‌ها نباشد وگرنه برنامه‌ریزی‌های توسعه‌ای یا باید از اساس مورد بازنگری قرار گرفته و بر اساس محدودیت‌ها تعدیل شود یا باید در حسرت تحقق آن ماند.

طی چند دهه گذشته، قراردادهای نفتی از نظر نحوه نگارش و تدوین متون مورد استفاده، به لحاظ شکلی دچار تغییراتی شده است. قراردادهای نفتی در کشورهای مختلف جهان چارچوب مشخصی دارد مثلا قراردادهای نفتی در داخل ایالات متحده آمریکا عمدتا از نوع اجاره و در انگلستان و استرالیا و برخی از کشورها از نوع امتیازی یا از نوع مشارکتی (مانند قراردادهای مشارکت در تولید) یا خدماتی می‌باشند.

شرکتهای نفتی خارجی عموما (با توجه به فرمول‌های رایج سرمایه‌گذاری در کشورهای دارای ذخایر هیدروکربنی) از انواع مختلف قراردادهای نفتی به اشکال متنوع استفاده می‌کنند. هدف از عقد چنین قراردادهایی تأمین بهره برداری دراز مدت از ذخایر طبیعی است و بنابراین قراردادهای مزبور مشتمل بر عملیاتی است که انجام آنها مستلزم سرمایه‌گذاری عظیم در تاسیسات و کارخانه‌ها و غیره است.

ایران با داشتن زمینه‌های تاریخی، صنعتی، امکانات، تسهیلات تولید، انرژی و نیروی کار ارزان و فراوان، دارای قدرت رقابت مناسبی برای تولید و عرضه صنعتی انواع فرآورده‌های نفتی در بازارهای جهانی است. نفت ایران نه تنها درآمدهای هنگفت برای کشور جهت سرمایه‌گذاریهای عظیم در طرحهای توسعه اقتصادی می‌گردد، بلکه به طرق مستقیم وغیر مستقیم دیگر نیز نقش عمده‌ای در اقتصاد مملکت ایفاد می‌کند. و در واقع نفت در ساختار اقتصادی کشورهای دارای میادین نفتی نقش گرانبهایی را ایفا می‌کند که اقتصاد ایران نیز به طور عمده بر پایه نفت قرارداد داشته و دارد.

صنعت نفت مراحل مختلفی را چون اکتشاف، استخراج و تولید، حمل و نقل، پالایش، پتروشیمی و توزیع را شامل می‌گردد، که در تمام مراحل فوق علم بشری به کار گرفته می‌شود، قراردادهای نفتی یا به صورت بالا دستی و یا به صورت پایین دستی می‌باشند:

قراردادهای بالا دستی شامل اکتشاف و توصیف و توسعه و بهره برداری است، یعنی تا مرحله انتقال که شامل مصرف و صادرات است و قراردادهای پایین دستی شامل توزیع در منطقه، حمل و نقل و فروش است یعنی به عبارتی به بعد از انتقال می‌باشد.

به طور کلی می‌توان گفت:

بالادستی: آنچه زیرزمین است. اکتشاف، استخراج، توسعه، بهره برداری و تولید را شامل می‌شود.

پایین دستی: آنچه روی زمین است. ناظر به انتقال نفت، پالایش، پخش و فروش است.

میان دستی: انتقال نفت از میدان نفتی به پالایشگاه

صنعت پتروشیمی، در بخش‌های مختلف بالادستی، میان دستی و پایین دستی (تکمیلی) به صورت تفکیک ناپذیری به هم متصل است و نرخ خوراک در بالادستی، در بخش‌های دیگر نیز تأثیرگذار بوده به طوری که تولید بخش بالادستی به عنوان خوراک بخش میان دستی و تولید بخش میانی به عنوان خوراک صنایع تکمیلی مورد استفاده قرار می‌گیرد و این زنجیره تولید در صورت تحقق، ارزش آفرینی موثری برای اقتصاد یک کشور داشته و ضریب اشتغال زایی بالایی دارد. اما در ایران با وجود بسترهای مناسب برای ایجاد زنجیره‌های تولید در صنعت پتروشیمی، توسعه این صنعت همواره در بخش بالادستی متمرکز شده و تولیدات خام این بخش به کشورهای دیگر صادر می‌شود.[2]

پروژه‌هایی که به صورت عمده در بخش بالا دستی اجرا می‌شود. پروژه اکتشاف، توسعه و بهره‌برداری از مخزن تا پایان عمر آن است، به طور معمول عملیات اکتشافی 2 سال، مدت عملیات توسعه 4 سال و مدت عمر مخزن در مرحله بهره برداری 30 سال است. کلا ریسک در پروژه‌های بالادستی نسبت به پایین دستی بالاتر است و خیلی هزینه بردار نیز می‌باشد. به عبارتی سرمایه‌گذاری بلند مدت می‌طلبد ریسک بسیار بالایی را به علت امکان از دست رفتن کل سرمایه نیز در بردارد و این ریسک تا حد زیادی متأثر از طبیعت احتمال پذیر کار اکتشافی در نتیجه تصادفی بودن ماهیت تابع موفقیت اکتشافی است.

ایران با داشتن زمینه‌های تاریخی، صنعتی، امکانات، تسهیلات تولید، انرژی و نیروی کار ارزان و فراوان، دارای قدرت رقابت مناسبی برای تولید و عرضه صنعتی انواع فرآورده‌های نفتی در بازارهای جهانی است.

بیش ازیک قرن از اکتشاف و تولید نفت در ایران می‌گذرد و روشهای مختلف قراردادی برای این امر آزمایش شده است، در این بین روشی که بتواند هم منافع کشور را حفظ کرده، درچهارچوب قوانین جاریه کشور باشد، وهم آنقدربرای شرکتهاجاذبه داشته باشد که در بازار رقابتی حرفی برای گفتن داشته باشد، پیوسته امری دشوار بوده است. کشور ایران تا قبل از انقلاب اسلامی انواع مختلفی از قراردادها را تجربه کرده است، اما بعد از در اختیار گرفتن منابع طبیعی از جمله نفت و گاز توسط دولت انعقاد قرارداد فقط در چارچوب روشهای مشارکت مدنی، خدماتی وساخت مجاز شناخته شده است. با توجه به ماده دوم قانون اصلاح نفت و ماده 6 ق نفت مصوب سال 1366 که بر ممنوعیت مالکیت سرمایه‌گذار خارجی تاکید دارد، عملا قراردادهای خدماتی به عنوان اصلی‌ترین قرارداد نفتی ایران تلقی می‌شود.

از آنجا که هر یک از قرارداهای نفتی از یکسری قواعد و اصول پیروی می‌کنند و هریک از طرفهای قرارداد با توجه به این اصول قراردادهای خود را منعقد مینمایند. قراردادهای خدماتی نیز از این قاعده مستثنی نیست، اصول حاکم بر این قراردادها ناشی از برخی محدودیتها و خط قرمزهای ناشی از قانون است که سرمایه‌گذار خارجی ملزم به رعایت آنهاست.

از جمله مهمترین این موارد حفظ مالکیت و حاکمیت کشور بر منابع نفت و گاز است که پیمانکار نمی‌تواند ادعای مالکیتی بر نفت و گاز تولیدی داشته باشد. علاوه بر این در خصوص چهارچوب‌های مالی، پولی و حقوقی نیز قوانین کشور میزبان حاکم خواهد بود.[3]

– شرکتهای نفتی خارجی عموما (با توجه به فرمول‌های رایج سرمایه‌گذاری در کشورهای دارای ذخایر

هیدرو کربنی) از انواع مختلف قراردادهای نفتی به اشکال متنوع استفاده می‌کنند.

از زمانی که ایده انجام یک پروژه نفوذ مالک اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی مطرح می‌شود تا زمانی که پروژه به بهره برداری می‌رسد مراحل مختلفی طی می‌شود. این روند در سه مرحله بررسی