1-2بیان مسئله 4

1-3سؤالات تحقیق(شامل سوال اصلی و فرعی) 4

1-4فرضیات تحقیق:(فرضیه اصلی و فرضیه فرعی) 4

1-5پیشینه موضوع و سوابق مربوط. 5

1-6ضرورت ها و اهداف تحقیق. 5

1-7روش و ابزار گردآوری اطلاعات.. 5

فصل دوم بررسی نتایج اعمال از نگاه قرآن و روایات………………………………………………………………………………………8

2-1 دنیا مزرعه آخرت.. 8

2-2 اعمال و امور معنوی. 9

2-3 قلب مرکز انجام تمامی اعمال. 10

2-4چگونگی جلوه اعمال. 12

2-5 انقطاع عمل با مرگ.. 14

2-6 نامه اعمال. 16

2-6-1 اقامه میزان وسنجش اعمال. 18

2-6-2 امام علی(علیه السلام)میزان حق. 19

2-7نتایج اعمال در داستان های قرآنی. 22

2-7-1نجات حضرت یونس (ع) 22

-7-2حضرت زکریا و حضرت مریم (س) 23

2-7-3قوم لوط. 23

2-8تقسیم بندی اثرات اعمال از نگاه قرآن. 24

2-8-1آیات ناظر به اعمال فردی انسان. 24

2-8-2آیات ناظر بر اعمال اجتماعی و گروهی انسان. 24

2-8-3آیات ناظر بر اعمال فردی انسان اما تأثیر گذار بر سر نوشت جامعه 25

فصل سوم:بررسی نتایج حسنات اخلاقی. 27

3-1 صبر. 27

3-1-1میانه روی. 28

3-1-2پیروزی در امور. 28

3-1-3 بزرگی و بزرگواری. 28

3-1-4 افزایش دوستان. 29

3-1-5 پوشش عیوب.. 29

3-2 زهد 30

3-2-1 عدم دلبستگی به دنیا 31

3-2-2 سبک شدن مصیبت.. 31

3-3 صدقه 32

3-3-2افزایش رزق. 33

3-3-3 حفظ ایمان. 33

3-4 ورع. 34

3-4-1محافظ روح و جان. 34

3-4-2زنده ماندن دل. 34

3-5 بشاشت.. 36

3-6 قناعت.. 37

3-6-1 بی نیازی از مردم 37

3-6-2 افزایش ثروت مادی و ومعنوی. 38

3-7سکوت.. 39

3-7-1 متانت و وقار. 39

3-8 حیاء. 40

3-9 اخلاق نیکو. 41

3-10 عطاء. 42

3-10-1 رفعت منزلت.. 42

3-10-2 افزایش رزق. 43

3-11 تواضع . 43

3-11-1فزونی دوستان. 44

3-11-2افزایش روزی. 44

3-12 میانه روی ومحبوبیت.. 45

3-13 دعا 46

3-14 تحمل. 48

3-14-1 پوشاندن معایب.. 48

3-14-2 سروری و بزرگواری. 48

3-15 عبرت.. 49

3-15-1 افزایش تجربه 49

3-15-2 سلامت در امور. 50

3-16 انصاف.. 50

3-17 محاسبه نفس.. 51

3-17-1حساب رسی. 51

3-17-2 صفای دل. 51

3-17-3 آبادی دنیا و آخرت.. 51

3-17-4 اطمینان خاطر از حساب رسی آخرت.. 52

3-18 دور اندیشی. 52

3-18-1 موفقیت و پیروزی. 52

3-18-2 عدم پشیمانی. 53

3-19 صله ی رحم 54

3-20 مشورت.. 55

3-20-1 استفاده از عقول افراد 55

3-20-2 رسیدن به اهداف.. 55

3-20-3 انتخاب راه درست.. 56

فصل چهارم: بررسی نتایج سیئات اخلاقی…………………………………………………………………………………………………….59

4-1 طمع. 59

4-1-1خواری و پستی. 59

4-1-2 بردگی و خواری. 60

4-1-3 هلاکت.. 60

4-1-4ضایع شدن عقل. 60

4-2 عجب.. 61

4-2-1مانع پیشرفت.. 61

4-2-2 زایل شدن عقل. 61

4-3 حسادت.. 62

4-3-1 بیماری روحی. 62

4-3-2 ارتکاب به گناه 62

4-4 لجاجت.. 63

4-5 مزاح. 64

4-6 آرزو. 65

4-6-1سرگرم شدن به دنیا 65

4-6-2 زشتی کردار. 65

4-6-3 ترک آروز بالاترین بی نیازی. 65

4-6-4 نابودی بصیرت.. 66

4-7 ظلم 67

4-7-1 پشیمانی و گرفتار شدن به همان ظلم 67

4-7-2 آشوب.. 67

4-8 بخل. 68

4-8-1 ننگ… 68

4-8-2جمع کننده ی تمام بدی ها 68

4-9 جزع. 70

4-9-1 تباهی عمل. 70

 

4-9-2گرفتار شدن به مصائب بزرگ تر. 71

4-10 ناسپاسی. 71

فصل پنجم بررسی نتایج احکام الهی. 73

5-1 نماز. 74

5-1-1 نماز ابزار تقرب به خداوند 75

5-1-2 نماز و دوری از کبر. 75

5-2 زکات.. 76

5-3 روزه 77

5-4 حج. 79

5-5 جهاد 81

5-6 امر به معروف و نهی از منکر. 82

5-7 قصاص… 84

5-8 سلام کردن. 85

5-8-1 ایمن شدن از خطرات.. 86

نتیجه گیری. 87

فهرست منابع. 88

چکیده

امام علی (ع) در نهج البلاغه پیرامون موضوعات فراوان و متنوعی سخن به میان آورده اند اما موضوعی که در این جا مد نظر است اعمال و نتایج حاصل از آن است. این موضوع یکی از مباحث مهم مد نظر امام (ع) بوده است چرا که در حکمت ها ی نهج البلاغه بدان اشاره کرده اند و سعی ایشان بر آن بوده است که انسان ها را نسبت به اعمال و نتایج آن و نقش مهمی که هر عمل بر زندگی دنیوی و اخروی ایشان دارد، آگاه سازند تا بدین وسیله مسیر سعادت و شقاوت را برای انسان ها ترسیم کنند. در این پژوهش که به روش تحلیلی_توصیفی انجام گرفته است به تبیین نتایج اعمال از جنس اخلاق و احکام پرداخته است. بیان نتایج اعمال اخلاقی در قالب حسنات (صبر، صدقه، حیا و….) و سیئات (طمع، حسادت، بخل و…..) به تربیت و رشد روحی انسان ها کمک خواهد کرد و ایشان را نسب به انجام اعمال آگاه خواهد ساخت. رعایت آن ها مطابق دستور امام (ع) موجبات سعادت در هر دو سرا و قرب الهی را فراهم خواهد آورد و اما اعمال از جنس احکام (ازجمله نماز، زکات، روزه و…) که در واقع واضع اصلی آن ها خداوند متعال است و جزء وظایف دینی ما محسوب می­شوند، عمل به آن ها علاوه بر این که امتثال امر خداوند است موجب ترقی روح وسعادت ایشان و بی توجهی به آن هاسبب خواری و ذلت در هر دو سرا خواهد شد.

 

کلمات کلیدی: امام علی (ع) ، نهج البلاغه، نتایج، اعمال، اعمال اخلاقی، احکام

 

 

 

1-1مقدمه

نهج البلاغه بعد از قرآن کریم مهم ترین کتاب شیعیان است، اهمیت این کتاب گران قدر تاآن جایی است که آن را اخ القرآن نام نهاده اند، این کتاب یک راهنمای ناب در همه ی زمینه ها برای نوع بشر است. توصیف این کتاب شریف و معرفی ابعاد عمیق و پر محتوای آن از عهده ی نگارنده خارج است، اما هستند افرادی که در این مسیر، تا حدی موفق بوده اند و توانسه اند گام های ارزشمندی در این راه بردارند. همان طور که در اثر یکی از آن هامی­توان ملاحظه می­کرد که در توصیف نهج البلاغه گفته اند «نهج البلاغه شفای درد های روحی بشر راز هدایت اجتماعی و سیاسی، منشور انسان سازی، دریچه ای به نور و راهی از ملک تا ملکوت است. نهج البلاغه یعنی راه روشن بلاغت، این عنوان را شریف رضی بر منتخبی از خطبه ها و مواعظ، نامه ها و عهدنامه و کلمات قصار امیر مومنان علی (علیه السلام) انتخاب کرد، در وجه تسمیه این گنجیه­ی گرانقدر چنین اظهار داشته است:بعد از تمام شدن، چنین دیدم نامش را نهج البلاغه بگذارم زیرا این کتاب درهای بلاغت را به روی بیننده­ی خود می­گشاید و خواسته هایش را به او نزدیک می­سازد هم دانشمند و دانشجو را بدان نیاز است.» (دلشادتهرانی، 1389 ، ص17)

نهج البلاغه کتابی است که بعد از قرآن کریم می­تواند در جهت حرکت انسان به سوی هدف اصلی یعنی قرب الهی، ایفای نقش کند، کافی است که انسان هدف از انزال کتب و ارسال رسل را در یابد تا بتواند به وسیله ی آن به سمت مراد و مقصد خود حرکت کند. با تأمل در آیات و روایات در می­یابیم که هدف خداوند امری جزء تعلیم و تزکیه انسان نبوده است.

تعلیم یعنی یادگیری معارف دینی و تزکیه یا همان «عمل» پاک کردن روح وجان از رذائل اخلاقی است. بنابراین برای پیمودن مسیر کمال و سعادت باید هم به تعلیم و هم تزکیه تمسک جست، هر چه بیشتر در این جهت تلاش کنیم آینده مادی و معنوی بهتری خواهیم داشت.

 

در این پژوهش تکیه ی ما بر روی تزکیه است چرا که ارتباط مستقیمی با اعمال دارد و این که چه اعمالی را انجام دهیم و از چه اعمالی پرهیز نمایم و به این نکته توجه نمایم که طبق فرمایش قرآن همه اعمال انسان دارای نتایج خاص خود هستند، هم در این دنیا و هم درآخرت «فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ‏» (زلزال، 7) «وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَه‏» (زلزال، 8)

در نتیجه انسان باید نسبت به اعمال صادره از خویش توجه ویژه داشته باشد چرا که زندگی دنیوی و اخروی ایشان وابسته به انجام اعمال اوست، در قرآن و روایات براین امر بسیار تأکید شده است، تا جایی که «در قرآن حدود1084بار از عمل و عکس العمل به صورت های گوناگون سخن به میان آمده است که با ادغام موارد مشابه می­توان به 200 عنوان جداگانه دست یافت» (برومند، 1381، ص4)

در این پایان نامه با استفاده از روش کتابخانه ای و بر اساس فیش برداری و تحلیل در قالب چهار فصل، ابتدا به بررسی نتایج اعمال از نگاه قرآن و روایات در یک فصل و سپس به نتایج اعمال در