سبب مقارن//پایان نامه درباره اجتماع اسباب
سبب مقارن و متأخر
سبب از نظر زمان به سه دسته تقسیم می شود:

1- دسته اول موردی است که در آن مسبب و سبب هم زمان با یکدیگرند مانند شرب خمر، زنا و دزدی که همزمان با استحقاق فاعل(مسبب) به مجازات حد است یا همراه بودن ملکیت با حیازت مباحات یا احیاء موات.

2- دسته دوم آن است که مسبب از حیث زمان مقدم بر سبب است مانند غسل احرام که مقدم بر میقات است یا پرداخت زکات در ماه رمضان و قبل از وارد شدن ماه شوال، مگر اینکه سبب وجوب زکات رسیدن ماه شوال باشد  که در این صورت در دسته اول قرار می گیرد.

3- در دسته سوم مقارن بودن یا مقدم بودن مسبب بر سبب معلوم نیست که در این صورت دو فرض مطرح می شود. فرض اول اینکه گفته شود تحقق مسبب همزمان با اتمام جزء اخیر سبب است یا در فرض دوم گفته می شود مسبب بعد از تمام شدن سبب محقق می شود. مثالی که در این مورد می توان بیان نمود این است که فرض کنید پدرِ شوهری که آن شوهر صغیر است با همسر شوهر که یک زن بالغ است در یک زمان مسلمان شوند در این مورد درباره صحت یا بطلان نکاح دو حالت قابل تصور است حالت اول اینکه بگوییم مسلمان شدن (مسبب) همزمان با تمام شدن  جزء اخیر شهادتین محقق می شود که در این حالت ازدواج صحیح است و نکاح باقی می ماند و حالت دوم این است که مسلمان شدن بعد از تمام شدن شهادتین است که در این صورت نکاح باطل است زیرا سبب مسلمان شدن طفل مسلمان شدن پدر اوست و اسلام آوردن طفل بعد از اسلام آوردن پدرش محقق شده است یعنی بعد از مسلمان شدن همسر او بنابراین  نکاح به دلیل کافر بودن شوهر در زمان مسلمان بودن زن باطل است. [1]

بند پنجم: سبب طولی و عرضی
در برخی حوادث چند سبب با هم نتیجه ی زیانبار را به وجود می آورند به نحوی که زیان وارده قابل انتساب به مجموع آنهاست و در این میان مباشری وجود ندارد یا مباشر مسئول شناخته نمی شود. فقها و حقوقدانان این حالت را تداخل اسباب یا اجتماع اسباب نامیده اند و آن را به دو قسم سبب طولی و سبب عرضی تقسیم نموده اند.

1- هر گاه دخالت اسباب متعدد در وقوع نتیجه با تقدم و تأخر زمانی همراه باشد و اثر آن ها بر اساس تعاقب و تسلسل باشد به گونه ای که تأثیر هریک از آنها متوقف بر تأثیر دیگری باشد آن را سبب طولی می نامند. به عنوان مثال راننده ای در اثر بی مبالاتی موجب انحراف اتومبیل مقابل و در نتیجه تصادم آن با عابری می شود و او را مجروح می سازد  او را به بیمارستان منتقل می کنند و در بیمارستان به دلیل عدم رعایت موازین درمانی توسط پزشک مسموم می شود، به اتاق عمل منتقل و در آنجا به علت نقص فنی برق بیمارستان مصدوم فوت می کند.[2]

2- در سبب عرضی چند سبب همزمان باعث وقوع جنایت می شوند بطوری که بین افعال آن ها هیچ گونه تقدم و تأخر زمانی وجود ندارد و جنایت حاصل شده ناشی از فعل همه ی آنهاست و میان رفتار هریک از آنها

و جنایت رابطه سببیّت وجود دارد. مانند اینکه اولی غذای مجنی علیه را آلوده به سم می کند و دومی قهوه ی او را و مقتول در نتیجه تأثیر هردو سم فوت می کند.[3]

بحث اسباب در عرض یکدیگر معادل با بحث شرکت است. شرکت در جرم لزوماً به معنای مباشرت شرکا نیست بلکه در جایی که هریک از اسباب یک ضربه چاقو به مقتول زده باشند و او را کشته باشند می تواند بحث شرکت بالتسبیب مطرح شود بدین معنا که چند سبب در عرض یکدیگر قرار می گیرند و در ارتکاب جرم به نحو تسبیب مشارکت می نمایند. ماده 527 قانون مجازات جدید به بحث شرکت در جرم به صورت تسبیب اشاره نموده است.[4]

قانونگذار در ماده 364 قانون مجازات اسلامی سابق میان سبب طولی و عرضی تفاوتی قائل نشده بود و حکم بیان شده در ماده را بطور مطلق بیان نموده بود اما قانونگذار جدید در ماده 535 قانون جدید با قید عبارت بصورت طولی حکم این ماده را فقط به اسباب طولی اختصاص داده است.

[1]– محمد بن المکی العاملی، شهید اول، همان، همان ج، صص14 تا 16/ عمید زنجانی، عباسعلی،1382، موجبات ضمان(درآمدی بر مسئولیت مدنی و اسباب و آثار آن در فقه اسلامی)، نشر میزان، چاپ اول، صص 82 تا 84

[2]– اردبیلی، محمد علی، همان، همان ج، صص253 و 254/ صادقی، محمد هادی،1387، جرایم علیه اشخاص، نشر میزان، چاپ پانزدهم،ص 86 / کاتوزیان، ناصر، الزام های خارج از قرارداد، صص 371 تا373 / کاتوزیان، ناصر، وقایع حقوقی، صص 83 تا 85

[3]– اردبیلی، محمد علی، همان، همان ج، همان ص/ صادقی، محمد هادی، همان، همان ص/ کاتوزیان، ناصر، الزام های خارج از قرارداد، همان ص/ کاتوزیان، ناصر، وقایع حقوقی، همان ص

[4]–  ماده 527 ق.م. امصوّب92 :” هرگاه دو نفر بر اثر برخورد بی واسطه با یکدیگر کشته شوند یا آسیب ببینند ….”

لینک جزییات بیشتر و دانلود این پایان نامه: