عنوان پایان نامه
بررسی تاثیر تماشای تلویزیون ماهواره‌ای فارسی زبان بر پایبندی زنان به هویت فرهنگی (مطالعه موردی زنان 15 تا 49 سال شهر تهران)

استاد راهنما
دکتر منصور ساعی
 
استاد مشاور
دکتر امید علی مسعودی
 
شهریور 1392
 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)

فهرست
  عنوان                                     صفحه

فصل اول: کلیات پژوهش… 1

1-1-مقدمه. 2

1- 2- بیان مسأله. 4

1-3- ضرورت و اهمیت پژوهش…. 6

1-4-هدف پژوهش: 7

1-4-1- هدف اصلی.. 7

1-4-2- اهداف فرعی.. 7

1-5-سوالات پژوهش: 8

1-6- فرضیه های تحقیق: 8

فصل دوم: ادبیات تحقیق.. 10

2-1- مقدمه. 11

2-2- پیشینه تحقیق: 12

2-2-1- مطالعات داخلی.. 12

2-2-2- مطالعات خارجی: 12

2-3- بخش دوم: چیستی و مفهوم هویت… 21

2-3-1-چیستی هویت… 21

2-3-2-انواع و سطوح هویت: 28

2-3-2-1-هویت فردی.. 29

2-3-2-2-هویت جمعی یا اجتماعی.. 31

2-3-3-بررسی سیر تحول مفهوم هویت در بستر تحول تاریخی آن (پیشمدرن – مدرن- پستمدرن). 36

2-3-3-1- هویت پیشمدرن.. 37

2-3-3-2- هویت مدرن.. 37

2-3-3-3-هویت پست مدرن.. 38

2-3-4-ابعاد هویت… 39

2-4-بخش سوم: فرهنگ و هویت فرهنگی.. 42

2-4-1- مفهوم فرهنگ و هویت فرهنگی.. 42

2-4-2-هویت فرهنگی ایرانیان.. 44

2-4-3-مؤلف ههای هویت فرهنگی ایرانیان.. 45

2-4-3-1-مؤلفه های پیشامدرن یا سنتی.. 46

2-4-3-2- منبع دوم هویت ایرانی.. 51

2-4-3-3- مؤلفه‌های مدرن.. 56

2-4-4-ویژگیهای فرهنگ ایرانی.. 61

2-4-4-1- دینی بودن ایران.. 61

2-4-4-2- جهانی شدن فرهنگ ایرانی.. 62

2-4-4-3- نو خواهی ایرانیان.. 62

2-4-4-4- خانواده مداری.. 62

2-4-5- تاریخ و حافظة فرهنگی.. 62

2-4-6- جغرافیای فرهنگی.. 64

2-5- بخش چهارم: رویکردهای نظری هویت(تئوریهای هویت). 68

2-5-1- نظریۀ کنش متقابل نمادین.. 68

2-5-2- ریچارد جنگینز و دیالکتیک درونی – بیرونی هویت… 69

2-5-3- آنتونی گیدنز و هویت بازاندیشانه. 71

2-5-4- تئوری هویت تاجفل )شناختی– احساسی – رفتاری). 72

2-7- بخش پنجم: چیستی رسانه ها و اثرات آن‌ها 74

2-7-1- تعریف رسانه‌های جمعی و کارکردهای آن.. 74

2-6-2-مصرف رسانه‌ای.. 79

2-6-3- سرمایه فرهنگی.. 81

2-6-4- تلویزیون‌های ماهواره ای.. 84

2-6-5- سنخ شناسی تلویزیون‌های ماهواره‌ای در ایران.. 88

2-6-6- تلویزیون‌های ماهواره ای و ارزش‌ها 89

2-6-7- نظریه‌ها و دیدگاه‌ها راجع به تأثیر رسانه‌ها برارزشها و باورهای انسان.. 90

2-6-7-1- نظریه جرج گربنر(کاشت) 91

2-6-7-2- نظریه آنتونی گیدنز(تئوری ساخت) 94

2-6-7-3- نظریه استفاده و خشنودی.. 97

2-6-7-4- نظریه لرنر. 99

2-6-7-5- ژان بوردریار (نظریة فراواقعیت و وانمایی) 100

2-6-7-6- دانیل بورشتاین و گی دبور: تصور و نمایش… 103

2-6-7-7- جامعۀ شبکهای مانوئل کاستلز. 105

2-6-7-8- نظریۀ فمینیستیِ رسانه: رسانه و جنسیت، خیال پردازیهای تولید شدۀ جمعی به وسیلۀ زنان.. 107

2-6-7-9- پیربوردیو: نظریۀ منش و میدان.. 108

2-6-7-10- جنسیت مخاطب: 111

2-7- بخش ششم: رسانه ها و هویت سازی.. 113

2-7-1- برساختن هویت… 115

2-7-2-اجتماعات فرهنگی عصر اطلاعات… 118

2-7-3- نگرش خوشبینانه و بدبینانه به رسانه ها 121

2-8- بخش هفتم: جمعبندی چارچوب مفهومی تحقیق: 126

2-8-3- فرضیه های تحقیق.. 130

فصل سوم: روش شناسی.. 132

3ـ1ـ مقدمه: 133

3-2- تعریف مفاهیم.. 133

3-2-1- متغیرهای مستقل.. 134

3-2-1-1- پایگاه اجتماعی – اقتصادی.. 134

3-2-1-2- برخورداری از ماهواره 134

3-2-1-3- میزان استفاده (مواجهه) از تلویزیون های ماهواره ای.. 135

3-2-1-4- نوع محتوای مورد استفاده از تلویزیون های ماهواره ای.. 135

 

3-2-1-5- میزان خشنودی (رضایت) از تلویزیون های ماهواره ای.. 136

3-2-1-6- اعتماد به تلویزیون های ماهواره ای.. 136

3-2-2- متغیر وابسته (پایبندی به هویت فرهنگی). 137

3-3- روش تحقیق.. 142

3-4- قلمرو زمانی و مکانی تحقیق: 142

3-5- واحد مشاهده و واحد تحلیل.. 142

3-6- ابزارهای مورد استفاده در گردآوری اطلاعات: 142

3-7- جامعه آماری.. 143

3-8- نمونه آماری و تعیین حجم نمونه. 143

3-9- شیوه نمونه‌گیری: 143

3-10- آزمون مقدماتی و اعتبار و روایی.. 144

3-11- ابزارها، روشها و تکنیکهای آماری مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل داده ها 145

3-12-جمع‌بندی.. 145

فصل چهارم: یافته های تحقیق.. 146

4-1- مقدمه. 147

4-2-1-یافته های تحلیل تک متغیره. 147

4-2-1-1-تحلیل توصیفی متغیرهای زمینه ای.. 147

4-2-1-2-تحلیل توصیفی متغیرهای اصلی تحقیق.. 162

4-2-2-یافته های تحلیل دو متغیره. 178

4-2-2-1- رابطه بین متغیرهای زمینه ای و هویت فرهنگی.. 178

4-2-2-2- رابطه بین متغیرهای مستقل و پایبندی به هویت فرهنگی.. 184

4-3- یافته های تحلیل چند متغیره. 189

4-3-1- تحلیل رگرسیون چندگانه. 189

4-3-2- تحلیل مسیر. 191

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری.. 192

5-1- مقدمه. 193

5-2- نتیجه گیری.. 193

5-2-1- نتیجه گیری تجربی.. 193

5-2-2- نتیجه گیری نظری.. 198

5-3- پیشنهادات پژوهش…. 199

5-3-1- پیشنهادات اجرایی.. 199

5-3-2- پیشنهادات پژوهشی.. 201

منابع: 204

ضمیمه – پرسشنامه. 212

چکیده لاتین.. 212

 جداول

جدول(2-1)مراحل پیشرفت عصر مدرن به سوی وانماییها 102

جدول (3-1): پایایی تحقیق و مقادیر آلفای کرونباخ.. 145

جدول(4-1) توزیع فراوانی سن پاسخگویان.. 148

جدول (4-2) توزیع فراوانی وضع تاهل پاسخگویان.. 149

جدول (4-3) توزیع فراوانی میزان تحصیلات پاسخگویان.. 150

جدول (4-4) توزیع فراوانی وضعیت شغلی پاسخگویان.. 151

جدول(4-5) توزیع فراوانی نوع شغل فرد. 152

جدول(4-6) توزیع فراوانی نوع شغل سرپرست خانوار پاسخگویان غیر شاغل.. 154

جدول(4-7) توزیع فراوانی میزان هزینه ماهیانه خانوار پاسخگویان.. 155

جدول(4-8) توزیع فراوانی میزان درآمد ماهیانه خانوار پاسخگویان.. 157

جدول(4-9) توزیع فراوانی خودپنداره طبقاتی.. 158

جدول(4-10) توزیع فراوانی طبقه اجتماعی – اقتصادی پاسخگویان.. 160

جدول(4-11) توزیع فراوانی نوع مالکیت منزل.. 161

جدول(4-12) توزیع فراوانی برخورداری از تلویزیون ماهواره ای.. 163

جدول(4-13) توزیع فراوانی طول مدت حضور ماهواره در منزل.. 163

جدول(4-14) توزیع فراوانی مدت زمان تماشای ماهواره در شبانه روز. 164

جدول(4-15) نتایج تحلیل عاملی سنجه های مدت زمان مواجهه با شبکه های ماهواره ای.. 166

جدول(4-16) ویژگی های توصیفی مدت استفاده از تلویزیون ماهواره ای (مقیاس 0 تا 100). 166

جدول(4-17) نتایج تحلیل عاملی سنجه های میزان خشنودی از شبکه های ماهواره ای.. 167

جدول(4-18) ویژگی های توصیفی رضایت از استفاده تلویزیون ماهواره ای (مقیاس 0 تا 100). 168

جدول(4-19) نتایج تحلیل عاملی سنجه های میزان اعتماد به شبکه های ماهواره ای.. 169

جدول(4-20) ویژگی های توصیفی اعتماد به تلویزیون ماهواره ای (مقیاس 0 تا 100). 170

جدول(4-21) توزیع درصدی محتوای مورد استفاده در تلویزیون ماهواره ای.. 172

جدول(4-22) نتایج تحلیل عاملی سطح دوم ابعاد یازده گانه هویت فرهنگی.. 174

جدول(4-23) توزیع فراوانی و ویژگی های آماری پایبندی به هویت فرهنگی و ابعاد اکتشافی آن.. 175

جدول(4-24) ویژگی های آماری ابعاد یازده گانه پایبندی به هویت فرهنگی.. 177

جدول (4-25) نتیجه آزمون نرمال بودن متغیرهای غیر نرمال و روش نرمال سازی.. 178

جدول(4-26) رابطه سن زنان و میزان پایبندی آنان به هویت فرهنگی.. 179

جدول(4-27) مقایسه میانگین هویت فرهنگی زنان برحسب تحصیلات… 179

جدول(4-28) مقایسه میانگین هویت فرهنگی زنان برحسب وضعیت تاهل.. 180

جدول(4-29) مقایسه میانگین هویت فرهنگی زنان برحسب وضعیت شغلی.. 181

جدول(4-30) رابطه درآمد و میزان هویت فرهنگی.. 182

جدول(4-31) مقایسه میانگین هویت فرهنگی برحسب نوع مالکیت مسکن.. 183

جدول(4-32) رابطه بین پایگاه اجتماعی – اقتصادی و هویت فرهنگی.. 183

جدول(4-33) مقایسه میانگین هویت فرهنگی برحسب وضعیت برخورداری از تلویزیون ماهواره ای.. 184

جدول(4-34) رابطه میزان مواجهه با شبکه های فارسی زبان ماهواره ای و میزان هویت فرهنگی.. 185

جدول(4-35) رابطه میزان رضایت از شبکه های فارسی زبان ماهواره ای و هویت فرهنگی.. 186

جدول(4-36) رابطه میزان اعتماد به شبکه های فارسی زبان ماهواره ای و هویت فرهنگی.. 187

جدول(4-37) رابطه محتوای مورد استفاده از شبکه های ماهواره ای و هویت فرهنگی.. 188

جدول(4-38) نتایج رگرسیون پایبندی به هویت فرهنگی بر متغیر های مستقل به روش Enter 190

نمودارها

نمودار(2-1) پیوستار طیف انواع هویتهای جمعی.. 33

نمودار(2-2)مجموعه شاخصههای تمیز هویت فردی از هویت جمعی.. 36

نمودار (2-3) مدل نظری تبیین پایبندی به هویت فرهنگی.. 130

نمودار (4-1) توزیع هستوگرام سن پاسخگویان.. 149

نمودار (4-2) توزیع هستوگرام سطح تحصیلات پاسخگویان.. 151

نمودار (4-3) توزیع فراوانی وضعیت اشغال پاسخگویان.. 152

نمودار (4-4) توزیع فراوانی نوع شغل پاسخگویان شاغل.. 153

نمودار (4-5) توزیع فراوانی نوع شغل سرپرست پاسخگویان غیرشاغل.. 155

نمودار (4-6) توزیع فراوانی سطح هزینه ماهیانه خانوار پاسخگویان.. 156

نمودار (4-7) توزیع فراوانی میزان درآمد ماهیانه خانوار پاسخگویان.. 158

نمودار (4-8) توزیع فراوانی وضعیت خودپنداره طبقاتی پاسخگویان.. 159

نمودار (4-9) توزیع فراوانی وضعیت پایگاه اجتماعی – اقتصادی پاسخگویان.. 161

نمودار (4-10) توزیع فراوانی وضعیت نوع مالکیت مسکن پاسخگویان.. 162

نمودار (4-11) توزیع فراوانی مدت حضور ماهواره تلویزیونی در منزل.. 164

نمودار (4-12) توزیع فراوانی مدت زمان تماشای ماهواره تلویزیونی در شبانه روز. 165

نمودار (4-13) توزیع فراوانی میزان مواجهه با تلویزیون ماهواره ای.. 167

نمودار (4-14) توزیع فراوانی میزان رضایت استفاده از ماهواره 169

نمودار(4-15) توزیع فراوانی میزان اعتماد به ماهواره 171

نمودار (4-16) توزیع فراوانی میزان استفاده از محتوای کلی ماهواره 173

نمودار (4-18) مقایسه میانگین های هویت فرهنگی بر حسب وضعیت تأهل.. 181

نمودار (4-19) مقایسه میانگین های هویت فرهنگی بر حسب وضعیت شغلی.. 182

نمودار (4-20) مدل تحلیل مسیر پایبندی به هویت فرهنگی.. 182

 

چکیده:

باتوجه به گسترش روز افزون استفاده از شبکه های تلویزیون ماهواره ای در ایران، این پژوهش بر آن بوده است تا تاثیر برخورداری و مواجهه با شبکه های فارسی زبان تلویزیون ماهواره ای را بر پایبندی به هویت فرهنگی زنان 15 تا 49 ساله تهرانی بررسی کند. روش تحقیق انتخاب شده، روش پیمایشی مقطعی بوده است و ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه کتبی بوده که مقیاس پایبندی به هویت فرهنگی در آن استاندارد بوده است. حجم نمونه برای اطمینان 400 نفر انتخاب شده که براساس روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای در شهر تهران انتخاب شده اند. تحلیل یافته های تحقیق نشان داده است که بیش از 82 درصد از زنان مورد مطالعه از شبکه های تلویزیونی برخوردار هستند و میزان مواجهه با آن در مقیاس صفر تا صد برابر با 50.64 بوده است. میانگین پایبندی به هویت فرهنگی نیز در همین مقیاس برابر با 62.55 بوده است و میانگین بعد ذهنی آن به میزان 10 درصد بیشتر از هویت فرهنگ عینی بوده است. نتایج تحقیق نشان داده است که کسانی که از ماهواره برخوردارند و از آن استفاده می کنند نسبت به دیگران پایبندی بسیار کمتری به هویت فرهنگی ایرانی دارند. تحلیل چند متغیره نشان داده است که به ترتیب میزان رضایت از ماهواره، مواجهه با آن و اعتماد به برنامه های ماهواره باعث تضعیف هویت فرهنگی زنان می شوند درحالی که محتوای آگاهی بخش و علمی و خبری باعث تقویت هویت فرهنگی می شود. این درحالی است که تاثیر محتوای تفریحی – ارزشی، سن، تحصیلات و پایگاه اجتماعی-اقتصادی بر هویت فرهنگی معنی دار نبوده است.

کلمات کلیدی: هویت، هویت فرهنگی، تلویزیون ماهواره ای، خشنودی، اعتماد به رسانه، زنان.

فصل اول: کلیات پژوهش
مقدمه
تا دهه­های قرن نوزدهم، ضرورت و توجه به مسائلی از جمله فرهنگ، هویت­فرهنگی، انگاره­سازی، نماد و از‌این دست مفاهیمی که امروزه به عنوان یک ضرورت کلیه جوامع به آن توجه خاصی مبذول داشته اند، مطرح نبود. اندیشمندان علوم متفاوت در خصوص زمینه ­های مختلف از جمله فرهنگ، هویت، زیبایی­شناختی و از‌این دست مفاهیم سخن به میان نیاورده بودند، از دهه­های پایانی قرن بیستم جهان شکل تازه­ای به خود گرفت؛‌این شکل تازه تنها به دلیل‌ایجاد تحولات پرشتاب علمی تکنولوژیک نبوده، بلکه با ظهور رسانه­های همگانی مانند تلویزیون در دهه 1948 و سپس ماهواره در سطح جهانی، تفکر و توجه در مورد مسائلی چون فرهنگ(بومی، ملی، مذهبی)، هویت(فردی، جمعی، اجتماعی، ملی، بومی، منطقه‌ای، فرهنگی، دینی و… )، به عنوان بسترهایی قابل نفوذ مورد بررسی اندیشمندان قرار گرفت و با شناخت اثرات و پدیده­های ناشی از تکنولوژی و ابزارهای نوین آن بر فرد و اجتماع جهان، اندیشمندان عرصه علوم جامعه­شناسی، اجتماعی و روان­شناسی نظریه­ها و فرضیه­ های مختلفی در باب رسانه­های جمعی و تاثیرات آن بر مخاطبان برای‌ایجاد تغییر در ارزش­ها، سلیقه­ها، رفتارها و در نهایت فرهنگ جوامع بشری مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت. کشورهای غربی در رأس آن‌ایالات­متحده­آمریکا که همیشه به دنبال برتری­طلبی و خودکامگی بوده­؛ درپی ­براندازی حاکمیت­های مخالف خود خصوصاً برای سلطه بر جوامع در حال توسعه و بهره­مندی هر چه بیشتر از منابع طبیعی و امکانات‌این کشورها در جهت‌ایجاد رفاه و تأمین مواد اولیه جوامع صنعتی خود «نظریه جریان آزاد اطلاعات» را در ماده نوزدهم اعلامیه جهانی حقوق بشر به تصویب رساند، تا از‌این طریق مداخله­گری خود را از طریق ابزارهای ارتباطی مستحکم­تر نماید.

کنفرانس بین ­المللی سازمان ملل متحد درباره آزادی اطلاعات كه در ماه­های مارس و آوریل 1948 در ژنو برگزار گردید و اعلامیه جهانی حقوق بشر در مجمع عمومی ملل متحد در دهم ماه دسامبر همان سال به تصویب رسید، بر اساس ماده 19‌این اعلامیه درباره آزادی اطلاعات، نظم بین ­المللی حاکم بر ارتباطات جهانی، بر مبنای جریان آزاد اطلاعات گذاشته شد (شکرخواه، 1372: 9)، لذا نظریه «جریان آزاد اطلاعات» تحت لوای دسترسی همگان به اطلاعات و اخبار و آزادی بیان اهرمی در دست‌ایالات­متحده به­منظور بهره­ گیری از رسانه­های عمومی گردید.

براساس برهان هربرت شیلر[1] استاد ارتباطات دانشگاه کالیفرنیا، هنگامی که کشورهای درحال توسعه به نظامی تجاری پخش تلویزیونی روی می­آورند، در یک فرایند دگرگونی و وابستگی فرهنگی نیز وارد می­شوند که در آن ارزش­های مصرف­گرایی بر انگیزه­ها و موجبات سنتی و الگوهای دیگر شکل­ گیری ارزش غلبه یافته، آن­ها را خنثی می­ کند (تامپسون، 1380: 205).

در گذشته، نفوذ فرهنگ­های خارجی به علت بعد مسافت و موانع مختلف جغرافیایی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به کندی صورت می­گرفت. از دهه 1990 نفوذ فرهنگی سرعت گرفت. تا جایی که در عصر حاضر انهدام جمعی فرهنگ­ها را تجربه می­کنیم؛ مارشال مک لوهان[2] استاد مرکز مطالعات رسانه ای تورنتو، که سیاره زمین به صورت یک دهکده جهانی یعنی به صورت یک جهان بدون مرز در خواهد آمد، اظهار می­دارد که اثرات فرهنگی با سهولت و سرعت در سطح جهان اشاعه خواهد یافت و حالت متمرکز پذیرش فرهنگ خارجی را که حاصل تحمیل اصولی نفوذ بیگانه بر فرهنگ­های بومی آسیب­پذیر است، به وجود خواهد آورد (به نقل از اپادورائی : 1998).

آنچه در حال حاضر قابل درک است، پرتاب اولین قمر مصنوعی به فضا توسط اتحاد جماهیر شوروی سابق در چهارم اکتبر 1957، عصری را در روابط بین المللی گشود که در عرض کمتر از نیم قرن جهان را به دهکده‌ای کوچک مبدل ساخت. بطوریکه در عصر حاضر تاثیر تکنولوژی و ابزارهای آن(رسانه‌های جمعی)، چنان بر بستر جوامع گسترانیده گردیده که گویی تمام جهان در داخل توری از تارهای عنکبوتی محصور گردیده و دهکده جهانی مارشال مک لوهان شکل گرفته است. اگر تصور کنیم که شبکه‌های ماهواره‌ای در تمامی پهنه آسمان ارتباطات را مانند تار عنکبوت به سراسر کرات متصل نموده ­اند، بخوبی می­توان تصور نمود که تمامی انسان‌ها چگونه تحت تاثیر ‌این ارتباطات و جریان ارسال امواج دیجیتالی قرار گرفته­اند؛ بطوریکه می­توانند در یک مدت زمان کوتاه اطلاعات وسیعی را در سطح گسترده­ای از جهان که می­توان به مغز متفکر جهان ترسیم نمود، ارسال دارند و آنی بر شیوه ­های زندگی و سلیقه­های عمومی جوامع تأثیر بگذارند. از سوی دیگر اگر به محوریت زن در خانواده و در جامعه توجه داشته باشیم، با تکیه بر علوم روان­شناسی و جامعه­شناسی مبرهن است که در طول تاریخ زنان همیشه مظهر زیبایی، طراوت، احساس از خودگذشتگی و… بوده‌اند و ‌این خصلت­ذاتی جنیست زن می­باشد و لذا نیاز به نوجویی و نیاز به نو شدن، زیبا جلوه نمودن؛ یکی از مظاهر اساسی تثبیت شخصیت فرهنگی و اجتماعی فردی زنان است که به اشکال گوناگون مانند شیوه ­های لباس پوشیدن و طرز آرایش و طرز رفتار بروز می­ کند. زنان در مسیر شکل گرفتن شخصیت خود به دنبال الگوهایی هستند که آنان را هر چه بیشتر به سلیقه و ذات درونی‌شان و نیازهای روحی و روانی نهفته در آنان نزدیک کند. در‌این میان نهادهای اجتماعی جامعه ما نه تنها نتوانستند نقشی فعال و اثر بخش در شکل­دهی به الگوهای زنان در پوشش و