مجتمع مسکونی در ایران:-پایان نامه درمورد مجتمع زیستی
مجتمع های مسکونی در ایران

احداث بناهای مسکونی با شیوه امروزی ابتدا در شهرهای بزرگ آمریکا و سپس اروپا آغاز شد و پس از گذشت چند دهه در کشورهای در حال توسعه نیز متداول گردید. از حدود نیم قرن قبل ساختن بناهای مسکونی در ایران آغاز گردید .

در کلیت طراحی مجتمع ها به دو گونه تقسیم می شوند:

الف)مجتمع های عمودی(برج های مسکونی)

ب)مجتمع های افقی(سایت های مسکونی با وجود ساختمانهای یک یا دوطبقه)

اولین ساختمانهای بلند مسکونی در تهران در حدود سالهای 1340-1330 ساخته شد. ساختن ساختمانهای مسکونی بلند در ایران در ابتدا حاصل ضرورت های عملکردی،اجتماعی و یا توسعه شهری نبود و این امر در تقلید از شهرهای بزرگ جهان صورت گرفت.[1]

در دهه های اخیر احداث ساختمانهای بلند با کاربری مسکونی جهت کمک به حل مشکل مسکن  مورد توجه قرار گرفت. از سوی دیگر افزایش قیمت زمین در بعضی مناطق پر تراکم شهرهای بزرگ و ضرورت ایجاد ساختمانهایی برای فعالیت های گسترده و متمرکز اداری،تجاری و بازرگانی،زمینه های احداث بیش از پیش این ساختمانها را قبل از تدوین ضوابط و مقررات لازم در این مورد فراهم ساخت. به نحوی که این سلختمانها سبب بروز مشکلاتی در شهرهاگردیده اند.

با این حال در شرایط زمانی کنونی شهد گسترش روز افزون ساخت ساختمانهایی هستیم که لزوم تدوین معیارها و ضوابط معماری در ارتباط با طراحی و احداث این گونه بناها بیش  از پیش ضروری به نظر می رسد.

2-1-3-1- مجتمع سازی در تهران

از سال 1300به بعد، با تثبیت دولت و قدرت گرفتن حکومت مرکزی، روند صنعتی شدن کشور ایران به مرحله ای جدید رسید و در این راستا روند تجدد گرایی نیز اثر خود را بر ابعاد مختلف جامعه بر جای گذاشت. اولین نتایج فیزیکی این روند در محیط های شهری از سالهای 1316-1309 قابل تامل است. در این دوره اولین اقدامات بلند مرتبه سازی در مورد ساخت وزارتخانه ها و سازمانهای مختلف، در تهران صورت گرفت. جنگ جهانی دوم روند نوسازی شهر تهران را دچار وقفه ساخت، اما پس از کودتای 28 مرداد سال 1332 و با اتکا به در آمدهای روز افزون نفت، شهر نشینی رو به رونق گذاشت و برای اسکان مهاجران تدابیری اندیشیده شد.

در دوره ای که بلند ترین ساختمان تهران، ساختمان 4 طبقه باشگاه افسران بود، نخستین ساختمان بلند مرتبه تهران که ساختمانی 10 طبقه بود توسط مهندس هوشنگ خانشقاقی در سالهای 30-1328 طراحی و ساخته شد. این ساختمان برای اولین بار دارای آسانسوری بود که خود مهندس معمار آن طراحی کرده بود. ساختمان بلند دیگر، ساختمان ((پلاسکو)) دارای 16 طبقه بود که در سالهای 41-1339 توسط طراحان اسرائیلی

طراحی گردید. این ساختمان اولین ساختمان بلند دارای اسکلت فلزی در ایران بود. ساختمان آلومینیوم، دارای 13 طبقه که در سال 1343 ساخته شد بنای دیگری بود که دارای اسکلت فلزی و مجهز به دو دستگاه آسانسور بود. ((ساختمان بانک کار)) نیز از جمله ساختمانهای بلند دیگری است که در خیابان حافظ و در سالهای دهه 40 طراحی و اجرا گردید.[2]

در حقیقت گسترش غول آسای تهران از دهه 1340 به بعد، با بنای ساختمانهای بلند وزارتخانه ها و هتلهای بزرگ آغاز شد. در سالهای 57-1340 با سرمایه گذاری بانک رهنی، سازمان مسکن و وزارت مسکن، شهرکها و مجتمعهای مسکونی و بلند مرتبه در تهران احداث شدند. نخستین مجموعه مسکونی تهران، مجموعه بهجت آباد بود که در سالهای 49-1343 یعنی سالهای آغاز کار وزارت آبادانی و مسکن بنا شد. ساخت این مجموعه پس از تصویب و تدوین قانون تملک آپارتمانها در سال 1343 برای تشویق احداث ساختمانهای بلند مسکونی آغاز شد. در این طرح فضای سبز وسیعی در نظر گرفته شده بود اما هنگام ساخت تعداد آپارتمانها زیاد و فضای  سبز کمتر شد. عمده ترین شهرکها و مجتمع های مسکونی بلند مرتبه این دوره عبارتند از شهرک اکباتان در شمال فرودگاه مهرآباد به وسعت 100 هکتار، شهرک لویزان در شمالشرقی تهران با 10000 واحد مسکونی و مجتمع مسکونی آتی ساز در شمال تهران.[3]

پس از تصویب ماده 100 اصلاحی قانون مالیاتی مستقیم( مصوب 1345)مجتمع مسکونی سامان(شماره 1)، در 20 طبقه و در ضلع شمالی بلوار کشاورز آغاز به ساخت گردید. ماده 100 به منظور تشویق و ترغیب مالکان و صاحبان سرمایه به احداث ساختمانهای  بلندتر از 10 طبقه تنظیم شده بود.((شرکت ساختمانی سامان ایران))طراح مجتمع مسکونی سامان، از سوی دولت و با مدیریت صاحبان نفوذ تشکیل شده بود و هدف عمده از تاسیس آن ترویج ساختمانهای بلند مسکونی و آزمون عملی قانون تملک آپارتمانها بود. در این ساختمانها برای نخستین بار از عناصر پیش ساخته بهره گرفته شده بود.

در سالهای دهه 50، در سه منطقه شمال، شمال غرب و مرکز تهران بلند مرتبه سازی رونق بیشتری داشت. در قسمتهای شمال و شمال غرب، استقرار انواع مجموعه های مسکونی حاکی از آن است  که به علت گرانی قیمت تمام شده ساختمانهای بلند، سیاست تشویق و ترغیب بلند مرتبه سازی برای تامین مسکن اقشار کم درآمد و متوسط حاصل دیگری داشت. در قسمتهای مرکزی و شمال ساختمانهای بلند مرتبه فراوانی با کاربری تجاری و اداری بنا شدند. 80 درصد اینگونه ساختمانها با دخالت غیر مستقیم و مستقیم یا طراحی موسسات و افراد خارجی ساخته شدند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تا 10 سال فعالیتهای بلندمرتبه سازی متوقف شد و ساخت و ساز اینگونه ساختمانها به تکمیل مجموعه های مسکونی نیمه تمام محدود گردید. در سالهای پایانی دهه 60، در پی افزایش قیمت زمین در تهران و آغاز فروش تراکم از سوی شهرداری، موج جدید بلند مرتبه سازی آغاز گردید وبیشتر مناطق شمالی تهران بخصوص مناطق 1،2و3 شهرداری را تحت تاثیر قرار داد. در این روند ارگانها و نهادهای دولتی نیز مشارکت داشته و با برج سازیهای جدید یا اضافه کردن بلوک های مسکونی تحت پوشش خود شروع به فعالیت نمودند. [4]