1-1 مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………… 3

1-2 بیان مساله……………………………………………………………………………………………………………… 4

1-3 اهمیت و ضرورت پژوهش……………………………………………………………………………………….. 8

1-4 اهداف تحقیق…………………………………………………………………………………………………………. 9

1-4-1 اهداف علمی……………………………………………………………………………………………………… 9

1-5 فرضیه ها…………………………………………………………………………………………………………………9

1-6 تعاریف نظری متغیرها……………………………………………………………………………………………..10

1-6-1 تاب آوری…………………………………………………………………………………………………………10

1-6-2 هوش هیجانی…………………………………………………………………………………………………….10

1-6-3 سبک های فرزند پروری……………………………………………………………………………………….10

1-7 تعاریف عملیاتی متغیرها…………………………………………………………………………………………..11

فصل دوم:ادبیات و پیشینه پژوهش

2-1 مفهوم و تعریف تاب آوری………………………………………………………………………………………13

2-2 ظهور تاب آوری…………………………………………………………………………………………………….18

2-3 چهارچوب مدل تاب آوری………………………………………………………………………………………19

2-3-1 استرس زاهای حاد………………………………………………………………………………………………19

2-3-2 شرایط زیست محیطی………………………………………………………………………………………….20

2-3-3 ویژگی های فردی……………………………………………………………………………………………….20

2-4 مراحل عملکرد تاب آوری……………………………………………………………………………………….21

2-5 انواع تاب آوری……………………………………………………………………………………………………..21

2-5-1 تاب آوری عمومی………………………………………………………………………………………………22

2-5-2 تاب آوری حقیقی ………………………………………………………………………………………………22

2-5-3 تاب آوری تلقیحی………………………………………………………………………………………………23

2-5-4 تاب آوری خانوادگی…………………………………………………………………………………………..24

2-6 تاب آوری و کنار آمدن ………………………………………………………………………………………….24

2-7 تاب آوری به عنوان یک فرآیند پویا …………………………………………………………………………26

2-8 شباهت بین مفهوم کیفیت زندگی و تاب آوری…………………………………………………………….26

2-9 نمونه تجارب آسیب زای روانی…………………………………………………………………………………29

2-10 الگوی تاب آوری و آسیب پذیری……………………………………………………………………………30

2-11 پیامدهای تاب آوری……………………………………………………………………………………………..33

2-12 ارتباط تاب آوری و سلامت روان …………………………………………………………………………..33

2-13 ارتباط بین تاب آوری ،مراحل رشد روانی ، شناختی  اجتماعی…………………………………….34

2-14 ویژگیهای تاب آوری……………………………………………………………………………………………..38

2-15 عوامل موثر در تاب آوری………………………………………………………………………………………44

2-16 عوامل ارتقا تاب آوری…………………………………………………………………………………………..47

2-17 سخت رویی کلیدی برای تاب آوری………………………………………………………………………..49

2-18 مولفه های سخت رویی………………………………………………………………………………………….49

2-18-1 تعهد……………………………………………………………………………………………………………….49

2-18-2 کنترل………………………………………………………………………………………………………………50

2-18-3 مبارزه جویی…………………………………………………………………………………………………….50

2-19 مدرسه و تاب آوری………………………………………………………………………………………………52

2-20 راهبرد های مدرسه محور در آفرینش و تقویت تاب آوری…………………………………………..53

2-21 سبک های فرزند پروری………………………………………………………………………………………..59

2-22 نظریه های سبک فرزندپروری…………………………………………………………………………………62

2-22-1 اریکسون و سبک های فرزند پروری…………………………………………………………………….62

2-22-2 آدلر و سبک های فرزند پروری……………………………………………………………………………63

2-22-3 شفر و سبک های فرزند پروری……………………………………………………………………………65

2-22-4 ماریا و نیتر بام و سبک های فرزند پروری……………………………………………………………..66

2-22-5 بامیرند و سبک های فرزند پروری………………………………………………………………………..67

2-23 سبک های فرزند پروری…………………………………………………………………………………………73

2-24 الگوی شفر…………………………………………………………………………………………………………..76

2-24-1 والدین با محبت و آزاد گذارنده………………………………………………………………………….76

1-24-2 والدین با محبت و محدود کننده………………………………………………………………………….77

2-24-3 والدین متخاصم و محدود کننده…………………………………………………………………………..77

2-24-4 والدین متخاصم و آزاد گذارنده…………………………………………………………………………..77

2-25 تغییرات تاریخی در مفهوم سبک های فرزند پروری…………………………………………………….80

2-26 هوش………………………………………………………………………………………………………………….82

2-27 انواع هوش………………………………………………………………………………………………………….87

2-28 هیجان…………………………………………………………………………………………………………………88

2-29 مناطق مغزی موثر در هیجان……………………………………………………………………………………92

2-30 تاریخچه هوش

 

هیجانی………………………………………………………………………………………….94

2-31 تعاریف هوش هیجانی………………………………………………………………………………………….103

2-32 رویکردهای موجود در باب هوش هیجانی………………………………………………………………105

2-33 ابعاد هوش هیجانی……………………………………………………………………………………………..110

2-34 ویژگی های هوش هیجانی……………………………………………………………………………………110

2-35 ویژگیهای شخصیت افراد دارای هوش هیجانی بالا……………………………………………………113

2-36 اهمیت هوش هیجانی ………………………………………………………………………………………….114

2-37 سیر مطالعه هوش هیجانی ……………………………………………………………………………………117

2-38 آموزش و افزایش هوش هیجانی …………………………………………………………………………..119

2-39 اندازه گیری هوش هیجانی……………………………………………………………………………………122

2-40 تفاوت های جنسیتی در هوش هیجانی …………………………………………………………………..125

2-41 آیا افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند بیشتر موفق هستند………………………………………126

2-42 پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………………………..128

فصل سوم: روش پژوهش

3-1 نوع پژوهش…………………………………………………………………………………………………………133

3-2 جامعه آماری و نمونه پؤوهش…………………………………………………………………………………133

3-3 ابزارهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………..134

3-4 روش اجرای پژوهش…………………………………………………………………………………………….138

3-5 روش تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………………………………………………….139

فصل چهارم: یافته های پژوهش

4-1 آمار توصیفی ……………………………………………………………………………………………………….141

4-2 آمار استنباطی……………………………………………………………………………………………………….142

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

5-1 بحث و نتیجه گیری……………………………………………………………………………………………….148

5-2 محدودیت ها……………………………………………………………………………………………………….153

5-3 پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………153

منابع و مآخذ

منابع فارسی……………………………………………………………………………………………………………………156

منابع انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………..164

منابع انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………..169

 

 

فهرست جداول

   عنوان                                                                                                         صفحه

جدول 2-1 ظهور مفهوم هوش هیجانی……………………………………………………………………………….102

جدول 2-2 مدل های هوش هیجانی و ویژگی های اختصاصی هر کدام…………………………………….108

جدول 4-1 میانگین و انحراف استاندارد نمره‌های شیوه‌های فرزند پروی، هوش هیجانی
تاب‌آوری………………………………………………………………………………………………………………………..142

جدول4-2 همبستگی بین سبک های فرزندپروری و هوش هیجانی…………………………………………..143

جدول 4-3 ضرایب رگرسیونی شیوه های فرزندپروری برای پیش بینی تاب آوری………………………144

جدول 4-5 تحلیل واریانس رگرسیون برای پیش بینی تاب آوری از طریق هوش هیجانی……………..145

 

پیش‌بینی تاب‌آوری بر اساس سبک‌های فرزندپروری و هوش هیجانی

دانش‌آموزان دبیرستان‌های شهر سیرجان

به وسیله: بهنام کشاورز

چکیده:

هدف پژوهش حاضر پیش بینی تاب آوری بر اساس سبکهای فرزند پروری و هوش هیجانی در دانش آموزان دبیرستانهای شهرستان سیرجان بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل 300 نفر از دانش آموزان مقطع دبیرستان بود که به روش نمونه گیری تصادفی ساده از بین دبیرستانهای شهرستان سیرجان انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش عبارت بودنداز پرسشنامه سبکهای فرزندپروری بامریند(1973)، پرسشنامه هوش هیجانی تراویس و برادبری و جین گریوز(2001) و  پرسشنامه تاب آوری کانر و دیویدسون(2003). و در نهایت داده ها از طریق شیوه آماری رگرسیون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که بین سبکهای فرزند پروری و تاب آوری رابطه وجود دارد. همچنین بین سبکهای فرزند پروری و هوش هیجانی و تاب آوری رابطه چند متغیره وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد که سبکهای فرزند پروری و هوش هیجانی پیش بینی کننده بخشی از واریانس تاب آوری است.

کلیدواژه: تاب آوری، سبکهای فرزندپروری، هوش هیجانی، دانش آموزان

 

فصل اول

کلیات پژوهش

 

1-1مقدمه

كودكان و نوجوانان قشر عظیمی از جمعیت هر كشور، خصوصاً جامعة ما را تشكیل می دهند. آنان سرمایه های پر ارزش جامعه و امیدهای درخشان مملكت تلقی می شوند وعامل مهمی در توسعة اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی كشور به شمار می روند و از آنها انتظار می رود كه در آینده ای نه چندان دور مسئولیت عظیم و سنگین ادارة مملكت خود را عهده دار گردند. اغلب اختلال ها و ناسازگار ی های رفتاری بعد از دوران كودكی،ناشی از كمبود توجه به دوران مهم و حساس كودكی و عدم هدایت صحیح به سوی رشد و تكامل است، این بی توجهی منجر به عدم سازش و انطباق با محیط و بروز انحرافات گوناگون در ابعاد مختلف برای كودك می شود( رضوی، 1387).

خانواده اولین نظامی است که کودک در آن چشم باز می کند واز آن تاثیر می پذیرد و آموزش می بیند. مطالعه خانواده نه تنها شناخت بهتر این نظام را میسر می سازد بلکه شناخت ما از افرادی که در آن پرورش می یابد را فراهم می کند.به این علت که تمامی افراد از خانوادهایشان حتی در بزرگسالی نیز تاثیر می پذیرند و تعاملات و ارتباطات نوع و شیوه ی تربیت خانواده بر توانایی و رفتار افراد اثر می گذارد(کشتکاران،1389).

استرس و فشارهای روانی ازجمله عوامل لاینفک زندگی در قرن 21 است و چگونگی رویارویی و کنارآمدن با این عوامل به ویژه در سنین اولیۀ و جوانی در سلامت روانی افراد بسیار مهم است. دوره نوجوانی[1] با تغییرات گسترده ای در زمینه های شناختی، عصبی زیستی و اجتماعی همراه است. نوجوان از مرز کودکی گذشته و وارد مرحله نوینی شده است. ورود به دوره نوجوانی، فرد را با مشکلات فراوانی دست به گریبان می سازد(خباز و دیگران،1390)

بنابراین توجه به ظرفیت های فردی و روانی که فرد به کمک آنها بتواند در شرایط دشوار مقاومت نماید و دچار آسیب دیدگی نگرد و حتی در تجربه چنین شرایط مشکل آفرین یا بحرانی خود را از لحاظ شخصیتی ارتقا بخشد اخیرا مورد توجه روانشناسان مثبت نگر قرار گرفته است( مومنی و همکاران، 1388). بنابراین هدف این پژوهش پیش بینی تاب آوری بر اساس سبکهای فرزند پروری و هوش هیجانی در دانش آموزان پسر دوره دبیرستان می باشد.

 

1-2بیان مسئله

دانش آموزان در طول دوران زندگی،خصوصا دوران تحصیل با مشکلات زیادی مواجه می شوند.ما نمی توانیم مشکلات اساسی زندگی را از زندگی آنها کسر کنیم،اما می توانیم کاری کنیم که دانش آموزان پای مشکلات خود بایستند و آنها را به عنوان منبعی لایزال بدانند که می توانند برای پیشگیری زندگی بر آنها تکیه زنند.

یکی از مهمترین توانایی های انسان که باعث سازگاری موثر با عوامل خطر می شود،تاب آوری[2] است.تاب آوری عاملی است که باعث انعطاف پذیری و مقابله موثر با عوامل و موقعیت های استرس زا می شود(سبزعلی سنجانی،1389).

منظور از تاب آوری آن است که فرد علی رغم مواجهه با عوامل خطر دچار عارضه این مواجهه نشده و حتی قوی تر هم بشود. تاب آوری خصوصیتی است خاص کودکانی که با وجود مواجهه با استرس و شرایط ناگوار در زندگی شان، تسلیم افت تحصیلی، مشکلات جسمی و روحی، و مشکلات مربوط به بزهکاری دوران نوجوانی که آنها را با تجارب خطرناک بیشتری روبه رو می کند، نمی شوند (کیانی دهکردی، 1384).

ترکیب عواملی باعث شکل گیری تاب آوری می شود. یکی از این عوامل نوع رابطه و تعاملات در خانواده است. به عنوان مثال خباز، بهجتی و ناصری(1390) در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که بین حمایت اجتماعی و روابط خانوادگی و تاب آوری رابطه وجود دارد. مطالعات خانواده امروزه بیشتر در جهت این موضوع است که چطور افرادی در برخورد با عوامل استرس زا توان مقابله و مقاومت را دارا هستند و چطور خانواده بر این توانایی اثر می گذارد (کشتکاران،1389).

هندرسون[3](2003) نیز معتقد است که عواملی که تاب آوری را به وجود می آورند به دوقسمت محیطی و فردی تقسیم می شوند. از عوامل محیطی که تاب آوری را ایجاد می کنند، می توان به خانواده ها، مدارس، اجتماع و گروههای همسالان اشاره کرد. و از عوامل فردی که در ایجاد تاب آوری نقش دارند می توان به اعتماد به نفس، انعطاف پذیری، خود انگیزشی( داشتن هوش هیجانی)، خود ارزشی و خلاقیت اشاره کرد.

یکی از عواملی که در خانواده بر تاب آوری تاثیر می گذارد، سبک های فرزندپروری[4] والدین است. فرزندپروری شامل روش ها و رفتارهایی است که والدین برای تربیت فرزندان بکار می برند. روش های متفاوتی برای فرزندپروری مطرح شده اند؛ از یک دیدگاه فرزندپروری به چهار روش تقسیم شده است که عبارتند از: 1. شیوه مقتدرانه 2. شیوه سهل گیرانه  3. شیوه مستبدانه  4. شیوه مسامحه کارانه

روش فرزندپروری و روش تربیتی والدین بر جنبه های مختلف رشد فرزندان آنان تاثیر می گذارد. در واقع پایه و اساس فرزند پروری مبین تلاش های والدین برای کنترل و اجتماعی کردن کودکانشان است . اگر چه والدین ممکن است در چگونگی کنترل و اجتماعی کردن فرزندان خود با یکدیگر تفاوت داشته باشند ولی به نظر می رسد که همه والدین در تعلیم و تربیت و نظارت بر فرزندان نقش اولیه را به عهده دارند (پرند، 1389).

خانواده و مدرسه می توانند راهکارهایی را پدید آورند که فاکتورهای محافظ را بیشتر کنند و تاب آوری را افزایش دهند. با فراهم آوردن محیطی که به اندازه کافی تسهیل کننده است، دانش آموزان می توانند خصوصیات تاب آوری را در زندگی خود کسب کنند.

از نظر هندرسون(2003) یکی از عوامل فردی که می تواند در ایجاد تاب آوری نقش داشته باشد، هوش هیجانی[5]است. هوش هیجانی جدیدترین تحول در زمینه تفکر و هیجان است. سلیگمن[6] (2004، به نقل از کرد میرزا، 1388) نیز معتقد است که تاب آوری با متغیرهای خلاقیت، هوش هیجانی، خود گردانی، احتیاط، سرزندگی و شوخ طبعی در ارتباط است.

هوش هیجانی اولین بار توسط مایر[7] و سالووی[8] (1990) مطرح شد از دیدگاه بار – اُن[9]هوش هیجانی دسته ای از مهارت ها، استعدادها و توانایی های غیرشناختی است که توانایی موفقیت