هدف از پژوهش حاضر بررسی بار شناختی بیرونی ایجاد شده در چند رسانه ای مبتنی بر الگوی طراحی آموزشی مریل در درس زیست شناسی بود. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش شناسی در زمره پژوهش های شبه آزمایشی است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پسر پیش دانشگاهی رشته علوم تجربی شهر ملایر در سال تحصیلی 93-1392 بود. نمونه های پژوهش با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و در دو گروه کنترل (15 نفر) و آزمایش (15 نفر)  به صورت تصادفی گماشته شدند. گروه آزمایش در معرض متغییر مستقل (چند رسانه ای آموزشی مبتنی بر الگوی طراحی آموزشی مریل) قرار گرفت. گروه کنترل محتوای درس زیست شناسی را که با توجه به الگوی طراحی آموزشی مریل طراحی شده بود به شیوه سخنرانی آموزش دیدند. ابزار جمع آوری داده ها، مقیاس اندازه گیری 5 درجه ای برونکن، پلاس  و لیوتنر بود. روایی و پایایی پرسشنامه توسط صاحب نظران به ترتیب 83/. و 80/. بدست آمد. داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار spss تجزیه و تحلیل شد. نتایج پژوهش نشان داد که چند رسانه ای طراحی شده مبتنی بر الگوی طراحی آموزشی مریل، بار شناختی بیرونی کمتری را نسبت به روش ارائه به شیوه مرسوم برای آزمودنی ها ایجاد می کند.

 

کلید واژها: بار شناختی بیرونی، چند رسانه ای آموزشی، طراحی آموزشی، الگوی طراحی آموزشی مریل

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان                                                                                           صفحه

فصل اول: کلیات

مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………2

بیان مسأله……………………………………………………………………………………………………………………………………………………3

اهمیت و ضرورت……………………………………………………………………………………………………………………………………………5

هدف……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….6

سوال………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………6

فرضیه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….6

تعریف مفاهیم………………………………………………………………………………………………………………………………………………..7

تعریف های مفهومی………………………………………………………………………………………………………………………………………7

تعریف های عملیاتی…………………………………………………………………………………………………………………………………….7

فصل دوم: ادبیات پژوهش

بخش اول) مبانی نظری

چند مفهوم بنیادی………………………………………………………………………………………………………………………………………..9

آموزش……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………9

تدریس…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..9

یادگیری………………………………………………………………………………………………………………………………………………………10

طراحی آموزشی…………………………………………………………………………………………………………………………………………..11

نظریه های یادگیری……………………………………………………………………………………………………………………………………12

رفتارگرایی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..12

طراحی آموزشی رفتارگرایانه……………………………………………………………………………………………………………………….13

شناخت گرایی……………………………………………………………………………………………………………………………………………..14

طراحی آموزشی شناخت گرایانه…………………………………………………………………………………………………………………15

ساختن گرایی………………………………………………………………………………………………………………………………………………16

طراحی آموزشی ساختن گرایانه…………………………………………………………………………………………………………………17

ارتباط گرایی……………………………………………………………………………………………………………………………………………….19

اصول ارتباط گرایی در طراحی آموزشی…………………………………………………………………………………………………….20

الگوی طراحی آموزشی مریل………………………………………………………………………………………………………………………20

نظریه نمایش اجزاء……………………………………………………………………………………………………………………………………..22

اهداف یا انواع عملکرد از نظر مریل…………………………………………………………………………………………………………….23

عناصر محتوا در دیدگاه مریل…………………………………………………………………………………………………………………….25

ماتریس هدف- محتوا………………………………………………………………………………………………………………………………….26

عناصر یا اجزاء آموزش از نظر مریل……………………………………………………………………………………………………………27

انواع ارائه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..29

انواع ارائه اولیه…………………………………………………………………………………………………………………………………………….30

انواع ارائه ثانویه……………………………………………………………………………………………………………………………………………32

قواعد طراحی در نظریه نمایش اجزاء………………………………………………………………………………………………………….36

مراحل طراحی آموزشی بر اساس الگوی مریل…………………………………………………………………………………………..39

معماری شناختی انسان………………………………………………………………………………………………………………………………43

نظریۀ پردازش اطلاعات………………………………………………………………………………………………………………………………44

نظام حافظه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………44

اصول پردازش اطلاعات……………………………………………………………………………………………………………………………….50

اصل ذخیرۀ اطلاعات…………………………………………………………………………………………………………………51
اصل اقتباس و سازماندهی مجدد……………………………………………………………………………………………..52
اصل تکوین تصادفی………………………………………………………………………………………………………………….55
اصل

 

تغییرات محدود………………………………………………………………………………………………………………..56
اصل ارتباط و سازماندهی محیطی…………………………………………………………………………………………..57
نظریه بارشناختی………………………………………………………………………………………………………………………………………..58

بارشناختی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 59

بارشناختی درونی………………………………………………………………………………………………………………………………………..61

بار شناختی بیرونی………………………………………………………………………………………………………………………………………62

بار شناختی مطلوب…………………………………………………………………………………………………………………………………….64

تعامل بین عناصری……………………………………………………………………………………………………………………………………..66

اثرات بارشناختی…………………………………………………………………………………………………………………………………………68

اثر هدف- آزاد……………………………………………………………………………………………………………………………………………..68

اثر مثال های کارشده………………………………………………………………………………………………………………………………….70

اثر تقسیم توجه…………………………………………………………………………………………………………………………………………..71

اثر مجراهای حسی………………………………………………………………………………………………………………………………………72

اثر پرهیز از زیاده کاری……………………………………………………………………………………………………………………………….73

اثر معکوس خبرگی……………………………………………………………………………………………………………………………………..74

اثر کاهش تدریجی راهنمایی………………………………………………………………………………………………………………………75

اثر تصور و خود-تفسیری…………………………………………………………………………………………………………………………..76

اثر تعامل پذیری عناصر………………………………………………………………………………………………………………………………77

چندرسانه ای آموزشی………………………………………………………………………………………………………………………………..78

عناصر نظام های چند رسانه ای ………………………………………………………………………………………………………………..80

مزایای چند رسانه ای آموزشی…………………………………………………………………………………………………………………..83

مدیریت بارهای شناختی در چندرسانه ای های آموزشی………………………………………………………………………….86

نظریه شناختی چندرسانه ای……………………………………………………………………………………………………………………..86

اصول چند رسانه ای آموزشی مایر……………………………………………………………………………………………………………..89

اصل چندرسانه ای……………………………………………………………………………………………………………………89
اصل مجاورت مکانی………………………………………………………………………………………………………………….89
اصل مجاورت زمانی………………………………………………………………………………………………………………….89
اصل انسجام………………………………………………………………………………………………………………………………90
اصل مجراهای حسی………………………………………………………………………………………………………………..90
اصل پرهیز از زیاده کاری…………………………………………………………………………………………………………90
اصل تفاوت های فردی……………………………………………………………………………………………………………..90
بار شناختی و طراحی چندرسانه ای آموزشی…………………………………………………………………………………………….91

الف) اصولی برای کاهش بار شناختی بیرونی……………………………………………………………………………………………..92

1- اصل انسجام…………………………………………………………………………………………………………………………………….93

2- اصل پرهیز از زیاده کاری………………………………………………………………………………………………………………..94

3- اصل علامت دهی…………………………………………………………………………………………………………………………….95

4- اصل مجاورت مکانی………………………………………………………………………………………………………………………..95

5- اصل مجاورت زمانی…………………………………………………………………………………………………………………………96

ب) اصولی برای مدیریت بار شناختی درونی………………………………………………………………………………………..96

1- اصل قطعه بندی……………………………………………………………………………………………………………………………..97

2- اصل پیش نیاز آموزش……………………………………………………………………………………………………………………98

3- اصل مجراهای حسی……………………………………………………………………………………………………………………….98

ج) اصولی برای افزایش بارشناختی مطلوب…………………………………………………………………………………………98

1- اصل چند رسانه ای…………………………………………………………………………………………………………………………99

2- اصل شخصی سازی………………………………………………………………………………………………………………………100

3- اصل بازخورد…………………………………………………………………………………………………………………………………100

4- اصل تأمل و تفکر………………………………………………………………………………………………………………………….101

بخش دوم) پیشینه پژوهش

پیشینه پژوهش خارجی………………………………………………………………………………………………………………………….101

پیشینه پژوهش داخلی…………………………………………………………………………………………………………………………….103

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

طرح کلی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………106

جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………………………………………………….106

نمونه آماری و روش نمونه گیری……………………………………………………………………………………………………………..106

ابزار اندازه گیری یا روش جمع آوری داده ها ی پژوهش……………………………………………………………………….106

روایی و پایایی…………………………………………………………………………………………………………………………………………..107

روش اجرای پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………………107

روش تحلیل یافته ها………………………………………………………………………………………………………………………………..107

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..109

آمار توصیفی پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………………..109

آمار استنباطی پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………………….110

فصل پنجم: خلاصه، بحث و نتیجه گیری

مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..112

پیشنهادها…………………………………………………………………………………………………………………………………………………113

محدودیت ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..113

منابع…………………………………………………………………………………………………………………………….114

پیوست…………………………………………………………………………………………………………………………122

طرح درس………………………………………………………………………………………………………………………………………………..122

پرسشنامه بار شناختی بیرونی………………………………………………………………………………………………………………….136

نمونه های اسلاید چند رسانه ای……………………………………………………………………………………………………………..137

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………………………………..140

فهرست جداول

جدول 2-2. انواع بار شناختی و ویژگی های آن………………………………………………………………………………………..65

جدول 4-1. توصیف نمونه آماری پژوهش……………………………………………………………………………………………….108

جدول 4-2. نتایج به دست آمده در دو گروه کنترل و آزمایش در آزمون بار شناختی ………………………..108

جدول 4-3. نتایج آزمون تی مستقل برای فرضیه پژوهش……………………………………………………………………..110

فهرست شکل ها

شکل 2-1. ماتریس هدف محتوا………………………………………………………………………………………………………………..25

شکل 2-2. انواع ارائه اولیه………………………………………………………………………………………………………………………….30

شکل 2-3. نظریه شناختی یادگیری چند رسانه ای………………………………………………………………………………….88

مقدمه

یکی از نظریه های قدرتمند یادگیری در روان شناسی تربیتی، نظریۀ شناختی است. بر طبق این نظریه، یادگیری انسان از فرآیندهای درونی تأثیر می پذیرد. اصول روان شناسی شناختی بر این مبنا شکل گرفته اند که افراد چگونه اطلاعات را کسب و پردازش می کنند و آن ها را به کار می گیرند. نظریۀ یادگیری شناختی بر مشخص سازی ساختارها، فرآیندها و بازنمایی های شناختی تمرکز دارد که آموزش و یادگیری را تسهیل می بخشند (اسمیت و راگان[1]، 2005). نظریه پردازان شناختی معتقدند که فرآیندهای ذهنی یادگیرنده، عامل اصلی در توضیح یادگیری هستند. طریقه ای که یادگیرنده به واسطۀ آن، اطلاعات را مورد پردازش قرار داده، به کار می برد و می تواند اندیشه ها و ساختارهای ذهنی درونی وی را تغییر دهد. یکی از اندیشه های اصلی نظریۀ شناختی، نظریۀ خبر پردازی یا پردازش اطلاعات است. این نظریه به وجود سه نوع حافظۀ حسی[2]، فعال یا کوتاه مدت[3] و بلند مدت[4] در نظام شناختی انسان اشاره دارد (بیابانگرد، 1390).

از جمله مباحثی که در روان شناسی تربیتی بر اساس دیدگاه خبرپردازی برای حمایت از فرآیند پردازش داده ها در حافظه فعال ایجاد گردیده است، نظریه بار شناختی[5] می باشد. در واقع تلاش اصلی طراحان آموزشی باید طراحی درس ها به طریقی باشد که با فرآیند های یادگیری انسان سازگار باشد. استفاده از نظریه بار شناختی، نمونه ای از این تلاش در طراحی آموزشیاست.

مفهوم بار شناختی برای اولین بار در سال های 1950 ارائه گردید و بر این فرض استوار است که کانال های ارتباطی ظرفیت محدودی را برای ارسال اطلاعات دارند. این نظریه می گوید که ظرفیت شناختی انسان از محدودیت برخوردار است. ما در آن واحد، می توانیم تعداد محدودی از واحد های اطلاعاتی را پردازش نماییم.

اصطلاح بار شناختی، به میزان باری که در هنگام پردازش اطلاعات بر روی حافظه فعال یا کوتاه مدت وارد می آید، تا بتواند آن اطلاعات را برای جای دهی در حافظه درازمدت رمزگذاری کند، اشاره دارد. این تلاش ذهنی برای پردازش اطلاعات را بار شناختی می نامیم (کالیوگا[6]، 1391). نظریه بار شناختی صریحاً بعنوان یک نظریه از طراحی آموزشی بر پایه دانش ما از معماری شناختی[7] انسان توسعه داده شده است.

نظریه بار شناختی شامل جنبه هایی از معماری شناختی انسان است که به آموزش، به همراه نتایج آموزشی که از معماری شناختی ناشی می شود، مربوط هستند. تأکید و هدف نهایی این نظریه، این