عمده ترین زمینه‌های تخلّفات کارگزاران أمیرالمؤمنین7 را می‌توان آشفتگی فرهنگی زمان حضرت، دنیا گرایی و تجمّلگرایی، عدم درک صحیح کارگزاران نسبت به جایگاه مسئولیت، ضعف مدیریت کارگزاران و غفلت آنان نسبت به جایگاه حسّاس مسئولیت بر شمرد؛ امّا با توجّه به این که بیشترین تخلّفات کارگزاران امیرالمؤمنین7 مربوط به تخلّفات اقتصادی است می‌توان دنیا گرایی و تجمّلگرایی را به عنوان اصلی ترین عامل تخلفات کارگزاران معرفی کرد.

 

کلید واژه‌ها : تخلّف کارگزار، برخورد با تخلف، کارگزاران امیرالمؤمنین، حکومت امیرالمؤمنین.

 

 

 

 

فهرست مطالب

فصل اوّل : کلیات و مفاهیم 1

1.1. کلیات 3

1.1.1. بیان مسأله 3

1.1.2. ضرورت و اهداف تحقیق 4

1.1.3. سؤالات تحقیق 5

1.1.4. فرضیات تحقیق 5

۱.۱.۵. پیشینه‌ی تحقیق 5

الف) کتاب 6

ب) پایان نامه 6

ج) مقالات قابل دسترس در اینترنت 7

1.2. مفاهیم 8

۱.۲.۱. مفهوم تخلّف 8

الف) مفهوم لغوی 8

ب) مفهوم اصطلاحی 9

ج) مفهوم تخلّف اداری 10

۱.۲.۲. مفهوم کارگزار 11

فصل دوّم  : گونه شناسی کارگزاران امیرالمؤمنین7 15

مقدمه 17

عمده ترین زمینه‌های تخلّفات کارگزاران أمیرالمؤمنین7 را می‌توان آشفتگی فرهنگی زمان حضرت، دنیا گرایی و تجمّلگرایی، عدم درک صحیح کارگزاران نسبت به جایگاه مسئولیت، ضعف مدیریت کارگزاران و غفلت آنان نسبت به جایگاه حسّاس مسئولیت بر شمرد؛ امّا با توجّه به این که بیشترین تخلّفات کارگزاران امیرالمؤمنین7 مربوط به تخلّفات اقتصادی است می‌توان دنیا گرایی و تجمّلگرایی را به عنوان اصلی ترین عامل تخلفات کارگزاران معرفی کرد. کلید واژه‌ها : تخلّف کارگزار، برخورد با تخلف، کارگزاران امیرالمؤمنین، حکومت امیرالمؤمنین. فهرست مطالب فصل اوّل : کلیات و مفاهیم 1 1.1. کلیات 3 1.1.1. بیان مسأله 3 1.1.2. ضرورت و اهداف تحقیق 4 1.1.3. سؤالات تحقیق 5 1.1.4. فرضیات تحقیق 5 ۱.۱.۵. پیشینه‌ی تحقیق 5 الف) کتاب 6 ب) پایان نامه 6 ج) مقالات قابل دسترس در اینترنت 7 1.2. مفاهیم 8 ۱.۲.۱. مفهوم تخلّف 8 الف) مفهوم لغوی 8 ب) مفهوم اصطلاحی 9 ج) مفهوم تخلّف اداری 10 ۱.۲.۲. مفهوم کارگزار 11 فصل دوّم : گونه شناسی کارگزاران امیرالمؤمنین7 15 مقدمه 17 2.1. کارگزاران امیرالمؤمنین7 19 2.1.1. استانداران و فرمانداران 20 2.1.1.1. فرمانداران مکّه و طائف 21 1ـ خالد بن عاص بن هشام : 21 2ـ ابوقتاده انصاری : 22 3ـ قثم بن عباس : 23 2.1.1.2. فرمانداران مدینه 24 1ـ قثم بن عباس 24 2ـ تمیم بن عمرو 24 3ـ سهل بن حنیف 24 4ـ تمّام بن عبّاس 25 5ـ ابو ایّوب انصاری 25 6ـ حارث بن ربیع 25 2.1.1.3. فرمانداران شام 25 1ـ معاویة بن ابی سفیان 25 2ـ سهل بن حنیف 26 2.1.1.4. فرمانداران فارس 26 1ـ سهل بن حنیف 26 2ـ عبدالله بن عبّاس 28 3ـ زیاد بن ابیه 28 4ـ عمر بن ابی سلمه 28 5ـ قرظة بن کعب 28 2.1.1.5. فرماندار إصْطَخْر 29 1ـ منذر بن جارود 29 2.1.1.6. فرمانداران بصره 29 1ـ عثمان بن حنیف 29 2ـ عبدالله بن عبّاس 29 3ـ ابوالاسود الدؤلی 29 4ـ زیاد بن ابیه 30 5ـ سهل بن حنیف 30 6ـ سمرة بن جندب 30 2.1.1.7. فرمانداران کوفه 30 1ـ ابو موسی اشعری 30 2ـ عقبة بن عمرو انصاری 31 3ـ هانئ بن هوذه نخعی 31 4ـ قرظة بن کعب (قرضة بن کعب) 31 5ـ عمارة بن شهاب ثوری 32 6ـ عثمان بن حنیف 32 2.1.1.8. فرمانداران بهقباذات 32 1ـ قرظة بن کعب 32 2ـ مالک بن کعب ارحبی 32 3ـ یزید بن رویم شیبانی 32 2.1.1.9. فرمانداران یمن، جَنَد و صَنْعا 33 1ـ حبیب بن منتجب 33 2ـ سعید بن نمران 33 3ـ عبیدالله بن عباس 33 4ـ سیعد (سعد) بن سعد بن عبادة الأنصاری 33 5ـ عبد الله بن عبد المدان حارثی 33 2.1.1.10. فرماندار نهروان 34 1ـ عبدالله بن خباب 34 2.1.1.11. فرماندار فرات 34 1ـ عَبیدة السلمانی 34 2.1.1.12. فرمانداران قزوین 34 1ـ ربیع بن خثیم 34 2ـ ابوالعریف الارجهی 35 3ـ مرة بن شراحیل الهمدانی 35 4ـ عَبیدة السلمانی 35 5ـ قرظة بن ارطات 35 2.1.1.13. فرماندار بهرسیر 36 1ـ عدی بن حارث 36 2.1.1.14. فرمانداران مدائن و جوخا 36 1ـ حذیفه بن یمان 36 2ـ یزید بن قیس ارحبی 37 3ـ لام بن زیاد بن غطیف 37 4ـ ثابت بن قیس بن الخطیم 37 5ـ سعد بن مسعود ثقفی 37 6ـ هبیرة بن نعمان 37 7ـ زحر بن قیس جعفی 37 2.1.1.15. فرمانداران اصفهان 37 1ـ یزید بن قیس ارحبی 37 2ـ مخنف بن سلیم ازدی (غامدی) 37 3ـ محمد بن سلیم 38 4ـ عمرو بن سلمه 38 5ـ حارث بن عبد الله بن عوف بن أصرم 38 6ـ حارث بن أبی حارث بن ربیع 38 2.1.1.16. فرمانداران همدان 38 1ـ یزید بن قیس ارحبی 38 2ـ عمرو بن سلمه 38 3ـ مخنف بن سلیم ازدی (غامدی) 38 4ـ سعید بن وهب 38 2.1.1.17. فرمانداران ری 39 1ـ یزید بن قیس ارحبی 39 2ـ یزید بن حجیه تیمی 39 3ـ ربیع بن خثیم 39 2.1.1.18. فرماندار جبل 39 1ـ سلیمان بن صرد خزاعی 39 2.1.1.19. فرماندار زوابی 39 1ـ سعد بن مسعود ثقفی 39 2.1.1.20. فرماندار استان عالی 39 1ـ ابو حسان بکری 39 2.1.1.21. فرماندار عین التمر 40 1ـ مالک بن کعب ارحبی 40 2.1.1.22. فرماندار هیت 40 1ـ کمیل بن زیاد 40 2.1.1.23. فرمانداران جزیره (موصل، نصیبین، دارا ، سنجار، آمِد، هیت و عانات) 41 1ـ مالک اشتر 41 2ـ شبیب بن عامر 41 2.1.1.24. فرمانداران مصر 41 1ـ محمّد بن ابی حذیفه 41 2ـ قیس بن سعد 43 3ـ محمد ابی بکر 43 4ـ مالک اشتر 43 2.1.1.25. فرمانداران کَسکَر و مَیسان 44 1ـ قدامة بن عجلان 44 2ـ قعقاع بن شور 44 2.1.1.26. فرمانداران بحرین و عمان 44 1ـ عمر بن ابی سلمه 44 2ـ نعمان بن عجلان 44 3ـ حلو بن عوف : فرماندار عمّان (بنا بر نقل تاریخ یعقوبی). 44 2.1.1.27. فرمانداران اهواز 44 1ـ خرّیت بن راشد 44 2ـ عبدالله بن عبّاس 45 3ـ مصقلة بن هبیره 45 4ـ ابن هرمه 45 5ـ عمرو بن مفرغ 45 2.1.1.28. فرماندار اردشیر خره 45 1ـ مصقلة بن هبیره شیبانی 45 2.1.1.29. فرمانداران خراسان 46 1ـ جعدة بن هبیره مخزومی 46 2ـ عون بن جعده 46 3ـ خلید بن قره یربوعی (خلید بن طریف) 46 4ـ عبدالرحمن بن ابزی 47 5ـ حریث بن جابر حنفی (حریث بن جابر جعفی) 48 2.1.1.30. فرمانداران سجستان 48 1ـ عون بن جعده 48 2ـ ربعی بن کأس 49 2.1.1.31. فرمانداران کرمان 49 1ـ عبدالله بن عبّاس 49 2ـ زیاد بن ابیه 49 3ـ عبدالله بن اهتم 49 2.1.1.32. فرماندار دَسْتَبی 49 1ـ یزید بن حجیه تیمی 49 2.1.1.33. فرمانداران حُلْوان 49 1ـ اشعث بن قیس 49 2ـ اسود بن قطبه 50 2.1.1.34. فرمانداران آذربایجان 50 1ـ اشعث بن قیس 50 2ـ قیس بن سعد 50 3ـ عبدالله بن شبیل 51 4ـ سعد بن حارث خزاعی 51 5ـ سعید (سعد) بن ساریه خزاعی 51 2.1.1.35. فرماندار ماهان 51 1ـ عبدالرحمان، مولا بدیل بن ورقاء خزاعی 51 2.1.1.36. فرماندار بارجاه 51 1ـ علی بن أصمع 51 2.1.1.37. فرماندار قطقطانه 52 1ـ عمرو بن عمیس بن مسعود 52 2.1.1.38. فرماندار نهران 53 1ـ شراحیل (شرحبیل) بن مره همدانی 53 2.1.1.39. فرماندار سند 53 1ـ حارث بن مره عبدی 53 2.1.1.40. فرماندار غور 53 1ـ شنسب بن جرمک 53 2.1.2. کاتبان و دبیران 54 1ـ عبیدالله (عبدالله) بن ابی رافع. 54 2ـ سعید بن نمران همدانی 54 3ـ عبدالله بن جعفر 54 4ـ أصبغ بن نباته مجاشعی 54 5ـ علی بن ابی رافع. 55 6ـ عبد الله بن حسن 55 7ـ سماک بن حرب 55 8ـ عبدالله بن جبیر 55 9ـ عبیدالله بن عبدالله بن مسعود 55 10ـ یزید بن شراحیل انصاری 55 11ـ عبدالله بن مسعود 55 12ـ ابو ثروان 55 13ـ عبدالله بن عباس 55 14ـ مسلم، غلام حضرت امیر 55 2.1.3. گردآوران صدقات (زکات) 55 1ـ مخنف بن سلیم 55 2ـ عبدالله بن زمعه 56 3ـ مسیّب بن نجبه 56 4ـ عبدالرحمان کندی 56 5ـ شریک بن نمله محاربی 56 6ـ جلاس بن عمیر کلبی 56 7ـ عروه بن عشبه کلبی (عمرو بن مالک بن عشبه) 56 8ـ جعفر بن عبدالله اشجعی 56 9ـ مخنف بن سلیم ازدی (غامدی) 56 2.1.4. کارگزاران خراج 56 1ـ مصعب بن یزید انصاری 56 2ـ ضبیعة بن زهیر اسدی (زهیر بن ضبیعة) 57 3ـ مردی از ثقیف 57 4ـ قرظة بن کعب 57 5ـ زیاد بن ابیه 57 2.1.5. کارگزاران بیت المال 57 1ـ ابوالاسود الدؤلی 57 2ـ عبدالله بن یحیی 57 3ـ ابوالهیثم بن تهیان انصاری 57 4ـ عمّار بن یاسر 57 5ـ عبیدالله بن ابی رافع 58 6ـ ابوبکره نفیع بن مسروح (نفیع بن حارث بن کلده) 58 7ـ عبدالرحمان بن ابی بکره 58 8ـ أبو رافع 58 9ـ زیاد بن ابیه 58 10ـ وهب بن عبدالله، ابو جحیفه 58 11ـ علی بن ابی رافع 58 2.1.6. قضات 58 1ـ شریح بن حارث 58 2ـ محمد بن یزید (زید) بن خلیده شیبانی 58 3ـ سعید بن نمران 58 4ـ عبیده سلمانی 58 5ـ ابوالاسود الدؤلی 58 6ـ عبدالرّحمن بن یزید حُدّانی 59 7ـ ضحاک بن عبدالله هلالی 59 8ـ عبدالله بن فضاله لیثی 59 9ـ رفاعة بن شدّاد بجلی 59 2.1.7. بازرسان 59 1ـ سعد بن حارث خزاعی 59 2ـ مالک بن کعب ارحبی 59 2.1.8. نیروهای انتظامی و نظامی و شرطة الخمیس 60 1ـ یحیی الحضرمی 61 2ـ عبد الله بن یحیی الحضرمی 61 3ـ عمار بن یاسر 61 4ـ حکیم (حکم) بن سعد حنفی 61 5ـ نعیم بن دجاجة 61 6ـ سهل بن حنیف 61 7ـ عثمان بن حنیف 61 8ـ سلیم بن قیس هلالی 62 9ـ عبیدة السلمانی المرادی 62 10ـ عبد الله بن أسید کندی 62 11ـ بشر بن عمر همدانی 62 12ـ اصبغ بن نباته 62 13ـ قیس بن سعد بن عبادة 62 1ـ معقل بن قیس ریاحی 62 2ـ مالک بن حبیب یربوعی 62 3ـ عبید الله بن خلیفة أبو الغریف 62 4ـ عباد بن نسیب أبو الوضئ القیسی 62 5ـ یزید بن رویم 62 6ـ سعید بن ساریة بن مرة بن عمران 62 7ـ خِلاس بن عمرو الهَجَری 63 8ـ وهب بن عبدالله، ابو جحیفه 63 2.1.9. امیران حجّ 63 1ـ عبیدالله بن عبّاس 63 2ـ عبدالله بن عبّاس 63 3ـ قثم بن عبّاس 64 2.2. تقسیم بندی کارگزاران امیرالمؤمنین7 65 2.2.1. کارگزاران متعهّد و متخصّص 67 1ـ مالک اشتر نخعی 67 2ـ قیس بن سعد 71 2.2.2. کارگزارانی که در یورش مأمورین معاویه فرار کردند 72 2.2.2.1. ورود بسر به مدینه و فرار ابو ایوب انصاری 73 2.2.2.2. ورود بسر به مکّه و فرار قثم بن عبّاس 73 2.2.2.3. ورود بسر به یمن (صنعا و جند) و فرار عبیدالله بن عبّاس و سعید بن نمران 74 2.2.3. کارگزارانی که از امیرالمؤمنین7 کناره گیری و یا به معاویه ملحق شدند 75 1ـ مصقلة بن هبیره شیبانی 75 2ـ یزید بن حجّیه تیمی 76 3ـ قعقاع بن شور 77 4ـ نعمان بن عجلان 77 5ـ عروة بن عشبة [عمرو بن مالک بن عشبه] 78 6ـ جریر بن عبدالله بجلی 79 7ـ خرّیت بن راشد 80 2.2.4.کارگزارانی که نتوانستند در محل مأموریت خود حاضر شوند 80 1ـ سهل بن حنیف 80 2ـ سهل بن حنیف 80 3ـ عمارة بن شهاب ثوری 81 4ـ مالک اشتر 81 5ـ جعدة بن هبیره مخزومی 81 6ـ عون بن جعده 82 2.2.5. کارگزارانی که امیرالمؤمنین7 بر پیکر آنها نماز خوانده است 83 1ـ ابوقتاده‌ انصاری 83 2ـ سهل بن حنیف انصاری 84 3ـ قرظة بن کعب 85 2.2.6. کارگزاران عثمان در حکومت امیرالمؤمنین7 86 1ـ خالد بن عاص بن هشام 86 2ـ ابوموسی اشعری 86 3ـ اشعث بن قیس 87 4ـ جریر بن عبدالله بجلی 87 5ـ حبیب بن منتخب 87 6ـ حذیفة بن یمانی 88 2.2.7. کارگزارانی که در زمان خلافت امیرالمؤمنین7 کشته و یا شهید شدند 88 1ـ مالک اشتر 88 2ـ محمد بن ابی بکر 89 3ـ عبد الله بن عبد المدان حارثی 89 4ـ عبدالله بن خباب 89 5ـ عدی بن حارث 89 6ـ ابو حسان بکری 90 7ـ حلو بن عوف 90 8ـ عون بن جعده 90 9ـ عمرو بن عمیس بن مسعود 91 2.2.8. کارگزارانی که مورد تشویق امیرالمؤمنین7 قرار گرفتند 92 1ـ سعد بن مسعود ثقفی 92 2ـ عمر بن أبی سلمه مخزومی 93 2.2.9. کارگزاران متخلّف 94 2.2.9.1. ابو موسی اشعری 94 2.2.9.2. اشعث بن قیس 95 2.2.9.3. منذر بن جارود عبدی 97 2.2.9.3.1. تخلّفات منذر بن جارود 98 1ـ اختلاس 98 2ـ تقسیم ناعادلانه‌ی بیت المال 99 3ـ کاهلی در انجام وظایف 99 2.2.9.4. یزید بن حجّیه تیمی 100 2.2.9.5. قعقاع بن شور 100 2.2.9.6. نعمان بن عجلان 100 2.2.9.7. قدامة بن عجلان 101 2.2.9.8. مصقلة بن هبیره شیبانی 101 2.2.9.9. کمیل بن زیاد 103 2.2.9.10. عثمان بن حنیف 104 2.2.9.11. علی بن أصمع 106 2.2.9.12. ابوالاسود دوئلی 106 2.2.9.13. شریح قاضی 106 فصل سوّم 109 علل، شاخصه‌ها و راهکارهای کشف تخلّفات کارگزاران در حکومت علوی 109 3.1. ریشه یابی تخلّفات کارگزاران أمیرالمؤمنین7 111 3.1.1. آشفتگی فرهنگی و اجتماعی 112 1.1.3.1. تخلّف اشعث بن قیس 113 3.1.2. خبث ذاتی و باطنی 114 3.1.2.1. ابوموسی اشعری 115 3.1.2.2. اشعث بن قیس 116 3.1.3. دنیا گرایی و تجمّلگرایی 117 3.1.4. عدم درک صحیح نسبت به جایگاه مسئولیت 120 3.1.4.1. مصقلة بن هبیره شیبانی 121 3.1.5. ضعف مدیریت کارگزاران 122 3.1.5.1. کمیل بن زیاد 123 3.1.6. غفلت نسبت به جایگاه حسّاس مسئولیت 123 3.1.6.1. عثمان بن حنیف 124 3.2. شاخصه‌های تخلّفات کارگزاران در حکومت علوی 126 3.2.1. مصادیق تخلّفات کارگزاران در حکومت علوی 127 3.2.1.1. عدم رعایت در مصرف بیت المال و امکانات دولتی 127 3.2.1.2. استفاده‌ی شخصی از بیت المال 128 3.2.1.3. زیاده خواهی از بیت المال 128 3.2.1.4. تقسیم ناعادلانه‌ی بیت المال 129 1ـ نعمان بن عجلان و تقسیم ناعادلانه‌ی بیت المال 130 2ـ منذر بن جارود و تقسیم ناعادلانه‌ی بیت المال 130 3.2.1.5. رشوه پذیری 131 1ـ ردّ حلوای اشعث 132 3.2.1.6. بکارگیری کارگزار ناصالح و نالایق 132 3.2.1.7. مماشات با کارگزار خاطی 133 3.2.1.8. کاهلی در انجام وظایف 133 1ـ منذر بن جارود و کاهلی در انجام وظایف 134 3.2.1.9. عدم اطاعت از دستورات مافوق در حدود وظایف اداری 134 1ـ تمرّد ابوموسی اشعری از فرمان امیرالمؤمنین7 135 3.2.1.10. فریب حاکم و دروغ در ارائه‌ی گزارش 135 1ـ زیاد بن ابیه و ارائه‌ی گزارش دروغ 135 3.2.1.11. عدم رعایت شرایط قضاوت 136 3.2.1.12. عدم دقّت در پاسداری از مرزها 136 3.2.1.13. جبهه گیری در مقابل دستورات مافوق 137 3.2.1.14. مداهنه و مماشات با دشمنان 137 3.2.1.15. کم توجّهی به فقرا و اقشار آسیب پذیر 138 3.2.1.16. احتجاب و فاصله گرفتن از مردم 139 3.2.1.17. رفتارهای خلاف شأن 140 1ـ شریح قاضی و خانه‌ی گران قیمت 141 2ـ قعقاع بن شور و مهریه‌ی سنگین 142 3ـ عثمان بن حنیف و شرکت در مهمانی اشرافی 142 3.3. بخش سوّم : راهکارهای کشف تخلّفات کارگزاران در حکومت علوی 143 3.3.1. اهمیت و ضرورت نظارت 145 3.3.2. اهداف و فوائد نظارت 146 3.3.3. جایگاه نظارت و بازرسی در حکومت امیرالمؤمنین7 147 3.3.4. شیوه‌های نظارت در حکومت امیرالمؤمنین7 149 3.3.4.1. نظارت آشکار 149 3.3.4.1.1. انواع نظارت آشکار 149 1ـ نظارت مستقیم و بدون واسطه 149 2ـ گرفتن گزارش کار از نیروها و کارگزاران و بررسی آنها 150 3ـ نظارت غیر مستقیم 151 نمونه‌ای از نظارت غیر مستقیم 152 3.3.4.2. نظارت مخفی و پنهان 153 3.3.4.3. نظارت عمومی 154 1ـ توجه به گزارشهای مردمی و اعتماد به آنان 154 نمونه‌ای از گزارشات مردمی 155 2ـ تأسیس بیت القصص 156 فصل چهارم 159 واکنشهای امیرالمؤمنین7 نسبت به تخلّفات کارگزاران 159 مقدمه 161 4.1. قاطعیت در برخورد با متخلّفین 163 4.1.1. اجرای حدّ بر مرد بنی اسدی 164 4.1.2. تهدید کارگزار خیانتکار 164 4.1.3. استرداد گردنبند به بیت المال 165 4.2. تقسیم بندی واکنشها 166 4.2.1. واکنش نسبت به متخلّفین 167 4.2.1.1. واکنشهای گفتاری 167 1ـ تذکّر 168 تذکّر به عثمان بن حنیف 168 تذکّر به شریح قاضی 169 2ـ اخطار 171 اخطار به یزید بن قیس ارحبی 171 3ـ سرزنش و توبیخ 172 سرزنش کمیل 173 4ـ تهدید 174 تهدید زیاد بن ابیه 175 تهدید اشعث بن قیس 175 5ـ نفرین 177 مفهوم نفرین 177 جایگاه نفرین در اسلام 177 آثار نفرین 178 نفرین حضرت امیر7 به یزید بن حجّیه تیمی 179 4.2.1.2. واکنشهای رفتاری 180 الف) عزل کارگزار متخلّف 180 موارد عزل کارگزار متخلف 181 1ـ فساد مدیران 181 2ـ عدم اطاعت از دستورات حاکم در حدود وظایف اداری 182 تمرد ابوموسی اشعری از فرمان امیرالمؤمنین7 183 3ـ خیانت در بیت المال 183 ب) کیفر با تازیانه 185 ج) زندان 186 د) تغییر محلّ جغرافیایی خدمت 187 هـ) اجرای حدود الهی 188 4.2.2. واکنشها نسبت به تخلّفات 189 4.2.2.1. بازخواست مالک اشتر 189 علت ابقاء ابوموسی اشعری در امارت کوفه 190 4.2.2.2. تخریب خانه‌ی کارگزاران متخلّف 192 4.2.2.3. نفرین امیرالمؤمنین7 به یزید بن حجیه 193 4.3. تحلیل و اعتبار سنجی واکنشهای نامتعارف امیرالمؤمنین7 نسبت به تخلّفات کارگزاران 195 4.3.1. مجازات ابن هرمه (کارگزار سوق الاهواز) 196 4.3.1.1. بررسی سندی 198 پاسخ پرسش اوّل 198 پاسخ پرسش دوّم 199 ارزش و جایگاه کتاب دعائم الاسلام در فقه شیعه 199 4.3.1.2. بررسی محتوایی 201 الف) شخصیت ابن هرمه 202 ب) شخصیت رفاعة بن شداد 202 رفاعة بن شداد در منصب قضاوت 203 ج) مجازات ابن هرمه 203 4.3.2. تخریب خانه‌ی کارگزاران متخلّف 205 ضمائم 210

2.1. کارگزاران امیرالمؤمنین7 19

2.1.1. استانداران و فرمانداران 20

2.1.1.1. فرمانداران مکّه و طائف 21

1ـ خالد بن عاص بن هشام : 21

2ـ ابوقتاده انصاری : 22

3ـ قثم بن عباس : 23

2.1.1.2. فرمانداران مدینه 24

1ـ قثم بن عباس 24

2ـ تمیم بن عمرو 24

3ـ سهل بن حنیف 24

4ـ تمّام بن عبّاس 25

5ـ ابو ایّوب انصاری 25

6ـ حارث بن ربیع 25

2.1.1.3. فرمانداران شام 25

1ـ معاویة بن ابی سفیان 25

2ـ سهل بن حنیف 26

2.1.1.4. فرمانداران فارس 26

1ـ سهل بن حنیف 26

2ـ عبدالله بن عبّاس 28

3ـ زیاد بن ابیه 28

4ـ عمر بن ابی سلمه 28

5ـ قرظة بن کعب 28

2.1.1.5. فرماندار إصْطَخْر 29

1ـ منذر بن جارود 29

2.1.1.6. فرمانداران بصره 29

1ـ عثمان بن حنیف 29

2ـ عبدالله بن عبّاس 29

3ـ ابوالاسود الدؤلی 29

4ـ زیاد بن ابیه 30

5ـ سهل بن حنیف 30

6ـ سمرة بن جندب 30

2.1.1.7. فرمانداران کوفه 30

1ـ ابو موسی اشعری 30

2ـ عقبة بن عمرو انصاری 31

3ـ هانئ بن هوذه نخعی 31

4ـ قرظة بن کعب (قرضة بن کعب) 31

5ـ عمارة بن شهاب ثوری 32

6ـ عثمان بن حنیف 32

2.1.1.8. فرمانداران بهقباذات 32

1ـ قرظة بن کعب 32

2ـ مالک بن کعب ارحبی 32

3ـ یزید بن رویم شیبانی 32

2.1.1.9. فرمانداران یمن، جَنَد و صَنْعا 33

1ـ حبیب بن منتجب 33

2ـ سعید بن نمران 33

3ـ عبیدالله بن عباس 33

4ـ سیعد (سعد)  بن سعد بن عبادة الأنصاری 33

5ـ عبد الله بن عبد المدان حارثی 33

2.1.1.10. فرماندار نهروان 34

1ـ عبدالله بن خباب 34

2.1.1.11. فرماندار فرات 34

1ـ عَبیدة السلمانی 34

2.1.1.12. فرمانداران قزوین 34

1ـ ربیع بن خثیم 34

2ـ ابوالعریف الارجهی 35

3ـ مرة بن شراحیل الهمدانی 35

4ـ عَبیدة السلمانی 35

5ـ قرظة بن ارطات 35

2.1.1.13. فرماندار بهرسیر 36

1ـ عدی بن حارث 36

2.1.1.14. فرمانداران مدائن و جوخا 36

1ـ حذیفه بن یمان 36

2ـ یزید بن قیس ارحبی 37

3ـ لام بن زیاد بن غطیف 37

4ـ ثابت بن قیس بن الخطیم 37

5ـ سعد بن مسعود ثقفی 37

6ـ هبیرة بن نعمان 37

7ـ زحر بن قیس جعفی 37

2.1.1.15. فرمانداران اصفهان 37

1ـ یزید بن قیس ارحبی 37

2ـ مخنف بن سلیم ازدی (غامدی) 37

3ـ محمد بن سلیم 38

4ـ عمرو بن سلمه 38

5ـ حارث بن عبد الله بن عوف بن أصرم 38

6ـ حارث بن أبی حارث بن ربیع 38

2.1.1.16. فرمانداران همدان 38

1ـ یزید بن قیس ارحبی 38

2ـ عمرو بن سلمه 38

3ـ مخنف بن سلیم ازدی (غامدی) 38

4ـ سعید بن وهب 38

2.1.1.17. فرمانداران ری 39

1ـ یزید بن قیس ارحبی 39

2ـ یزید بن حجیه تیمی 39

3ـ ربیع بن خثیم 39

2.1.1.18. فرماندار جبل 39

1ـ سلیمان بن صرد خزاعی 39

2.1.1.19. فرماندار زوابی 39

1ـ سعد بن مسعود ثقفی 39

2.1.1.20. فرماندار استان عالی 39

1ـ ابو حسان بکری 39

2.1.1.21. فرماندار عین التمر 40

1ـ مالک بن کعب ارحبی 40

2.1.1.22. فرماندار هیت 40

1ـ کمیل بن زیاد 40

2.1.1.23. فرمانداران جزیره (موصل، نصیبین، دارا ، سنجار، آمِد، هیت و عانات) 41

1ـ مالک اشتر 41

2ـ شبیب بن عامر 41

2.1.1.24. فرمانداران مصر 41

1ـ محمّد بن ابی حذیفه 41

2ـ قیس بن سعد 43

3ـ محمد ابی بکر 43

4ـ مالک اشتر 43

2.1.1.25. فرمانداران کَسکَر و مَیسان 44

1ـ قدامة بن عجلان 44

2ـ قعقاع بن شور 44

2.1.1.26. فرمانداران بحرین و عمان 44

1ـ عمر بن ابی سلمه 44

2ـ نعمان بن عجلان 44

3ـ حلو بن عوف : فرماندار عمّان (بنا بر نقل تاریخ یعقوبی). 44

2.1.1.27. فرمانداران اهواز 44

1ـ خرّیت بن راشد 44

2ـ عبدالله بن عبّاس 45

3ـ مصقلة بن هبیره 45

4ـ ابن هرمه 45

5ـ عمرو بن مفرغ 45

2.1.1.28. فرماندار اردشیر خره 45

1ـ مصقلة بن هبیره شیبانی 45

2.1.1.29. فرمانداران خراسان 46

1ـ جعدة بن هبیره مخزومی 46

2ـ عون بن جعده 46

3ـ خلید بن قره یربوعی (خلید بن طریف) 46

4ـ عبدالرحمن بن ابزی 47

5ـ حریث بن جابر حنفی (حریث بن جابر جعفی) 48

2.1.1.30. فرمانداران سجستان 48

1ـ عون بن جعده 48

2ـ ربعی بن کأس 49

2.1.1.31. فرمانداران کرمان 49

1ـ عبدالله بن عبّاس 49

2ـ زیاد بن ابیه 49

3ـ عبدالله بن اهتم 49

2.1.1.32. فرماندار دَسْتَبی 49

1ـ یزید بن حجیه تیمی 49

2.1.1.33. فرمانداران حُلْوان 49

1ـ اشعث بن قیس 49

2ـ اسود بن قطبه 50

2.1.1.34. فرمانداران آذربایجان 50

1ـ اشعث بن قیس 50

2ـ قیس بن سعد 50

3ـ عبدالله بن شبیل 51

4ـ سعد بن حارث خزاعی 51

5ـ سعید (سعد) بن ساریه خزاعی 51

2.1.1.35. فرماندار ماهان 51

1ـ عبدالرحمان، مولا بدیل بن ورقاء خزاعی 51

2.1.1.36. فرماندار بارجاه 51

1ـ علی بن أصمع 51

2.1.1.37. فرماندار قطقطانه 52

1ـ عمرو بن عمیس بن مسعود 52

2.1.1.38. فرماندار نهران 53

1ـ شراحیل (شرحبیل) بن مره همدانی 53

2.1.1.39. فرماندار سند 53

1ـ حارث بن مره عبدی 53

2.1.1.40. فرماندار غور 53

1ـ شنسب بن جرمک 53

2.1.2. کاتبان و دبیران 54

1ـ عبیدالله (عبدالله) بن ابی رافع. 54

2ـ سعید بن نمران همدانی 54

3ـ عبدالله بن جعفر 54

4ـ أصبغ بن نباته مجاشعی 54

5ـ علی بن ابی رافع. 55

6ـ عبد الله بن حسن 55

7ـ سماک بن حرب 55

8ـ عبدالله بن جبیر 55

9ـ عبیدالله بن عبدالله بن مسعود 55

10ـ یزید بن شراحیل انصاری 55

11ـ عبدالله بن مسعود 55

12ـ ابو ثروان 55

13ـ عبدالله بن عباس 55

14ـ مسلم، غلام حضرت امیر 55

2.1.3. گردآوران صدقات (زکات) 55

1ـ مخنف بن سلیم 55

2ـ عبدالله بن زمعه 56

3ـ مسیّب بن نجبه 56

4ـ عبدالرحمان کندی 56

5ـ شریک بن نمله محاربی 56

6ـ جلاس بن عمیر کلبی 56

7ـ عروه بن عشبه کلبی (عمرو بن مالک بن عشبه) 56

8ـ جعفر بن عبدالله اشجعی 56

9ـ مخنف بن سلیم ازدی (غامدی) 56

2.1.4. کارگزاران خراج 56

1ـ مصعب بن یزید انصاری 56

2ـ ضبیعة بن زهیر اسدی (زهیر بن ضبیعة) 57

3ـ مردی از ثقیف 57

4ـ قرظة بن کعب 57

5ـ زیاد بن ابیه 57

2.1.5. کارگزاران بیت المال 57

1ـ ابوالاسود الدؤلی 57

2ـ عبدالله بن یحیی 57

3ـ ابوالهیثم بن تهیان انصاری 57

4ـ عمّار بن یاسر 57

5ـ عبیدالله بن ابی رافع 58

6ـ ابوبکره نفیع بن مسروح (نفیع بن حارث بن کلده) 58

7ـ عبدالرحمان بن ابی بکره 58

8ـ أبو رافع 58

9ـ زیاد بن ابیه 58

10ـ وهب بن عبدالله، ابو جحیفه 58

11ـ علی بن ابی رافع 58

2.1.6. قضات 58

1ـ شریح بن حارث 58

2ـ محمد بن یزید (زید) بن خلیده شیبانی 58

3ـ سعید بن نمران 58

4ـ عبیده سلمانی 58

5ـ ابوالاسود الدؤلی 58

6ـ عبدالرّحمن بن یزید حُدّانی 59

7ـ ضحاک بن عبدالله هلالی 59

8ـ عبدالله بن فضاله لیثی 59

9ـ رفاعة بن شدّاد بجلی 59

2.1.7. بازرسان 59

1ـ سعد بن حارث خزاعی 59

2ـ مالک بن کعب ارحبی 59

2.1.8. نیروهای انتظامی و نظامی و شرطة الخمیس 60

1ـ یحیی الحضرمی 61

2ـ عبد الله بن یحیی الحضرمی 61

3ـ عمار بن یاسر 61

4ـ حکیم (حکم) بن سعد حنفی 61

5ـ نعیم بن دجاجة 61

6ـ سهل بن حنیف 61

7ـ عثمان بن حنیف 61

8ـ سلیم بن قیس هلالی 62

9ـ عبیدة السلمانی المرادی 62

10ـ عبد الله بن أسید کندی 62

11ـ بشر بن عمر همدانی 62

12ـ اصبغ بن نباته 62

13ـ قیس بن سعد بن عبادة 62

1ـ معقل بن قیس ریاحی 62

2ـ مالک بن حبیب یربوعی 62

3ـ عبید الله بن خلیفة أبو الغریف 62

4ـ عباد بن نسیب أبو الوضئ القیسی 62

5ـ یزید بن رویم 62

6ـ سعید بن ساریة بن مرة بن عمران 62

7ـ خِلاس بن عمرو الهَجَری 63

8ـ وهب بن عبدالله، ابو جحیفه 63

2.1.9. امیران حجّ 63

1ـ عبیدالله بن عبّاس 63

2ـ عبدالله بن عبّاس 63

3ـ قثم بن عبّاس 64

2.2. تقسیم بندی کارگزاران امیرالمؤمنین7 65

2.2.1. کارگزاران متعهّد و متخصّص 67

1ـ مالک اشتر نخعی 67

2ـ قیس بن سعد 71

2.2.2. کارگزارانی که در یورش مأمورین معاویه فرار کردند 72

2.2.2.1. ورود بسر به مدینه و فرار ابو ایوب انصاری 73

2.2.2.2. ورود بسر به مکّه و فرار قثم بن عبّاس 73

2.2.2.3. ورود بسر به یمن (صنعا و جند) و فرار عبیدالله بن عبّاس و سعید بن نمران 74

2.2.3. کارگزارانی که از امیرالمؤمنین7 کناره گیری و یا به معاویه ملحق شدند 75

1ـ مصقلة بن هبیره شیبانی 75

2ـ یزید بن حجّیه تیمی 76

3ـ قعقاع بن شور 77

4ـ نعمان بن عجلان 77

5ـ عروة بن عشبة [عمرو بن مالک بن عشبه] 78

6ـ جریر بن عبدالله بجلی 79

7ـ خرّیت بن راشد 80

2.2.4.کارگزارانی که نتوانستند در محل مأموریت خود حاضر شوند 80

1ـ سهل بن حنیف 80

2ـ سهل بن حنیف 80

3ـ عمارة بن شهاب ثوری 81

4ـ مالک اشتر 81

5ـ جعدة بن هبیره مخزومی 81

6ـ عون بن جعده 82

2.2.5. کارگزارانی که امیرالمؤمنین7 بر پیکر آنها نماز خوانده است 83

1ـ ابوقتاده‌ انصاری 83

2ـ سهل بن حنیف انصاری 84

3ـ قرظة بن کعب 85

2.2.6. کارگزاران عثمان در حکومت امیرالمؤمنین7 86

1ـ خالد بن عاص بن هشام 86

2ـ ابوموسی اشعری 86

3ـ اشعث بن قیس 87

4ـ جریر بن عبدالله بجلی 87

5ـ حبیب بن منتخب 87

6ـ حذیفة بن یمانی 88

2.2.7. کارگزارانی که در زمان خلافت امیرالمؤمنین7 کشته و یا شهید شدند 88

1ـ مالک اشتر 88

2ـ محمد بن ابی بکر 89

3ـ عبد الله بن عبد المدان حارثی 89

4ـ عبدالله بن خباب 89

5ـ عدی بن حارث 89

6ـ ابو حسان بکری 90

7ـ حلو بن عوف 90

8ـ عون بن جعده 90

9ـ عمرو بن عمیس بن مسعود 91

2.2.8. کارگزارانی که مورد تشویق امیرالمؤمنین7 قرار گرفتند 92

1ـ سعد بن مسعود ثقفی 92

2ـ عمر بن أبی سلمه مخزومی 93

2.2.9. کارگزاران متخلّف 94

2.2.9.1. ابو موسی اشعری 94

2.2.9.2. اشعث بن قیس 95

2.2.9.3. منذر بن جارود عبدی 97

2.2.9.3.1. تخلّفات منذر بن جارود 98

1ـ اختلاس 98

2ـ تقسیم ناعادلانه‌ی بیت المال 99

3ـ کاهلی در انجام وظایف 99

2.2.9.4. یزید بن حجّیه تیمی 100

2.2.9.5. قعقاع بن شور 100

2.2.9.6. نعمان بن عجلان 100

2.2.9.7. قدامة بن عجلان 101

2.2.9.8. مصقلة بن هبیره شیبانی 101

2.2.9.9. کمیل بن زیاد 103

2.2.9.10. عثمان بن حنیف 104

2.2.9.11. علی بن أصمع 106

2.2.9.12. ابوالاسود دوئلی 106

2.2.9.13. شریح قاضی 106

فصل سوّم 109

علل، شاخصه‌ها و راهکارهای کشف تخلّفات کارگزاران در حکومت علوی 109

3.1. ریشه یابی تخلّفات کارگزاران أمیرالمؤمنین7 111

3.1.1. آشفتگی فرهنگی و اجتماعی 112

1.1.3.1. تخلّف اشعث بن قیس 113

3.1.2. خبث ذاتی و باطنی 114

3.1.2.1. ابوموسی اشعری 115

3.1.2.2. اشعث بن قیس 116

3.1.3. دنیا گرایی و تجمّلگرایی 117

3.1.4. عدم درک صحیح نسبت به جایگاه مسئولیت 120

3.1.4.1. مصقلة بن هبیره شیبانی 121

3.1.5. ضعف مدیریت کارگزاران 122

3.1.5.1. کمیل بن زیاد 123

3.1.6. غفلت نسبت به جایگاه حسّاس مسئولیت 123

3.1.6.1. عثمان بن حنیف 124

3.2. شاخصه‌های تخلّفات کارگزاران در حکومت علوی 126

3.2.1. مصادیق تخلّفات کارگزاران در حکومت علوی 127

3.2.1.1. عدم رعایت در مصرف بیت المال و امکانات دولتی 127

3.2.1.2. استفاده‌ی شخصی از بیت المال 128

3.2.1.3. زیاده خواهی از بیت المال 128

3.2.1.4. تقسیم ناعادلانه‌ی بیت المال 129

1ـ نعمان بن عجلان و تقسیم ناعادلانه‌ی بیت المال 130

2ـ منذر بن جارود و تقسیم ناعادلانه‌ی بیت المال 130

3.2.1.5. رشوه پذیری 131

1ـ ردّ حلوای اشعث 132

3.2.1.6. بکارگیری کارگزار ناصالح و نالایق 132

3.2.1.7. مماشات با کارگزار خاطی 133

3.2.1.8. کاهلی در انجام وظایف 133

1ـ منذر بن جارود و کاهلی در انجام وظایف 134

3.2.1.9. عدم اطاعت از دستورات مافوق در حدود وظایف اداری 134

1ـ تمرّد ابوموسی اشعری از فرمان امیرالمؤمنین7 135

3.2.1.10. فریب حاکم و دروغ در ارائه‌ی گزارش 135

1ـ زیاد بن ابیه و ارائه‌ی گزارش دروغ 135

3.2.1.11. عدم رعایت شرایط قضاوت 136

3.2.1.12. عدم دقّت در پاسداری از مرزها 136

3.2.1.13. جبهه گیری در مقابل دستورات مافوق 137

3.2.1.14. مداهنه و مماشات با دشمنان 137

3.2.1.15. کم توجّهی به فقرا و اقشار آسیب پذیر 138

3.2.1.16. احتجاب و فاصله گرفتن از مردم 139

3.2.1.17. رفتارهای خلاف شأن 140

1ـ شریح قاضی و خانه‌ی گران قیمت 141

2ـ قعقاع بن شور و مهریه‌ی سنگین 142

3ـ عثمان بن حنیف و شرکت در مهمانی اشرافی 142

3.3. بخش سوّم : راهکارهای کشف تخلّفات کارگزاران در حکومت علوی 143

3.3.1. اهمیت و ضرورت نظارت 145

3.3.2. اهداف و فوائد نظارت 146

3.3.3. جایگاه نظارت و بازرسی در حکومت امیرالمؤمنین7 147

3.3.4. شیوه‌های نظارت در حکومت امیرالمؤمنین7 149

3.3.4.1. نظارت آشکار 149

3.3.4.1.1. انواع نظارت آشکار 149

1ـ نظارت مستقیم و بدون واسطه 149

2ـ گرفتن گزارش کار از نیروها و کارگزاران و بررسی آنها 150

3ـ نظارت غیر مستقیم 151

نمونه‌ای از نظارت غیر مستقیم 152

3.3.4.2. نظارت مخفی و پنهان 153

3.3.4.3. نظارت عمومی 154

1ـ توجه به گزارشهای مردمی و اعتماد به آنان 154

نمونه‌ای از گزارشات مردمی 155

2ـ تأسیس بیت القصص 156

فصل چهارم 159

واکنشهای امیرالمؤمنین7 نسبت به تخلّفات کارگزاران 159

مقدمه 161

4.1. قاطعیت در برخورد با متخلّفین 163

4.1.1. اجرای حدّ بر مرد بنی اسدی 164

4.1.2. تهدید کارگزار خیانتکار 164

4.1.3. استرداد گردنبند به بیت المال 165

4.2. تقسیم بندی واکنشها 166

4.2.1. واکنش نسبت به متخلّفین 167

4.2.1.1. واکنشهای گفتاری 167

1ـ تذکّر 168

تذکّر به عثمان بن حنیف 168
تذکّر به شریح قاضی 169
2ـ اخطار 171

اخطار به یزید بن قیس ارحبی 171
3ـ سرزنش و توبیخ 172

سرزنش کمیل 173
4ـ تهدید 174

تهدید زیاد بن ابیه 175
تهدید اشعث بن قیس 175
5ـ نفرین 177

مفهوم نفرین 177
جایگاه نفرین در اسلام 177
آثار نفرین 178
نفرین حضرت امیر7 به یزید بن حجّیه تیمی 179
4.2.1.2. واکنشهای رفتاری 180

الف) عزل کارگزار متخلّف 180

موارد عزل کارگزار متخلف 181

1ـ فساد مدیران 181

2ـ عدم اطاعت از دستورات حاکم در حدود وظایف اداری 182

تمرد ابوموسی اشعری از فرمان امیرالمؤمنین7 183
3ـ خیانت در بیت المال 183

ب) کیفر با تازیانه 185

ج) زندان 186

د) تغییر محلّ جغرافیایی خدمت 187

هـ) اجرای حدود الهی 188

4.2.2. واکنشها نسبت به تخلّفات 189

4.2.2.1. بازخواست مالک اشتر 189

علت ابقاء ابوموسی اشعری در امارت کوفه 190
4.2.2.2. تخریب خانه‌ی کارگزاران متخلّف 192

4.2.2.3. نفرین امیرالمؤمنین7 به یزید بن حجیه 193

4.3. تحلیل و اعتبار سنجی واکنشهای نامتعارف امیرالمؤمنین7 نسبت به تخلّفات کارگزاران 195

4.3.1. مجازات ابن هرمه (کارگزار سوق الاهواز) 196

4.3.1.1. بررسی سندی 198

پاسخ پرسش اوّل 198
پاسخ پرسش دوّم 199
ارزش و جایگاه کتاب دعائم الاسلام در فقه شیعه 199
4.3.1.2. بررسی محتوایی 201

الف) شخصیت ابن هرمه 202

ب) شخصیت رفاعة بن شداد 202

رفاعة بن شداد در منصب قضاوت 203
ج) مجازات ابن هرمه 203

4.3.2. تخریب خانه‌ی کارگزاران متخلّف 205

ضمائم 210

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت