1-7-1- بدیع لفظی………………………………………………………………………………………5

1-7-2- بدیع معنوی……………………………………………………………………………….5

1-7-2-1- ایهام ……………………………………………………………………………………….5

1-7-2-2- ایهام آمیغی……………………………………………………………………………..8

1-7-2-3- ایهام تام ………………………………………………………………………………… 8

1-7-2-4- ایهام تبادر………………………………………………………………………………. 9

1-7-2- 5 – ایهام ترجمه…………………………………………………………………………… 9

1-7-2-6- ایهام تضاد……………………………………………………………………………..9

1-7-2-7- ایهام تناسب………………………………………………………………………………9

1-7-2-8-ایهام تناسب تلمیحی…………………………………………………………….9

1-7-2-9- ایهام در ایهام ترجمه………………………………………………………………..9

1-7-2-10- ایهام در ایهام تضاد…………………………………………………………….. 10

1-7-2-11- ایهام در ایهام تناسب……………………………………………………………10

1-7-2-12- ایهام سمعی ………………………………………………………………………..10

1-7-2-13- ایهام مجرّد ……………………………………………………………………….10

1-7-2-14- ایهام مرشّحه…………………………………………………………………….10

1-7-2-15- ایهام موشّح……………………………………………………………………….11

1-8- روش پژوهش……………………………………………………………………………..11

فصل دوم : چهارچوب مفهومی پژوهش …………………………………………………..13

2-1- مقدّمه ………………………………………………………………………………………..14

2-2-1-تعریف سبک……………………………………………………………………………..14

2-2-2-انواع سبک………………………………………………………………………………..16

2-2-3- عوامل سازنده‌ی یک سبک………………………………………………………..17

2-2-4- تأثیر صناعات بلاغی بر پدیدار شدن سبک……………………………….18

2-2-4-1- صناعات بلاغی…………………………………………………………………..19

2-2-4-2- بلاغت………………………………………………………………………… 19

2-2-4-3- بیان………………………………………………………………………………. 20

2-2-4-4- بدیع……………………………………………………………………………… 20

2-2-4- 5- ایهام……………………………………………………………………………. 21

2-2-4-6- مراعات نظیر (تناسب)……………………………………………….22

2-2-4-7- تلمیح……………………………………………………………………………22

2-2-4-8- تضاد…………………………………………………………………………. 22

2-2-3- سبک عراقی……………………………………………………………………. 23

2-2-3-1- ویژگی‌های سبک عراقی…………………………………………………. 23

فصل سوم : زندگی نامه وآثار حافظ ………………………………………..25

3-1- زندگی نامه حافظ…………………………………………………………….. 26

3-1-1- نسب، تولّد و کودکی……………………………………………………… 26

3-1-2- جوانی………………………………………………………………………….26

3-1-4-تأهّل، خانواده و معیشت ………………………………………………….27

3-1- 5- درگذشت و محل آرامگاه………………………………………………….27

3-1-6- عنوان و تخلّص…………………………………………………………………. 28

3-1- 7- آثارحافظ……………………………………………………………………… 28

3-2-1- ویژگی‌های عصرحافظ…………………………………………………….. 28

3-2-2- ویژگی‌های شعر حافظ……………………………………………………… 29

3-2-2-1- سبک حافظ…………………………………………………………………..29

3-2-3- عرفان حافظ………………………………………………………………………30

3-2-4- هنر شاعری حافظ……………………………………………………………..31

3-2- 5- پستی و بلندی شعر حافظ……………………………………………32

3-2-6- تأثیر پیشینیان بر حافظ …………………………………………………..32

3-2-7- حافظ در نظر دیگران…………………………………………………………33

فصل چهارم : ایهام و انواع آن در شعر حافظ…………………………………..36

4- ایهام و انواع آن…………………………………………………………………….. 37

4-1-دسته بندی انواع ایهام ………………………………………………………………. 37

4-1-1- ایهام های پرکاربرد و معروف…………………………………………………37

4-1- 1- ایهام …………………………………………………………………………………37

4-1- 2- ایهام تناسب……………………………………………………………………. 38

4-1- 3- ایهام تضاد ………………………………………………………………… 48

4-1-4- ایهام تَبادر…………………………………………………………………… 53

4-2-ایهام های مطرح شده درکتب بدیعی………………………………..56

4-2-1- ایهام مُجرّده…………………………………………………………………..56

4-2-2- ایهام مُبیّنه …………………………………………………………………58

4-2-3- ایهام موشّح …………………………………………………………………..61

4-2-4- ایهام مُرشّحه…………………………………………………………………63

4-2-5- ایهام تام ………………………………………………………………………..66

4-2-6- ایهام ترجمه……………………………………………………………….. 73

4-2-7- ایهام توکید…………………………………………………………………..79

برای دانلود متن کامل پایان نامه ها اینجا کلیک کنید

4-2-8- ایهام مهیّا ………………………………………………………………….80

4-2-9- شبه ایهام یاایهام گونه …………………………………………………….80

4-2-10- ایهام تناسب تلمیحی ……………………………………………….. 84

4-3- ایهام های تازه و نو………………………………………………………… 88

4- 3- 1- ایهام در ایهام تناسب …………………………………………………..88

4- 3- 2- ایهام درایهام تضاد……………………………………………………93

4-3-3 – ایهام در ایهام ترجمه……………………………………………………..95

4-3-4- ایهام پارادوکس ……………………………………………………………..96

4-3- 5- ایهام جناس تام …………………………………………………………..98

فصل پنجم: نتیجه گیری ومنابع ………………………………………………102

5-1- نتیجه‌گیری ………………………………………………………………………103

5-2- نمودار فراوانی انواع ایهام……………………………………………….. 104

5-3- منابع و مآخذ …………………………………………………………………..105

5-4- چکیده ی انکلیسی ……………………………………………………………..109

چکیده:

صناعات بلاغی، از مهمترین عوامل سازنده­ی سبک یک اثر ادبی­اند؛ در واقع شیوه­ی به کارگیری یا فراوانی نوع یا انواعی از آنها در تکوین یا تبدیل سبک آثار ادبی بسیار مؤثر است. «ایهام و انواع آن» از جمله­ی این صناعاتِ سبک­ سازند که به کارگیری آن در شعر به حافظ اختصاص ندارد جز این که ایهام در شعر دیگر شاعران با ایهام در شعر حافظ همان قدر فرق و فاصله دارد که شعر او با شعر دیگران. ایهام در شعر دیگران صنعتی از صنایع شعری و حُسنی از محاسن کلامی و حالت و کیفیتی عارض بر شعر محسوب می شود؛ در حالی که در شعر حافظ، روح شعر و کیفیتی جوهری به شمار می رود. در این جستار «ایهام و انواع آن »در غزلهای حافظ مورد بررسی قرار گرفته­ است. اگرچه این صنعت در سبک خراسانی نمونه­هایی دارد فراوانی آن در سبک عراقی تا جایی است که به کار بردن ایهام و اجتناب از صراحت بیان یکی از   ویژگی های مهم ادبی سبک عراقی به شمار می رود. خواجه ی شیراز با آوردن کلمات و عباراتی گوناگون که محتمل معانی و مفاهیم گوناگونی هستند، ذهن خواننده را به معنی و مضمونی بدیع رهنمون می شودو این تنیدگی و مناسبات واژگان دراشعارش تا جایی پیش می رود که گاهی از درون یک ایهام ، ایهامی دیگر می زاید و چه بسا یک ایهام، ذهن خواننده را به ایهام دیگری سوق می دهد که در پی آن به معنی و مفهوم تازه ای دست می یابد بدون آن که به این معنای دوم در مفهوم کلی بیت اشاره ای شده باشد و این اعجاز تا جایی پیش می رودکه گاهی معانی و تفاسیر بسیاری از یک بیت به دست می دهد و ممکن است شما، بارها و بارها بیتی را خوانده باشید تا بتوانید به ایهام آن پی ببرید. فراوانی ایهام و انواع آن دربرخی از غزلیّات حافظ گاهی زیاد و بسیار پیچیده­ و رسیدن به آن دشوار است و این شگرد وخیال­پردازی گاه، مرزهای افراط را درمی­نوردد و به‌حدّی می رسد که گاه در یک بیت از غزلی بیش از چند ایهام را می­توان مشاهده کرد.

فصل اول: بیان مسأله

1-1- بیان مسأله

یکی از موضوعات اساسی ادب فارسی، ویژگی زیباشناسی آن است که توجّه به آن راز هنرمندی و تصویر آفرینی‌های یک شاعر و یا نویسنده را در یک اثر ادبی بهتر به دیگران می‌شناساند و التذاذ ادبی را در خواننده یا شنونده بر می‌انگیزد و با توجّه به همین زیباآفرینی‌های شاعرانه است که شاعری در بین دیگران شاخص و ممتاز می‌گردد. با توجّه به اهمّیّت این مسأله، نگاه دقیق و موشکافانه به آرایش‌ها و صور خیال می‌تواند لایه‌های درونی یک اثر را آن چنان که شایسته و بایسته است، به مخاطبان بنمایاند. لایه‌هایی که کشف و شناسایی آن از نگاه خواننده‌ی سطحی‌نگر دور می‌ماند. اگرچه سخن‌سنجان در طی سال‌ها متمادی کوشش‌هایی عمیقی در زمینه علوم بلاغی صورت داده‌اند دریای بیکران ادب فارسی هم چنان جای تأمّل و ژرف نگری بسیار دارد. بی گمان ارزنده ترین ویژگی یک اثر که آن را وارد حوزه ی ادبیّات می کند ، ادبیت آن است که به باور بسیاری از ادب شناسان،کارکرداصلی ادبیّات است. همان که در خواننده لذّتی روحانی و معنوی ایجاد می کند و بی تردیدیکی از برجسته ترین ابزارهای ادبیت بخشیدن به کلام ، علوم بلاغی اندکه به سه علم بدیع،معانی و بیان تقسیم می شوند. ایهام وانواع آن که موضوع محوری این پژوهش است، از موضوعات محوری بدیع است و توجّه نگارنده در این پژوهش به ایهام و انواع آن به دلیل اهمّیّتی است که این آرایه ادبی در درک و فهم بخش وسیعی از معانی و مفاهیم اشعار حافظ داردکه از دید خواننده عادی دور می ماند.

2-1- سوال های پژوهش

1ـ گونه‌های ایهام در غزلیّات حافظ کدام است؟

2ـ کدام قسم ایهام در شعر حافظ کاربرد بیشتری دارد؟

3ـ آیا ایهام تازه‌ای در غزل حافظ به چشم می‌خورد؟

3-1- پیشینه پژوهش

یکی از ویژگی‌های مهم و برجسته ادبی در شعر هر شاعر جدا از مسأله مضامین شعری، صور خیال آن است؛ زیرا چنان که می‌دانیم تقریباً همه صاحب نظران متّفق القول هستند که آن چه شعر را از هر کلامی متمایز می‌کند، صور خیال است. نظر به اهمّیّت این موضوع، نویسندگان و اهل فن در دوره‌های مختلف و به خصوص در دوره معاصر کتاب‌ها و مقالاتی ارجمند در این زمینه نوشتندکه بعضاً در نوع خود کم نظیر هستند. در این میان گروهی از پ‍ژوهشگران به بررسی جنبه‌ها و عناصر مادّی و معنوی غزلیّات این شاعر فرزانه پرداخته‌اند و هریک پرده از رازی گشوده‌اند که برای بسیاری از دوستداران این شاعر سترگ تازگی داشته است؛ امّا در این زمینه تحقیقی کارهایی صورت گرفته که درخور توجه است؛ امّا به نظر می‌رسد آن چنان که بایسته و شایسته بوده به انواع آن توجّه نشده و حق مطلب به خوبی ادا نگردیده است. همین موضوع نگارنده این سطور را بر آن داشته تا با تلاشی مضاعف به بررسی انواع ایهام در غزل حافظ بپردازد. ازمیان کارهایی که در این زمینه خاص نگاشته شده است، پنج اثر بیشتر درخور توجّه است که عبارتند از:                                              

1) ایهامات دیوان حافظ، اثر طاهره فرید