مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..3

1-1. بیان مسئله………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..4

1-2. اهمیت تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..5

1-3. اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….7

1 -3-1. اهداف اصلی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….7

1 -3-2. اهداف فرعی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….7

1-3-3. اهداف کاربردی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….7

1-4. فرضیه های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..7

1-5. چارچوب مفهومی مدل………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………7

1-6. روش شناسی تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..9

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..3 1-1. بیان مسئله………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..4 1-2. اهمیت تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..5 1-3. اهداف تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….7 1 -3-1. اهداف اصلی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….7 1 -3-2. اهداف فرعی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….7 1-3-3. اهداف کاربردی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….7 1-4. فرضیه های تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..7 1-5. چارچوب مفهومی مدل………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………7 1-6. روش شناسی تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..9 1-7. قلمرو تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………9 1 -7-1. قلمرو مکانی تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………………………9 1 -7-2. قلمرو زمانی تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….9 1-7-3. قلمرو موضوعی تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………………….9 1-8. متغیرهای تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………10 1-9. تعریف واژگان عملیاتی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….10 1-9-1. ارزش ویژه نام و نشان تجاری……………………………………………………………………………………………………………………………………….10 1-9-2. آگاهی از نام و نشان تجاری…………………………………………………………………………………………………………………………………………10 1-9-3. کیفیت ادراک شده از نام و نشان تجاری………………………………………………………………………………………………………………………..10 1-9-4.وفاداری به نام و نشان تجاری……………………………………………………………………………………………………………………………………..11 1-9-5. تداعی از نام و نشان تجاری………………………………………………………………………………………………………………………………………….11 فصل دوم ادبیات تحقیق بخش اول: مبانی نظری تحقیق مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….13 2-1. تعریف نام و نشان تجاری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………14 2-2. معانی نام و نشان تجاری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..16 2-3. عناصر برند از دیدگاه کلر………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………19 2-3-1. نام برند……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….19 2-3-2. نام دامنه برند………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….22 2-3-3. لوگو و سمبل برند……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………23 2-3-4. کاراکتر برند…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………23 چ 2-3-5. شعار برند……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………23 2-3-6. آهنگ برند………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..24 2-3-7. بسته بندی برند……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..24 2-4. معیارهای انتخاب عناصر برند…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….25 2-5. محصولات و برندها…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………25 2-6. هویت برند…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….27 2-7. تصویر برند…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….28 2-8. شخصیت برند…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………28 2-9. انواع برندها……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………29 2-9-1. برندهای تولیدکننده…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….29 2-9-2. برندهای اختصاصی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….29 2-9-3. برندهای مختلط………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….30 2-9-4. برندهای ژنریک…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………30 2-10. اهمیت نام تجاری………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….30 2-11. طراحی نام و نشان تجاری……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….31 2-12. ارزش ویژه نام و نشان تجاری………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….32 2-13. فرآیند مدیریت استراتژیک……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..33 2-14. رویکردهای متفاوت در مورد ارزشگذاری ویژه نام ونشان تجاری…………………………………………………………………………………………………………..35 2-14-1. بعد مشتری گرا…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………36 2-14-2 .بعد مالی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….36 2-14-3 .بعد مرکب………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………37 2-15. رویکردهای مالی ارزش ویژه نام ونشان تجاری…………………………………………………………………………………………………………………………………..37 2-15-1. سایمون و سولیوان……………………………………………………………………………………………………………………………………………………37 2-15-2. موتمنی و شاهرخی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………37 2-15-3. دویل………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………38 2-15-4. روش برند فایناس……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..38 2-15-4-1. ارزشیابی تاریخی………………………………………………………………………………………………………………………………….39 2-15-4-2. ارزشیابی صرف قیمت…………………………………………………………………………………………………………………………..39 2-15-4-3. ارزشیابی بر مبنای پرداخت حق امتیاز……………………………………………………………………………………………………….40 2-15-4-4. ارزشیابی بر مبنای بازار………………………………………………………………………………………………………………………….40 2-15-4-5. ارزشیابی بر مبنای سود آتی……………………………………………………………………………………………………………………40 2-16. رویکردهای مشتری گرا ارزش ویژه نام ونشان تجاری………………………………………………………………………………………………………………………….40 2-16-1.مدل لاسر ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..41 2-16-2. مدل نظری ریوس……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..41 2-16-3. روش ارزشگذاری BAV………………………………………………………………………………………………………………………………………….41 2-16-4. مدل Brandz…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………45 2-16-5. مدل ایکویترند………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….47 2-16-6. مدل YDL…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….48 2-16-7. مدل رزونانس (طنین) برند………………………………………………………………………………………………………………………………………….49 2-16-8. مدل ارزش ویژه نام و نشان تجاری کاپفرر…………………………………………………………………………………………………………………….50 2-16-9. مدل دانش نام و نشان تجاری کلر………………………………………………………………………………………………………………………………..51 ح 2-16-10. روش اینتربرند………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..54 2-16-11. مدل ارزش ویژه برند آکر…………………………………………………………………………………………………………………………………………59 2-16-11-1. آگاهی از نام و سمبل نام تجاری……………………………………………………………………………………………………………59 2-16-11-2. کیفیت ادراک شده…………………………………………………………………………………………………………………………….59 2-16-11-3.مجموعه ای از تداعی ها……………………………………………………………………………………………………………………….60 2-16-11-4. پایگاه مشتری (اندازه و وفاداری) ………………………………………………………………………………………………………….60 2-16-11-5.دیگر دارایی های اختصاصی نام تجاری…………………………………………………………………………………………………..60 2-17. تحلیل نظری مدل آکر……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………62 2-17-1. آگاهی از نام تجاری………………………………………………………………………………………………………………………………………………….62 2-17-1-1. هرم آگاهی…………………………………………………………………………………………………………………………………………62 2-17-1-2. آگاهی از نام و نشان تجاری چگونه به نام تجاری کمک می کند. ………………………………………………………………..63 2-17-2. کیفیت درک شده ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………64 2-17-2-1. خلق ارزش بوسیله کیفیت ادراک شده……………………………………………………………………………………………………..64 2-17-2-2 ابعاد کیفیت ادراک شده………………………………………………………………………………………………………………………..66 2-17-3. وفاداری به نام و نشان تجاری……………………………………………………………………………………………………………………………………..67 2-17-3-1. فرایند وفاداری به نام و نشان تجاری…………………………………………………………………………………………………………67 2-17-3-2.مزایای وفاداری به نام و نشان تجاری…………………………………………………………………………………………………………68 2-17-3-3. رویکرد رفتاری نسبت به وفاداری به نام و نشان تجاری…………………………………………………………………………….69 2-17-3-3-1. سنجه های نگرش وفاداری به نام و نشان تجاری……………………………………………………………..70 2-17-3-3-2. وفاداری به خرید چیزی و حساسیت نام و نشان تجاری…………………………………………………..72 2-17-3-3-3. هرم وفاداری…………………………………………………………………………………………….73 2-17-3-3-4. ارزش استراتژیک یک پایگاه مشتری………………………………………………………………………73 2-17-3-3-5. حفظ و تقویت وفاداری……………………………………………………………………………………..74 2-17-3-3-6. استراتژی وفاداری به نام و نشان تجاری……………………………………………………………………74 2-17-4. تداعی، تصویر و جایگاه نام و نشان تجاری………………………………………………………………………………………………..75 2-17-4-1. نقش تداعی گرها و جایگاه ها…………………………………………………………………………………………………76 2-17-4-2. انواع تداعی ها……………………………………………………………………………………………………77 بخش دوم: پیشینه تحقیق 2-18. پیشینه تحقیق منابع داخلی………………………………………………………………………………………………………………………………..79 2-18-1. پیشینه تحقیق ارزش ویژه برند در ایران………………………………………………………………………………………………..81 2-19. پیشینه تحقیقات منابع خارجی………………………………………………………………………………………………………………………….82 2-19-1. ارزش ویژه برند در منابع خارجی…………………………………………………………………………………………………………85 فصل سوم روش تحقیق مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..87 3-1. روش تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………………………88 3-1-1. روش گردآوری اطلاعات……………………………………………………………………………………………………………………………………89 3-2. جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………89 3-3. حجم نمونه و روش اندازه گیری……………………………………………………………………………………………………………………….90 3-4. مفروضه های مدل معادلات ساختاری…………………………………………………………………………………………………………………90 3-5. متغیرهای تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………..91 3-6. ابزار گردآوری اطلاعات تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………93 3-6-1. دادهای ثانویه…………………………………………………………………………………………………………………………….93 3-6-2. دادهای اولیه………………………………………………………………………………………………………………………………94 3-7. پایایی ابزار سنجش………………………………………………………………………………………………………………………………………….95 3-8. روایی ابزار سنجش………………………………………………………………………………………………………………………………………….97 3-9. روش تجزیه و تحلیل یافته ها…………………………………………………………………………………………………………………………….97 3-10. توصیف مدل تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………98 3-11. ضرورت استفاده از روش مدل یابی معادلات ساختاری پی.ال.اس(PLS)……………………………………………………………………………………..98 فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………101 4-1. تحلیل و توصیف داده های تحقیق……………………..……………………………………………………………………………………………..102 4-1-1. توصیف مشخصات و ویژگیهای اعضای نمونه……………………………………………………………………………………….102 4-1-2. نتایج تجزیه و آزمون فرضیه های تحقیق………….……………………………………………………………………………………….107 4-1-3. توصیف متغیر های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………..108 4-2. نتایج تجزیه و تحلیل مدل و آزمون فرضیه ها………………………………………………………………………………………………………115 4-3. آزمون فرضیه های پژوهش و نتایج آن ………………………………………………………………………………………………………………….116 فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………124 5-1. بررسی فرضیات و مقایسه با نتایج پیشین ……………………………………………………………………………………………………………124 5-1-1. فرضیه اول……………………………………………………………………………………………………………………………………….124 5-1-2. فرضیه دوم………………………………………………………………………………………………………………………………………….125 5-1-3. فرضیه سوم………………….…………………………………………………………………………………………………………..126 5-1-4. فرضیه چهارم……………….…………………………………………………………………………………………………………..127 5-2. نتیجه گیری کلی…………………………………………………………………………………………………………………………………………..128 5-3. محدودیت های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………..129 5-4. پیشنهادهای کاربردی مرتبط با یافته های تحقیق…………………………………………………………………………………………………..130 5-5. پیشنهادات علمی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..131 منابع و مآخذ منابع فارسی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..133 منابع خارجی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………134 پیوستها و ضمائم پرسشنامه اصلی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………138 چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..139 چکیده هدف این تحقیق بررسی تاثیر عوامل موثر بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری از دیدگاه مشتریان در موسسه مالی و اعتباری مهر می باشد. این تحقیق بر پایه مدل مفهومی آکر مورد آزمون و تحقیق قرار می گیرد. در این مدل مفهومی چهار عامل موثر بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری از دیدگاه آکر مورد بررسی قرار می گیرد. این عوامل عبارتند از: وفاداری به نام و نشان تجاری، کیفیت ادارک شده از نام و نشان تجاری، آگاهی از نام و نشان تجاری و تداعی نام ونشان تجاری. روش تحقیق توصیفی-پیمایشی است. یکی از با ارزش ترین دارایی های هر شرکت نام و نشان تجاری آن می باشد.هرچه نام و نشان تجاری در ذهن مصرف کنندگان بیشتر باشد، شرکت در سایه آن منافع بیشتری را از مشتریان کسب کند.ایجاد دارایی های غیر ملموس جهت ایجاد وفاداری و ارتباط بیش از پیش با مشتریان، کیفیت، تجربیات شخصی، فرهنگ سازمانی، دانش و ارزش ویژه برند از این دارایی ها هستند. تحقیق حاضر با عنوان «ارزیابی ارزش ویژه نام و نشان تجاری و عوامل موثر بر آن از دیدگاه مشتریان در موسسه مالی و اعتباری مهر» انجام گرفته است. سوال بنیادین این تحقیق بررسی عوامل تاثیر گذار بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری از دیدگاه مشتریان است و و میزان اهمیت هر کدام از این عوامل در ارزیابی مشتریان از ارزش ویژه نام و نشان تجاری چقدر است؟ فرضیات این تحقیق بر اساس مدل آکر تبیین شده است و برای آزمون فرضیات تحقیق از روش معادلات ساختاری و از نرم افزارهای اس پی اس اس و لیزرل استفاده شده است. در پایان، نتایج حاصل از پژوهش در جامعه آماری مذکور، نشان داد نتایج تحقیق نشان از عدم معناداری تاثیر وفاداری، کیفیت ادراک شده،آگاهی از نام و نشان تجاری و تداعی بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری حکایت دارد. هرچند بین عوامل چهار گانه فوق ارتباط معناداری وجود داشته و درعین حال ارتباط معناداری بین سوالات و عوامل برونزا وجود داشته است. نتیجه فوق نشان می دهد مشتریان موسسه مالی و اعتباری مهر نتوانسته است علی رغم آگاهی، کیفیت، وفاداری و تداعی مناسب از نام و نشان تجاری ارتباط موثری با ارزش ویژه نام و نشان تجاری برقرار نمایند. به عبارتی مشتریان نتوانسته اند تمایز خوبی بین این موسسه و سایر موسسات و سازمانهای عالی در زمینه خدمات پولی و بانکی برقرار نمایند. مقدمه: بسیاری از شرکتها، استراتژی های بازاریابی خود را توسعه می دهند تا فروش هایشان بهبود یافته و برندهایی بسازند که در میان برندهای رقیب، دوام آورند (جونگ و یانگ[1]،2008) برند دارای چنان اهمیتی شده است که شاید امروزه یافتن محصولی بدون برند تقریبا غیر ممکن باشد. ( کاتلر و آرمسترانگ، 1999) در دنیایی که مصرف کنندگان با سیلی از انتخاب ها مواجه هستند، برندها این درک را برایشان آسان تر ساخته و محصولات موجود را ارزیابی می کنند، بخصوص در جاهایی که محصولات، پیچیده بوده یا ساخته شرکتی بوده که برای مصرف کنندگان داخلی ناشناخته باشند (کان[2]، 2008). ساختن برندهای قوی، یکی از مهمترین اهداف تولید و مدیریت برند می باشد. هدف مشخص مدیریت برند، ساخت برندهایی است که برای دهه ها دوام آورده و بتوانند در بازارها و طبقات محصول به کار روند (اسچ[3]، 2008). مفهوم ارزش ویژه برند ابتدا در دهه 1980 معرفی گردید و توجه زیاد دانشمندان و فعالان بازاریابی را به خود جلب نمود (راج[4]، 2005 ). یکی از دلایل محبوبیت آن، نقش استراتژیک و مهمش در کسب مزیت رقابتی و تصمیمات استرتژیک مدیریتی می باشد. ارزش ویژه برند وقتی به طور صحیح و موضوعی مورد ارزیابی قرار گیرد، استاندارد مناسبی برای اندازه گیری تاثیر مداوم تصمیمات بازاریابی می باشد ( آتیگان[5]، 2005).ساخت ارزش ویژه برند، هدف ارزشمندی در بازاریابی است زیرا ضامن موفقیت ها و درآمدها است ( یو[6]، 2009). 1-1- بیان مسئله: در شرایط پر رقابت بازارهای کنونی به دست آوردن جایگاه مناسب در ذهن مصرف کننده به گونه ای که مصرف کننده وفادار شرکت باشد از اهمیت به سزایی برخوردار است و از جمله عواملی که در رسیدن به چنین جایگاهی در ذهن مشتریان موثر است، ارزش ویژه نام ونشان تجاری شرکت می باشد.(آکر[7]-1991) تعیین نام و نشان تجاری یکی از مساله های مهمی است که در استراتژی محصول مطرح است.هرچه ارزش نام و نشان تجاری در ذهن مصرف کنندگان بیشتر باشد،شرکت میتواند در سایه آن منافع بیشتری را برای مصرف کنندگان کسب کند.(بی هارادواج[8] و دیگران،1993و هافمن[9]،2000) در دهه اخیر با ظهور بانک های خصوصی تحولاتی بسیاری در صنعت بانکداری روی داده است.با توجه به نگرش مدیران بانکهای خصوصی در افزایش رضایت مشتریان،آنها به این مهم دست یافتند برای موفقیت در یازار رقابتی و سود ده مالی تاکید بر تمایز، اصلی بدیهی در این صنعت به شمار می رود.بنابراین هر یک از این بانک ها در جهت ارتقای کیفیت، خدمات رسانی مناسب به مشتریان و جلب رضایت ایشان هستند تا نام و نشان تجاری خود را به عنوان برندی برتر در اذهان مشتریان تثبیت کنند تا سهم بیشتری از بازار پولی و مالی کشور را بر عهده گیرند. محاسبه ارزش ویژه برند این امکان را به مدیران عالی شرکت ها ارائه میدهد که بتوانند نقاط قوت برند خود را مورد ارزیابی قراردهند، ارزش برند را در طی زمان بررسی نمایند و استراتژی های بازاریابی مورد نظر خود را تدوین نمایند.(کیم و کیم[10]،2005) یک برند قدرتمند منافع بسیاری برای سازمانهای خدماتی در پی دارد. از این بین می توان به مواردی چون وفاداری بیشتر مشتریان، افزایش توان سازمان در شرایط بحرانی، حاشیه سود بیشتر، واکنش مثبت بیشتر مشتریان به تغییرات قیمت، مزایای فروش لیسانس استفاده از نام ونشان و فرصت های توسعه برند اشاره نمود.(کلر[11]-2001) پژوهشگران بازاریابی ارزش ویژه نام ونشان تجاری در دوبعد مورد ارزشیابی قرار می دهند: 1-ارزش ویژه نام ونشان تجاری مبتنی بر رفتار مصرف کننده 2-ارزش ویژه نام ونشان تجاری مبتنی بر مفاهیم مالی در این تحقیق سعی شده است به بررسی عوامل موثر بر ارزش ویژه نام ونشان تجاری از دیدگاه مشتریان پرداخته شود، بنابراین تحقیق حاضر قصد دارد که مدل آکر را در موسسه مالی و اعتباری مهر مورد بازبینی قرار دهد. تا از مزایای برند در جهت تامین منابع مالی و هم چنین افزایش سهم بازار برخوردار گردد. آکر در مدل مذکور 4 جزء اساسی موثر بر ارزش ویژه نام ونشان تجاری را معرفی کرده است که عبارتند از: وفاداری به نام و نشان تجاری، آگاهی از نام و نشان تجاری، تداعی نام ونشان تجاری و کیفیت ادراک شده. 1-2-اهمیت تحقیق: یکی از با ارزش ترین دارایی های هر شرکت نام و نشان تجاری آن می باشد.هرچه نام و نشان تجاری در ذهن مصرف کنندگان بیشتر باشد، شرکت در سایه آن منافع بیشتری را از مصرف کنندگان کسب کند.ایجاد دارایی های غیر ملموس جهت ایجاد وفاداری و ارتباط بیش از پیش با مشتریان، کیفیت، تجربیات شخصی، فرهنگ سازمانی، دانش و ارزش ویژه برند از این دارایی ها هستند. همچون سایر دارائی های غیرملموس، ارزش ویژه برند نیز می تواند به ابزاری قدرتمند در بازار رقابتی تبدیل گردد.(دلگادو[12]-2005) در دو دهه اخیر ارزش ویژه نام و نشان تجاری هم از دید تجار و هم محققان بازاریابی به عنوان یک مفهوم با اهمیت مورد توجه قرار گرفته است.زیرا بازاریابان با کمک نام و نشان تجاری موفق می توانند مزیت رقابتی بدست آورند.(فرکوهار[13]، 1989) برند قوی یکسری مزایا برای شرکت فراهم می کند از قبیل وفاداری و مقاومت بیشتر در شرایط بحرانی، حاشیه سود بیشتر و واکنش مناسب مشتری به تغییرات قیمتی(آیبید[14]-1996) ارزش ویژه برند (1) رضایت مصرف کنندگان را برای پرداخت قیمت های پاداش (2) امکان لیسانس بودن برند (3) کارآیی ارتباط بازاریابی (4) رضایت فروشگاهها برای مشارکت و حمایت (5) کشش مصرف کنندگان به کاهش قیمت (6) عدم کشش مصرف کنندگان به افزایش قیمت ها، را افزایش می دهد و آسیب پذیری شرکت را در برابر فعالیت ها رقابتی بازاریابی و آسیب پذیری آنها در برابر بحرانها کاهش میدهد.(ضربی-1387) یک برند قدرتمند اثری مثبت برنگرش مصرف کنندگان نسبت به هویت شرکت می گذارد. یک نگرش مثبت درراستای یک تجربه خوب شکل می گیرد.آگاهی از نام ونشان تجاری و مشارکت با آن بر کیفیت ادراکی مشتریان اثر گذاشته و مستقیما منجر به وفاداری ایشان می گردد.(کلر، 1993) نام های تجاری از نظر توان و ارزشی که در بازار دارند با هم تفاوت دارند.در یک سو نام های تجاری ای هستند که خریداران در بازار اصلاً با آنها آشنایی ندارند. در سوی دیگر نام های تجاری ای هستند که خریداران نسبت به آنها آگاهی کامل دارند ( آگاهی خریدارن نسبت به یک نام تجاری از طریق آزمون یادآوری یا شناخت به دست می آید). ورای این، نام های تجاری با درجه مقبولیت بسیار زیاد قرار می گیرند، نام هایی که خریداران برای خرید آن ها مقاومتی از خود نشان نمی دهند.پس از این هم نام تجاری ای وجود دارد که رجحان نسبت به آنها زیاد است. این ها همان نام تجاری هستند که خریداران هنگام خرید انتخاب می کنند. سرانجام نام تجاری ای وجود دارد که وفاداری نسبت به آنها زیاد است.)کاتلر[15]،1389) مدیریت برند در دیدگاه و پارادایم نوین رهبری برند جایگاهی استراتژیک داشته و حتی تشکیل دهنده قسمتی از چشم انداز سازمان است. یکی از بهترین راههای معرفی فرهنگ و چشم انداز سازمان استفاده از برنامه های ارتباطی پیرامون برند است.(آکر و جوشیمستلر[16]-2001) توجه به فعالیت های بازاریابی به عنوان ابزاری برای حضور در ذهن مشتریان و ایجاد دارایی معنوی به نام برند، دیدگاه جدیدی در علم بازاریابی محسوب می شود.تحقیقات مختلف مشخص کرد که ارزش واقعی، در درون محصول یا خدمات نیست بلکه این ارزش در ذهن مشتریان واقعی و بالقوه وجود دارد و این برند است که ارزش واقعی را در ذهن مشتریان ایجاد می کند. (کاپفرر-کلر[17]،2008) وجود رقابت شدید در بازار، مدیران بانکی و موسسات را بر این داشته است به مسئله نام و نشان تجاری توجه بیشتری داشته باشند تا بتوانند کارکنان مجرب تر و با انگیزه تری را به سوی خود جلب کنند و هم امنیت فکری و مالی مشتریان فراهم کنند تا نمادی شایسته از سازمان خویش را در اذهان آنها ایجاد نمایند. 1-3- اهداف تحقیق: 1-3-1- اهداف اصلی: بررسی عوامل موثر بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری موسسه مالی و اعتباری مهر از دیدگاه مشتریان بر اساس مدل آکر 1-3-2- اهداف فرعی: بررسی تاثیر کیفیت ادراک شده از موسسه مالی و اعتباری مهر بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری بررسی تاثیر وفاداری به موسسه مالی و اعتباری مهر بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری بررسی تاثیر آگاهی از موسسه مالی و اعتباری مهر بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری بررسی تاثیر تداعی از موسسه مالی و اعتباری مهر بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری 1-3-3- اهداف کاربردی: تعمیم پذیری مدل آکر در موسسات مالی و اعتباری و بانک ها ارزیابی دیدگاه مشتریان برای پذیرش برند جدید موسسه مالی و اعتباری مهر به نام بانک مهر اقتصاد 1-4- فرضیه های تحقیق: کیفیت ادراک شده نام و نشان تجاری بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری تاثیر مثبت دارد. وفاداری به نام و نشان تجاری بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری تاثیر مثبت دارد. آگاهی از نام و نشان تجاری با ارزش ویژه نام و نشان تجاری تاثیر مثبت دارد. تداعی نام و نشان تجاری بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری تاثیر مثبت دارد. 1-5- چارچوب مفهومی مدل: در این تحقیق با توجه به مطالعه ادبیات موضوع، چارچوب های نظری مختلفی مورد بررسی قرار گرفت از جمله مدل های مبتنی بر رفتار مصرف کننده کلر، لاسر[18] و همکاران، آکر و همکاران و یو و دانتو. براون و مارتین[19] در سال 1990، ارزش ویژه برند را در پنج بعد، مفهومی کردند که شامل کیفیت ادراک شده، ارزش ادراک شده، تصویر، قابلیت اعتماد و تعلق می باشد. (لاسر، 1995)کلر در سال 1993، مدل اصلی CBBE را بیان کرد که شامل دو بعدکلی آگاهی برند و تصویر برند می باشد.(تایلور[20]، 1995) لاسر و همکارانش در سال 1995 برای مفهوم سازی ارزش ویژه برند، از پنج فاکتور عملکرد، تصویر اجتماعی، ارزش درک شده، قابلیت اعتماد و تعلق استفاده کردند.(تایلور، 1995) یو و دانتو در سال 2000، ده مورد در عملیاتی کردن ارزش ویژه برند پیشنهاد کردند که این ساختار بر سه بعد وفاداری برند، کیفیت درک شده و تداعی ها/ آگاهی برند، مبتنی است. آکر در سال 1991 مدل اولیه از ارزش ویژه برند را با پنج عامل ارائه داد که عبارت اند از: آگاهی از برند، کیفیت ادراک شده، وفاداری به برند، تداعی برند و سایر دارایی های برند. اما محققان در تحقیقاتی که بر مبنای رویکرد مشتری محور است ، تنها از چهار عامل از مدل آکر را مورد استفاده قرار می دادند و عامل سایر دارایی ها را به علت گستردگی زیاد و ارتباط بیشتر این عامل با رفتار بازار از مدل آکر در سال 2000 حذف شد. این مدل به علت مفهوم سازی رفتاری و ادراکی برند مدلی جامع محسوب می شود. [] – روش شناسی تحقیق: این تحقیق از نوع توصیفی پیمایشی می باشد، زیرا به بررسی تاثیر متغیرهای آگاهی از برند، تداعی برند، کیفیت ادراک شده و وفاداری به برند بر متغیر ارزش ویژه برند می پردازد. 1-7- قلمروی تحقیق: 1-7-1- قلمروی مکانی تحقیق: این تحقیق در 20 شعبه موسسه مالی و اعتباری مهر که به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند، در سطح شهر تهران صورت می گیرد. 1-7-2- قلمروی زمانی تحقیق: این تحقیق از شهریور 1391 تا آذرماه 1391 صورت گرفته است. 1-7-3- قلمروی موضوعی تحقیق: این تحقیق به بررسی عوامل موثر بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری از دیدگاه مشتریان می پردازد؛ لذا این تحقیق در حوزه مدیریت بازاریابی است. 1-8- متغیر های تحقیق: وفاداری به نام و نشان تجاری کیفیت درک شده به نام و نشان تجاری آگاهی به نام و نشان تجاری تداعی نام و نشان تجاری ارزش ویژه نام و نشان تجاری 1-9 تعریف واژگان عملیاتی 1-9-1- برند[1]

1-7. قلمرو تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………9

1 -7-1. قلمرو مکانی تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………………………9

1 -7-2. قلمرو زمانی تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….9

1-7-3. قلمرو موضوعی تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………………….9

1-8. متغیرهای تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………10

1-9. تعریف واژگان عملیاتی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….10

1-9-1. ارزش ویژه نام و نشان تجاری……………………………………………………………………………………………………………………………………….10

1-9-2. آگاهی از نام و نشان تجاری…………………………………………………………………………………………………………………………………………10

1-9-3. کیفیت ادراک شده از نام و نشان تجاری………………………………………………………………………………………………………………………..10

1-9-4.وفاداری به نام و نشان تجاری……………………………………………………………………………………………………………………………………..11

1-9-5. تداعی از نام و نشان تجاری………………………………………………………………………………………………………………………………………….11

فصل دوم

ادبیات تحقیق

بخش اول: مبانی نظری تحقیق

مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….13

2-1. تعریف نام و نشان تجاری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………14

2-2. معانی نام و نشان تجاری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..16

2-3. عناصر برند از دیدگاه کلر………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………19

2-3-1. نام برند……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….19

2-3-2. نام دامنه برند………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….22

2-3-3. لوگو و سمبل برند……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………23

2-3-4. کاراکتر برند…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………23

چ
2-3-5. شعار برند……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………23

2-3-6. آهنگ برند………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..24

2-3-7. بسته بندی برند……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..24

2-4. معیارهای انتخاب عناصر برند…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….25

2-5. محصولات و برندها…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………25

2-6. هویت برند…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….27

2-7. تصویر برند…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….28

2-8. شخصیت برند…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………28

2-9. انواع برندها……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………29

2-9-1. برندهای تولیدکننده…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….29

2-9-2. برندهای اختصاصی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….29

2-9-3. برندهای مختلط………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….30

2-9-4. برندهای ژنریک…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………30

2-10. اهمیت نام تجاری………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….30

2-11. طراحی نام و نشان تجاری……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….31

2-12. ارزش ویژه نام و نشان تجاری………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….32

2-13. فرآیند مدیریت استراتژیک……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..33

2-14. رویکردهای متفاوت در مورد ارزشگذاری ویژه نام ونشان تجاری…………………………………………………………………………………………………………..35

2-14-1. بعد مشتری گرا…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………36

2-14-2 .بعد مالی………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….36

2-14-3 .بعد مرکب………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………37

2-15. رویکردهای مالی ارزش ویژه نام ونشان تجاری…………………………………………………………………………………………………………………………………..37

2-15-1. سایمون و سولیوان……………………………………………………………………………………………………………………………………………………37

2-15-2. موتمنی و شاهرخی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………37

2-15-3. دویل………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………38

2-15-4. روش برند فایناس……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..38

2-15-4-1. ارزشیابی تاریخی………………………………………………………………………………………………………………………………….39

2-15-4-2. ارزشیابی صرف قیمت…………………………………………………………………………………………………………………………..39

2-15-4-3. ارزشیابی بر مبنای پرداخت حق امتیاز……………………………………………………………………………………………………….40

2-15-4-4. ارزشیابی بر مبنای بازار………………………………………………………………………………………………………………………….40

2-15-4-5. ارزشیابی بر مبنای سود آتی……………………………………………………………………………………………………………………40

2-16. رویکردهای مشتری گرا ارزش ویژه نام ونشان تجاری………………………………………………………………………………………………………………………….40

2-16-1.مدل لاسر ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..41

2-16-2. مدل نظری ریوس……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..41

2-16-3. روش ارزشگذاری BAV………………………………………………………………………………………………………………………………………….41

2-16-4. مدل Brandz…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………45

2-16-5. مدل ایکویترند………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….47

2-16-6. مدل YDL…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….48

2-16-7. مدل رزونانس (طنین) برند………………………………………………………………………………………………………………………………………….49

2-16-8. مدل ارزش ویژه نام و نشان تجاری کاپفرر…………………………………………………………………………………………………………………….50

2-16-9. مدل دانش نام و نشان تجاری کلر………………………………………………………………………………………………………………………………..51

ح
2-16-10. روش اینتربرند………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..54

2-16-11. مدل ارزش ویژه برند آکر…………………………………………………………………………………………………………………………………………59

2-16-11-1. آگاهی از نام و سمبل نام تجاری……………………………………………………………………………………………………………59

2-16-11-2. کیفیت ادراک شده…………………………………………………………………………………………………………………………….59

2-16-11-3.مجموعه ای از تداعی ها……………………………………………………………………………………………………………………….60

2-16-11-4. پایگاه مشتری (اندازه و وفاداری) ………………………………………………………………………………………………………….60

2-16-11-5.دیگر دارایی های اختصاصی نام تجاری…………………………………………………………………………………………………..60

2-17. تحلیل نظری مدل آکر……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………62

2-17-1. آگاهی از نام تجاری………………………………………………………………………………………………………………………………………………….62

2-17-1-1. هرم آگاهی…………………………………………………………………………………………………………………………………………62

2-17-1-2. آگاهی از نام و نشان تجاری چگونه به نام تجاری کمک می کند. ………………………………………………………………..63

2-17-2. کیفیت درک شده ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………64

2-17-2-1. خلق ارزش بوسیله کیفیت ادراک شده……………………………………………………………………………………………………..64

2-17-2-2 ابعاد کیفیت ادراک شده………………………………………………………………………………………………………………………..66

2-17-3. وفاداری به نام و نشان تجاری……………………………………………………………………………………………………………………………………..67

2-17-3-1. فرایند وفاداری به نام و نشان تجاری…………………………………………………………………………………………………………67

2-17-3-2.مزایای وفاداری به نام و نشان تجاری…………………………………………………………………………………………………………68

2-17-3-3. رویکرد رفتاری نسبت به وفاداری به نام و نشان تجاری…………………………………………………………………………….69

2-17-3-3-1. سنجه های نگرش وفاداری به نام و نشان تجاری……………………………………………………………..70

2-17-3-3-2. وفاداری به خرید چیزی و حساسیت نام و نشان تجاری…………………………………………………..72

2-17-3-3-3. هرم وفاداری…………………………………………………………………………………………….73

2-17-3-3-4. ارزش استراتژیک یک پایگاه مشتری………………………………………………………………………73

2-17-3-3-5. حفظ و تقویت وفاداری……………………………………………………………………………………..74

2-17-3-3-6. استراتژی وفاداری به نام و نشان تجاری……………………………………………………………………74

2-17-4. تداعی، تصویر و جایگاه نام و نشان تجاری………………………………………………………………………………………………..75

2-17-4-1. نقش تداعی گرها و جایگاه ها…………………………………………………………………………………………………76

2-17-4-2. انواع تداعی ها……………………………………………………………………………………………………77

بخش دوم:  پیشینه تحقیق

2-18. پیشینه تحقیق منابع داخلی………………………………………………………………………………………………………………………………..79

2-18-1. پیشینه تحقیق ارزش ویژه برند در ایران………………………………………………………………………………………………..81

2-19. پیشینه تحقیقات منابع خارجی………………………………………………………………………………………………………………………….82

2-19-1. ارزش ویژه برند در منابع خارجی…………………………………………………………………………………………………………85

فصل سوم

روش تحقیق

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..87

3-1. روش تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………………………………88

3-1-1. روش گردآوری اطلاعات……………………………………………………………………………………………………………………………………89

3-2. جامعه آماری…………………………………………………………………………………………………………………………………………………89

3-3. حجم نمونه و روش اندازه گیری……………………………………………………………………………………………………………………….90

3-4. مفروضه های مدل معادلات ساختاری…………………………………………………………………………………………………………………90

3-5. متغیرهای تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………………………..91

3-6. ابزار گردآوری اطلاعات تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………93

3-6-1. دادهای ثانویه…………………………………………………………………………………………………………………………….93

3-6-2. دادهای اولیه………………………………………………………………………………………………………………………………94

3-7. پایایی ابزار سنجش………………………………………………………………………………………………………………………………………….95

3-8. روایی ابزار سنجش………………………………………………………………………………………………………………………………………….97

3-9. روش تجزیه و تحلیل یافته ها…………………………………………………………………………………………………………………………….97

3-10. توصیف مدل تحقیق………………………………………………………………………………………………………………………………………98

3-11. ضرورت استفاده از روش مدل یابی معادلات ساختاری پی.ال.اس(PLS)……………………………………………………………………………………..98

 

فصل چهارم

تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………101

4-1. تحلیل و توصیف داده های تحقیق……………………..……………………………………………………………………………………………..102

4-1-1. توصیف مشخصات و ویژگیهای اعضای نمونه……………………………………………………………………………………….102

4-1-2. نتایج تجزیه و آزمون فرضیه های تحقیق………….……………………………………………………………………………………….107

4-1-3. توصیف متغیر های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………..108

4-2. نتایج تجزیه و تحلیل مدل و آزمون فرضیه ها………………………………………………………………………………………………………115

4-3. آزمون فرضیه های پژوهش و  نتایج آن ………………………………………………………………………………………………………………….116

فصل پنجم

نتیجه گیری و پیشنهادات

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………124

5-1. بررسی فرضیات و مقایسه با نتایج پیشین ……………………………………………………………………………………………………………124

5-1-1. فرضیه اول……………………………………………………………………………………………………………………………………….124

5-1-2. فرضیه دوم………………………………………………………………………………………………………………………………………….125

5-1-3. فرضیه سوم………………….…………………………………………………………………………………………………………..126

5-1-4. فرضیه چهارم……………….…………………………………………………………………………………………………………..127

5-2. نتیجه گیری کلی…………………………………………………………………………………………………………………………………………..128

5-3. محدودیت های تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………………………..129

5-4. پیشنهادهای کاربردی مرتبط با یافته های تحقیق…………………………………………………………………………………………………..130

5-5. پیشنهادات علمی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..131

منابع و مآخذ

منابع فارسی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..133

منابع خارجی ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………134

پیوستها و ضمائم

پرسشنامه اصلی……………………………………………………………………………………………………………………………………………………138

چکیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………………………………………………………..139

چکیده

هدف این تحقیق بررسی تاثیر عوامل موثر بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری از دیدگاه مشتریان در موسسه مالی و اعتباری مهر می باشد. این تحقیق بر پایه مدل مفهومی آکر مورد آزمون و تحقیق قرار می گیرد.

در این مدل مفهومی چهار عامل موثر بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری از دیدگاه آکر مورد بررسی قرار می گیرد. این عوامل عبارتند از: وفاداری به نام و نشان تجاری، کیفیت ادارک شده از نام و نشان تجاری، آگاهی از نام و نشان تجاری و تداعی نام ونشان تجاری. روش تحقیق توصیفی-پیمایشی است.

یکی از با ارزش ترین دارایی های هر شرکت نام و نشان تجاری آن می باشد.هرچه نام و نشان تجاری در ذهن مصرف کنندگان بیشتر باشد، شرکت در سایه آن منافع بیشتری را از مشتریان کسب کند.ایجاد دارایی های غیر ملموس جهت ایجاد وفاداری و ارتباط بیش از پیش با مشتریان، کیفیت، تجربیات شخصی، فرهنگ سازمانی، دانش و ارزش ویژه برند از این دارایی ها هستند. تحقیق حاضر با عنوان «ارزیابی ارزش ویژه نام و نشان تجاری و عوامل موثر بر آن از دیدگاه مشتریان در موسسه مالی و اعتباری مهر» انجام گرفته است.

سوال بنیادین این تحقیق بررسی عوامل تاثیر گذار بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری از دیدگاه مشتریان است و و میزان اهمیت هر کدام از این عوامل در ارزیابی مشتریان از ارزش ویژه نام و نشان تجاری چقدر است؟

فرضیات این تحقیق بر اساس مدل آکر تبیین شده است و برای آزمون فرضیات تحقیق از روش معادلات ساختاری و از نرم افزارهای اس پی اس اس و لیزرل استفاده شده است. در پایان، نتایج حاصل از پژوهش در جامعه آماری مذکور، نشان داد نتایج تحقیق نشان از عدم معناداری تاثیر وفاداری، کیفیت ادراک شده،آگاهی از نام و نشان تجاری و تداعی بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری حکایت دارد. هرچند بین عوامل چهار گانه فوق ارتباط معناداری وجود داشته و درعین حال ارتباط معناداری بین سوالات و عوامل برونزا وجود داشته است. نتیجه فوق نشان می دهد مشتریان موسسه مالی و اعتباری مهر نتوانسته است علی رغم آگاهی، کیفیت، وفاداری و تداعی مناسب از نام و نشان تجاری ارتباط موثری با ارزش ویژه نام و نشان تجاری برقرار نمایند. به عبارتی مشتریان نتوانسته اند تمایز خوبی بین این موسسه و سایر موسسات و سازمانهای عالی در زمینه خدمات پولی و بانکی برقرار نمایند.

مقدمه:

بسیاری از شرکتها، استراتژی های بازاریابی خود را توسعه می دهند تا فروش هایشان بهبود یافته و برندهایی بسازند که در میان برندهای رقیب، دوام آورند (جونگ و یانگ[1]،2008) برند دارای چنان اهمیتی شده  است که شاید امروزه یافتن محصولی بدون برند تقریبا غیر ممکن باشد. ( کاتلر و آرمسترانگ، 1999)

در دنیایی که مصرف کنندگان با سیلی از انتخاب ها مواجه هستند، برندها این درک را برایشان آسان تر ساخته و محصولات موجود را ارزیابی می کنند، بخصوص در جاهایی که محصولات، پیچیده بوده یا ساخته شرکتی بوده که برای مصرف کنندگان داخلی ناشناخته باشند (کان[2]، 2008). ساختن برندهای قوی، یکی از مهمترین اهداف تولید و مدیریت برند می باشد. هدف مشخص مدیریت برند، ساخت برندهایی است که برای دهه ها دوام آورده و بتوانند در بازارها و طبقات محصول به کار روند (اسچ[3]، 2008).

مفهوم ارزش ویژه برند ابتدا در دهه 1980 معرفی گردید و توجه زیاد دانشمندان و فعالان بازاریابی را به خود جلب نمود (راج[4]، 2005 ). یکی از دلایل محبوبیت آن، نقش استراتژیک و مهمش در کسب مزیت رقابتی و تصمیمات استرتژیک مدیریتی می باشد. ارزش ویژه برند وقتی به طور صحیح و موضوعی مورد ارزیابی قرار گیرد، استاندارد مناسبی برای اندازه گیری تاثیر مداوم تصمیمات بازاریابی می باشد ( آتیگان[5]، 2005).ساخت ارزش ویژه برند، هدف ارزشمندی در بازاریابی است زیرا ضامن موفقیت ها و درآمدها است ( یو[6]، 2009).

1-1- بیان مسئله:

در شرایط پر رقابت بازارهای کنونی به دست آوردن جایگاه مناسب در ذهن مصرف کننده به گونه ای که مصرف کننده وفادار شرکت باشد از اهمیت به سزایی برخوردار است و از جمله عواملی که در رسیدن به چنین جایگاهی در ذهن مشتریان موثر است، ارزش ویژه نام ونشان تجاری شرکت می باشد.(آکر[7]-1991) تعیین نام و نشان تجاری یکی از مساله های مهمی است که در استراتژی محصول مطرح است.هرچه ارزش نام و نشان تجاری در ذهن مصرف کنندگان بیشتر باشد،شرکت میتواند در سایه آن منافع بیشتری را برای مصرف کنندگان کسب کند.(بی هارادواج[8] و دیگران،1993و هافمن[9]،2000)

در دهه اخیر با ظهور بانک های خصوصی تحولاتی بسیاری در صنعت بانکداری روی داده است.با توجه به نگرش مدیران بانکهای خصوصی در افزایش رضایت مشتریان،آنها به این مهم دست یافتند برای موفقیت در یازار رقابتی و سود ده مالی تاکید بر تمایز، اصلی بدیهی در این صنعت به شمار می رود.بنابراین هر یک از این بانک ها در جهت ارتقای کیفیت، خدمات رسانی مناسب به مشتریان و جلب رضایت ایشان هستند تا نام و نشان تجاری خود را به عنوان برندی برتر در اذهان مشتریان تثبیت کنند تا سهم بیشتری از بازار پولی و مالی کشور را بر عهده گیرند.

محاسبه ارزش ویژه برند این امکان را به مدیران عالی شرکت ها ارائه میدهد که بتوانند نقاط قوت برند خود را مورد ارزیابی قراردهند، ارزش برند را در طی زمان بررسی نمایند و استراتژی های بازاریابی مورد نظر خود را تدوین نمایند.(کیم و کیم[10]،2005)

 یک برند قدرتمند منافع بسیاری برای سازمانهای خدماتی در پی دارد. از این بین می توان به مواردی چون وفاداری بیشتر مشتریان، افزایش توان سازمان در شرایط بحرانی، حاشیه سود بیشتر، واکنش مثبت بیشتر مشتریان به تغییرات قیمت، مزایای فروش لیسانس استفاده از نام ونشان و فرصت های توسعه برند اشاره نمود.(کلر[11]-2001)

پژوهشگران بازاریابی ارزش ویژه نام ونشان تجاری در دوبعد مورد ارزشیابی قرار می دهند:

1-ارزش ویژه نام ونشان تجاری مبتنی بر رفتار مصرف کننده

2-ارزش ویژه نام ونشان تجاری مبتنی بر مفاهیم مالی

 در این تحقیق سعی شده است به بررسی عوامل موثر بر ارزش ویژه نام ونشان تجاری از دیدگاه مشتریان پرداخته شود، بنابراین تحقیق  حاضر قصد دارد که مدل آکر را در موسسه مالی و اعتباری مهر مورد بازبینی قرار دهد. تا از مزایای برند در جهت تامین منابع مالی و هم چنین افزایش سهم بازار برخوردار گردد.

آکر در مدل مذکور 4 جزء اساسی موثر بر ارزش ویژه نام ونشان تجاری را معرفی کرده است که عبارتند از:

وفاداری به نام و نشان تجاری، آگاهی از نام و نشان تجاری، تداعی نام ونشان تجاری و کیفیت ادراک شده.

1-2-اهمیت تحقیق:

یکی از با ارزش ترین دارایی های هر شرکت نام و نشان تجاری آن می باشد.هرچه نام و نشان تجاری در ذهن مصرف کنندگان بیشتر باشد، شرکت در سایه آن منافع بیشتری را از مصرف کنندگان کسب کند.ایجاد دارایی های غیر ملموس جهت ایجاد وفاداری و ارتباط بیش از پیش با مشتریان، کیفیت، تجربیات شخصی، فرهنگ سازمانی، دانش و ارزش ویژه برند از این دارایی ها هستند. همچون سایر دارائی های غیرملموس، ارزش ویژه برند نیز می تواند به ابزاری قدرتمند در بازار رقابتی تبدیل گردد.(دلگادو[12]-2005)

 در دو دهه اخیر ارزش ویژه نام و نشان تجاری هم از دید تجار و هم محققان بازاریابی به عنوان یک مفهوم با اهمیت مورد توجه قرار گرفته است.زیرا بازاریابان با کمک نام و نشان تجاری موفق می توانند مزیت رقابتی بدست آورند.(فرکوهار[13]، 1989) برند قوی یکسری مزایا برای شرکت فراهم می کند از قبیل وفاداری و مقاومت بیشتر در شرایط بحرانی، حاشیه سود بیشتر و واکنش مناسب مشتری به تغییرات قیمتی(آیبید[14]-1996)

ارزش ویژه برند (1) رضایت مصرف کنندگان را برای پرداخت قیمت های پاداش (2) امکان لیسانس بودن برند (3) کارآیی ارتباط بازاریابی (4) رضایت فروشگاهها برای مشارکت و حمایت (5) کشش مصرف کنندگان به کاهش قیمت (6) عدم کشش مصرف کنندگان به افزایش قیمت ها، را افزایش می دهد و آسیب پذیری شرکت را در برابر فعالیت ها رقابتی بازاریابی و آسیب پذیری آنها در برابر بحرانها کاهش میدهد.(ضربی-1387)

یک برند قدرتمند اثری مثبت برنگرش مصرف کنندگان نسبت به هویت شرکت می گذارد. یک نگرش مثبت درراستای یک تجربه خوب شکل می گیرد.آگاهی از نام ونشان تجاری و مشارکت با آن بر کیفیت ادراکی مشتریان اثر گذاشته و مستقیما منجر به وفاداری ایشان می گردد.(کلر، 1993)

  نام های تجاری از نظر توان و ارزشی که در بازار دارند با هم تفاوت دارند.در یک سو نام های تجاری ای هستند که خریداران در بازار اصلاً با آنها آشنایی ندارند. در سوی دیگر نام های تجاری ای هستند که خریداران نسبت به آنها آگاهی کامل دارند ( آگاهی خریدارن نسبت به یک نام تجاری از طریق آزمون یادآوری یا شناخت به دست می آید). ورای این، نام های تجاری با درجه مقبولیت بسیار زیاد قرار  می گیرند، نام هایی که خریداران برای خرید آن ها مقاومتی از خود نشان نمی دهند.پس از این هم نام تجاری ای وجود دارد که رجحان نسبت به آنها زیاد است. این ها همان نام تجاری هستند که خریداران هنگام خرید انتخاب می کنند. سرانجام نام تجاری ای وجود دارد که وفاداری نسبت به آنها زیاد است.)کاتلر[15]،1389)

مدیریت برند در دیدگاه و پارادایم نوین رهبری برند جایگاهی استراتژیک داشته و حتی تشکیل دهنده قسمتی از چشم انداز سازمان است. یکی از بهترین راههای معرفی فرهنگ و چشم انداز سازمان استفاده از برنامه های ارتباطی پیرامون برند است.(آکر و جوشیمستلر[16]-2001)

توجه به فعالیت های بازاریابی به عنوان ابزاری برای حضور در ذهن مشتریان و ایجاد دارایی معنوی به نام برند، دیدگاه جدیدی در علم بازاریابی محسوب می شود.تحقیقات مختلف مشخص کرد که ارزش واقعی، در درون محصول یا خدمات نیست بلکه این ارزش در ذهن مشتریان واقعی و بالقوه وجود دارد و این برند است که ارزش واقعی را در ذهن مشتریان ایجاد می کند. (کاپفرر-کلر[17]،2008) وجود رقابت شدید در بازار، مدیران بانکی و موسسات را بر این داشته است به مسئله نام و نشان تجاری توجه بیشتری داشته باشند تا بتوانند کارکنان مجرب تر و با انگیزه تری را به سوی خود جلب کنند و هم امنیت فکری و مالی مشتریان فراهم کنند تا نمادی شایسته از سازمان خویش را در اذهان آنها ایجاد نمایند.

1-3- اهداف تحقیق:

1-3-1- اهداف اصلی:

بررسی عوامل موثر بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری موسسه مالی و اعتباری مهر از دیدگاه مشتریان بر اساس مدل آکر

1-3-2- اهداف فرعی:

بررسی تاثیر کیفیت ادراک شده از موسسه مالی و اعتباری مهر بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری
بررسی تاثیر وفاداری به موسسه مالی و اعتباری مهر بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری
بررسی تاثیر آگاهی از موسسه مالی و اعتباری مهر بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری
بررسی تاثیر تداعی از موسسه مالی و اعتباری مهر بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری
1-3-3- اهداف کاربردی:

تعمیم پذیری مدل آکر در موسسات مالی و اعتباری و بانک ها
ارزیابی دیدگاه مشتریان برای پذیرش برند جدید موسسه مالی و اعتباری مهر به نام بانک مهر اقتصاد
1-4- فرضیه های تحقیق:

کیفیت ادراک شده نام و نشان تجاری بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری تاثیر مثبت دارد.
وفاداری به نام و نشان تجاری بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری تاثیر مثبت دارد.
آگاهی از نام و نشان تجاری با ارزش ویژه نام و نشان تجاری تاثیر مثبت دارد.
تداعی نام و نشان تجاری بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری تاثیر مثبت دارد.
 

1-5- چارچوب مفهومی مدل:

در این تحقیق با توجه به مطالعه ادبیات موضوع، چارچوب های نظری مختلفی مورد بررسی قرار گرفت از جمله مدل های مبتنی بر رفتار مصرف کننده کلر، لاسر[18] و همکاران، آکر و همکاران و یو و دانتو.

براون و مارتین[19] در سال 1990، ارزش ویژه برند را در پنج بعد، مفهومی کردند که شامل کیفیت ادراک شده، ارزش ادراک شده، تصویر، قابلیت اعتماد و تعلق می باشد. (لاسر، 1995)کلر در سال 1993، مدل اصلی CBBE  را بیان کرد که شامل دو بعدکلی آگاهی برند و تصویر برند می باشد.(تایلور[20]، 1995) لاسر و همکارانش در سال 1995 برای مفهوم سازی ارزش ویژه برند، از پنج فاکتور عملکرد، تصویر اجتماعی، ارزش درک شده، قابلیت اعتماد و تعلق استفاده کردند.(تایلور، 1995) یو و دانتو در سال 2000، ده مورد در عملیاتی کردن ارزش ویژه برند پیشنهاد کردند که این ساختار بر سه بعد وفاداری برند، کیفیت درک شده و تداعی ها/ آگاهی برند، مبتنی است.

آکر در سال 1991 مدل اولیه از ارزش ویژه برند را با پنج عامل ارائه داد که عبارت اند از: آگاهی از برند، کیفیت ادراک شده، وفاداری به برند، تداعی برند و سایر دارایی های برند. اما محققان در تحقیقاتی که بر مبنای رویکرد مشتری محور است ، تنها از چهار عامل از مدل آکر را مورد استفاده قرار می دادند و عامل سایر دارایی ها را به علت گستردگی زیاد و ارتباط بیشتر این عامل با رفتار بازار از مدل آکر در سال 2000 حذف شد. این مدل به علت مفهوم سازی رفتاری و ادراکی برند مدلی جامع محسوب می شود.

[]

– روش شناسی تحقیق:

 

این تحقیق از نوع توصیفی پیمایشی می باشد، زیرا به بررسی تاثیر متغیرهای آگاهی از برند، تداعی برند، کیفیت ادراک شده و وفاداری به برند بر متغیر ارزش ویژه برند می پردازد.

 

1-7- قلمروی تحقیق:

 

          1-7-1- قلمروی مکانی تحقیق:

 

این تحقیق در 20 شعبه موسسه مالی و اعتباری مهر که به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند، در سطح شهر تهران صورت می گیرد.

 

1-7-2- قلمروی زمانی تحقیق:

 

این تحقیق از شهریور 1391 تا آذرماه 1391 صورت گرفته است.

 

1-7-3- قلمروی موضوعی تحقیق:

 

این تحقیق به بررسی عوامل موثر بر ارزش ویژه نام و نشان تجاری از دیدگاه مشتریان می پردازد؛ لذا این تحقیق در حوزه مدیریت بازاریابی است.

 

1-8- متغیر های تحقیق:

 

وفاداری به نام و نشان تجاری
کیفیت درک شده به نام و نشان تجاری
آگاهی به نام و نشان تجاری
تداعی نام و نشان تجاری
ارزش ویژه نام و نشان تجاری

 

 

1-9 تعریف واژگان عملیاتی

 

1-9-1- برند[1]

چکیده

دمای آب یک کمیت فیزیکی بسیار مهم است که تأثیر زیادی بر روی شوری و چگالی آن دارد و می­تواند حیات آبزیان را تحت تأثیر قرار دهد. کاربرد آب به‌عنوان خنک‌کننده نیروگاه اتمی بوشهر باعث افزایش دمای آب خلیج فارس در محل تخلیه آب نیروگاه می­شود.

در پژوهش انجام‌شده به‌صورت میدانی تغییرات دما، شوری و چگالی در محل تخلیه پساب گرم نیروگاه اتمی بوشهر (در چهار ایستگاه) اندازه‌گیری شده و در یک دوره جزر و مدی نشان داده‌شده است. همچنین با اندازه‌گیری دما و شوری در نقاط مختلف در اطراف محل تخلیه پساب نحوه توزیع دما در اطراف محل تخلیه پساب نشان داده‌شده است.

نتایج اندازه‌گیری نشان می‌دهد توزیع دما در منطقه به

چکیده

دمای آب یک کمیت فیزیکی بسیار مهم است که تأثیر زیادی بر روی شوری و چگالی آن دارد و می­تواند حیات آبزیان را تحت تأثیر قرار دهد. کاربرد آب به‌عنوان خنک‌کننده نیروگاه اتمی بوشهر باعث افزایش دمای آب خلیج فارس در محل تخلیه آب نیروگاه می­شود.

در پژوهش انجام‌شده به‌صورت میدانی تغییرات دما، شوری و چگالی در محل تخلیه پساب گرم نیروگاه اتمی بوشهر (در چهار ایستگاه) اندازه‌گیری شده و در یک دوره جزر و مدی نشان داده‌شده است. همچنین با اندازه‌گیری دما و شوری در نقاط مختلف در اطراف محل تخلیه پساب نحوه توزیع دما در اطراف محل تخلیه پساب نشان داده‌شده است.

نتایج اندازه‌گیری نشان می‌دهد توزیع دما در منطقه به شدت تحت تأثیر جریانات جزر و مدی است و طی یک چرخه جزر و مدی به سمت راست و چپ جریان خروجی اولیه پساب، متغیر است. این تغییر جهت دادن در ایام مهکشند[1] شدیدتر از ایام کهکشند[2] است.

همچنین در ایستگاه‌هایی که در مسیر جریان خروجی قرار دارند تغییر دمای آب از مقدار استاندارد بیشتر بود (فاصله هر ایستگاه از نقطه تخلیه پساب 200 متر بود).

تغییرات شوری و چگالی آب درنتیجه ورود پساب گرم در ایستگاه‌ها ناچیز بود.

 

فهرست مطالب

عنوان
صفحه
فصل اول : کلیات
 
1-1-  مقدمه
2
1-2-  انرژی هسته ای
2
1- 

1-5-

1-6-

1-6-1-        شکافت هسته ای
2
1-6-2-        همجوشی یا گداخت هسته ای
2
1-7-       نیروگاه اتمی
3
1-7-1-                      راکتور
3
1-8-       تاریخچه نیروگاه های اتمی
5
1-9-       نیروگاه اتمی بوشهر
6
1-10-  خنک کننده نیروگاه اتمی بوشهر
8
1-10-1-   مدار اول
8
1-10-2-   مدار دوم
8
1-10-3-   مدار سوم (مدار خنک کننده )
9
1-11-  نیروگاه اتمی بوشهر و محیط زیست
9
1-12-  آلودگی حرارتی
10
1-12-1-   تاثیرات آلودگی حرارتی
12
1-12-2-    منابع تولید آلودگی حرارتی
13
1-12-3-    آلودگی آب و خاک در نیروگاهها
13
1-13-  اثر دما و شوری بر اکسیژن محلول در آب
14
1-14-  جزر و مد
16
1-15-  منطقه مورد مطالعه
18
1-16-  خلیج فارس
19
1-16-1-   تاریخچه پیدایش خلیج فارس
19
1-17-  ویژگی‌های جغرافیایی خلیج فارس
19
1-17-1-   موقعیت جغرافیایی خلیج فارس در خاورمیانه
19
1-17-2-   زمین شناسی منطقه
20
1-17-3-   اقلیم شناسی
20
1-17-4-    اهمیت خلیج فارس
21
1-18-   افق خلیج فارس در منطقه پارس جنوبی
21
1-19-  استان بوشهر
22
1-15-1- مختصات جغرافیائی استان
23
1-15-2- جریانات جوی زمستانه در استان بوشهر
23
1-15-3- جریانات جوی تابستانه در استان بوشهر
24
فصل دوم : پیشینه تحقیق
 
2-1- مقدمه
26
2-2- پیشینه تحقیق
26
فصل سوم : مواد و روش ها
 
3-1- مقدمه
31
3-2- روش­های بررسی یک پدیده اقیانوسی
31
    3-2-1- روش داده­های تاریخی
31
    3-2-2- روش تئوری
31
        3-2-2-1- روش تحیلی
31
        3-2-2-2- روش مدل سازی عددی
32
    3-2-3- روش تجربی
32
3-3- روش تحقیق
32
3-4- وسایل و ابزار مورد استفاده
35
    3-4-1- GPS
35
    3-4-2- دستگاه  CTD (316  OCEAN SEVEN )
36
    3-4-3- نرم افزار اکسل
37
    3-4-4- نرم افزار متلب
37
فصل چهارم : نتایج  اندازه­گیری
 
4-1- مقدمه
39
4-2- دمای آب ورودی و خروجی نیروگاه
40
4-3- نوسانات سطح آب
41
4-4- اندازه گیری ها
42
    4-4-1- اندازه گیری در حالت مهکشند
42
    4-4-2- اندازه گیری در حالت کهکشند
61
    4-4-3- منحنی­های هم­ارز دما و شوری در حالت مد کامل و جزر
80
    4-4-4- منحنی هم­ارز دما در حالت مد
86
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات
 
5-1- بررسی اثرات پسآب گرم بر دمای آب
89
5-2- بررسی اثرات پسآب گرم بر شوری آب
91
5-3- بررسی اثرات پسآب گرم بر چگالی آب
91
4-4- بحث و نتیجه گیری
92
پیشنهادات
96
پیوست
97
منابع
103
 

 

 

فهرست جداول                                             صفحه

جدول  4-1- دمای آب ورودی و خروجی اندازه گیری شده
40
جدول  4-2- شوری آب ورودی و خروجی اندازه گیری شده
40
جدول  4-3- دما در ایستگاه های 23 گانه در حالت مد کامل
81
جدول  4-4- شوری در ایستگاه های 23 گانه در حالت مد کامل
83
جدول  4-5- دما در ایستگاه های 23 گانه در حالت شدت جریانات جزری
85
جدول  4-6- دما در ایستگاه های 23 گانه در حالت شدت جریانات مدی
87
 

 

 

شدت تحت تأثیر جریانات جزر و مدی است و طی یک چرخه جزر و مدی به سمت راست و چپ جریان خروجی اولیه پساب، متغیر است. این تغییر جهت دادن در ایام مهکشند[1] شدیدتر از ایام کهکشند[2] است.

همچنین در ایستگاه‌هایی که در مسیر جریان خروجی قرار دارند تغییر دمای آب از مقدار استاندارد بیشتر بود (فاصله هر ایستگاه از نقطه تخلیه پساب 200 متر بود).

تغییرات شوری و چگالی آب درنتیجه ورود پساب گرم در ایستگاه‌ها ناچیز بود.

 

فهرست مطالب

عنوان
صفحه
فصل اول : کلیات
 
1-1-  مقدمه
2
1-2-  انرژی هسته ای
2
1- 

1-5-

1-6-

1-6-1-        شکافت هسته ای
2
1-6-2-        همجوشی یا گداخت هسته ای
2
1-7-       نیروگاه اتمی
3
1-7-1-                      راکتور
3
1-8-       تاریخچه نیروگاه های اتمی
5
1-9-       نیروگاه اتمی بوشهر
6
1-10-  خنک کننده نیروگاه اتمی بوشهر
8
1-10-1-   مدار اول
8
1-10-2-   مدار دوم
8
1-10-3-   مدار سوم (مدار خنک کننده )
9
1-11-  نیروگاه اتمی بوشهر و محیط زیست
9
1-12-  آلودگی حرارتی
10
1-12-1-   تاثیرات آلودگی حرارتی
12
1-12-2-    منابع تولید آلودگی حرارتی
13
1-12-3-    آلودگی آب و خاک در نیروگاهها
13
1-13-  اثر دما و شوری بر اکسیژن محلول در آب
14
1-14-  جزر و مد
16
1-15-  منطقه مورد مطالعه
18
1-16-  خلیج فارس
19
1-16-1-   تاریخچه پیدایش خلیج فارس
19
1-17-  ویژگی‌های جغرافیایی خلیج فارس
19
1-17-1-   موقعیت جغرافیایی خلیج فارس در خاورمیانه
19
1-17-2-   زمین شناسی منطقه
20
1-17-3-   اقلیم شناسی
20
1-17-4-    اهمیت خلیج فارس
21
1-18-   افق خلیج فارس در منطقه پارس جنوبی
21
1-19-  استان بوشهر
22
1-15-1- مختصات جغرافیائی استان
23
1-15-2- جریانات جوی زمستانه در استان بوشهر
23
1-15-3- جریانات جوی تابستانه در استان بوشهر
24
فصل دوم : پیشینه تحقیق
 
2-1- مقدمه
26
2-2- پیشینه تحقیق
26
فصل سوم : مواد و روش ها
 
3-1- مقدمه
31
3-2- روش­های بررسی یک پدیده اقیانوسی
31
    3-2-1- روش داده­های تاریخی
31
    3-2-2- روش تئوری
31
        3-2-2-1- روش تحیلی
31
        3-2-2-2- روش مدل سازی عددی
32
    3-2-3- روش تجربی
32
3-3- روش تحقیق
32
3-4- وسایل و ابزار مورد استفاده
35
    3-4-1- GPS
35
    3-4-2- دستگاه  CTD (316  OCEAN SEVEN )
36
    3-4-3- نرم افزار اکسل
37
    3-4-4- نرم افزار متلب
37
فصل چهارم : نتایج  اندازه­گیری
 
4-1- مقدمه
39
4-2- دمای آب ورودی و خروجی نیروگاه
40
4-3- نوسانات سطح آب
41
4-4- اندازه گیری ها
42
    4-4-1- اندازه گیری در حالت مهکشند
42
    4-4-2- اندازه گیری در حالت کهکشند
61
    4-4-3- منحنی­های هم­ارز دما و شوری در حالت مد کامل و جزر
80
    4-4-4- منحنی هم­ارز دما در حالت مد
86
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات
 
5-1- بررسی اثرات پسآب گرم بر دمای آب
89
5-2- بررسی اثرات پسآب گرم بر شوری آب
91
5-3- بررسی اثرات پسآب گرم بر چگالی آب
91
4-4- بحث و نتیجه گیری
92
پیشنهادات
96
پیوست
97
منابع
103
 

 

 

فهرست جداول                                             صفحه

جدول  4-1- دمای آب ورودی و خروجی اندازه گیری شده
40

چکیده

دمای آب یک کمیت فیزیکی بسیار مهم است که تأثیر زیادی بر روی شوری و چگالی آن دارد و می­تواند حیات آبزیان را تحت تأثیر قرار دهد. کاربرد آب به‌عنوان خنک‌کننده نیروگاه اتمی بوشهر باعث افزایش دمای آب خلیج فارس در محل تخلیه آب نیروگاه می­شود.

در پژوهش انجام‌شده به‌صورت میدانی تغییرات دما، شوری و چگالی در محل تخلیه پساب گرم نیروگاه اتمی بوشهر (در چهار ایستگاه) اندازه‌گیری شده و در یک دوره جزر و مدی نشان داده‌شده است. همچنین با اندازه‌گیری دما و شوری در نقاط مختلف در اطراف محل تخلیه پساب نحوه توزیع دما در اطراف محل تخلیه پساب نشان داده‌شده است.

نتایج اندازه‌گیری نشان می‌دهد توزیع دما در منطقه به شدت تحت تأثیر جریانات جزر و مدی است و طی یک چرخه جزر و مدی به سمت راست و چپ جریان خروجی اولیه پساب، متغیر است. این تغییر جهت دادن در ایام مهکشند[1] شدیدتر از ایام کهکشند[2] است.

همچنین در ایستگاه‌هایی که در مسیر جریان خروجی قرار دارند تغییر دمای آب از مقدار استاندارد بیشتر بود (فاصله هر ایستگاه از نقطه تخلیه پساب 200 متر بود).

تغییرات شوری و چگالی آب درنتیجه ورود پساب گرم در ایستگاه‌ها ناچیز بود.

 

فهرست مطالب

عنوان
صفحه
فصل اول : کلیات
 
1-1-  مقدمه
2
1-2-  انرژی هسته ای
2
1- 

1-5-

1-6-

1-6-1-        شکافت هسته ای
2
1-6-2-        همجوشی یا گداخت هسته ای
2
1-7-       نیروگاه اتمی
3
1-7-1-                      راکتور
3
1-8-       تاریخچه نیروگاه های اتمی
5
1-9-       نیروگاه اتمی بوشهر
6
1-10-  خنک کننده نیروگاه اتمی بوشهر
8
1-10-1-   مدار اول
8
1-10-2-   مدار دوم
8
1-10-3-   مدار سوم (مدار خنک کننده )
9
1-11-  نیروگاه اتمی بوشهر و محیط زیست
9
1-12-  آلودگی حرارتی
10
1-12-1-   تاثیرات آلودگی حرارتی
12
1-12-2-    منابع تولید آلودگی حرارتی
13
1-12-3-    آلودگی آب و خاک در نیروگاهها
13
1-13-  اثر دما و شوری بر اکسیژن محلول در آب
14
1-14-  جزر و مد
16
1-15-  منطقه مورد مطالعه
18
1-16-  خلیج فارس
19
1-16-1-   تاریخچه پیدایش خلیج فارس
19
1-17-  ویژگی‌های جغرافیایی خلیج فارس
19
1-17-1-   موقعیت جغرافیایی خلیج فارس در خاورمیانه
19
1-17-2-   زمین شناسی منطقه
20
1-17-3-   اقلیم شناسی
20
1-17-4-    اهمیت خلیج فارس
21
1-18-   افق خلیج فارس در منطقه پارس جنوبی
21
1-19-  استان بوشهر
22
1-15-1- مختصات جغرافیائی استان
23
1-15-2- جریانات جوی زمستانه در استان بوشهر
23
1-15-3- جریانات جوی تابستانه در استان بوشهر
24
فصل دوم : پیشینه تحقیق
 
2-1- مقدمه
26
2-2- پیشینه تحقیق
26
فصل سوم : مواد و روش ها
 
3-1- مقدمه
31
3-2- روش­های بررسی یک پدیده اقیانوسی
31
    3-2-1- روش داده­های تاریخی
31
    3-2-2- روش تئوری
31
        3-2-2-1- روش تحیلی
31
        3-2-2-2- روش مدل سازی عددی
32
    3-2-3- روش تجربی
32
3-3- روش تحقیق
32
3-4- وسایل و ابزار مورد استفاده
35
    3-4-1- GPS
35
    3-4-2- دستگاه  CTD (316  OCEAN SEVEN )
36
    3-4-3- نرم افزار اکسل
37
    3-4-4- نرم افزار متلب
37
فصل چهارم : نتایج  اندازه­گیری
 
4-1- مقدمه
39
4-2- دمای آب ورودی و خروجی نیروگاه
40
4-3- نوسانات سطح آب
41
4-4- اندازه گیری ها
42
    4-4-1- اندازه گیری در حالت مهکشند
42
    4-4-2- اندازه گیری در حالت کهکشند
61
    4-4-3- منحنی­های هم­ارز دما و شوری در حالت مد کامل و جزر
80
    4-4-4- منحنی هم­ارز دما در حالت مد
86
فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات
 
5-1- بررسی اثرات پسآب گرم بر دمای آب
89
5-2- بررسی اثرات پسآب گرم بر شوری آب
91
5-3- بررسی اثرات پسآب گرم بر چگالی آب
91
4-4- بحث و نتیجه گیری
92
پیشنهادات
96
پیوست
97
منابع
103
 

 

 

فهرست جداول                                             صفحه

جدول  4-1- دمای آب ورودی و خروجی اندازه گیری شده
40
جدول  4-2- شوری آب ورودی و خروجی اندازه گیری شده
40
جدول  4-3- دما در ایستگاه های 23 گانه در حالت مد کامل
81
جدول  4-4- شوری در ایستگاه های 23 گانه در حالت مد کامل
83
جدول  4-5- دما در ایستگاه های 23 گانه در حالت شدت جریانات جزری
85
جدول  4-6- دما در ایستگاه های 23 گانه در حالت شدت جریانات مدی
87
 

 

 

جدول  4-2- شوری آب ورودی و خروجی اندازه گیری شده
40
جدول  4-3- دما در ایستگاه های 23 گانه در حالت مد کامل
81
جدول  4-4- شوری در ایستگاه های 23 گانه در حالت مد کامل
83
جدول  4-5- دما در ایستگاه های 23 گانه در حالت شدت جریانات جزری
85
جدول  4-6- دما در ایستگاه های 23 گانه در حالت شدت جریانات مدی
87
 

 

 

3- سؤالات و فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………………………….5

4- سابقه وپیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………5

5- روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………7

6- ساماندهی تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………..7

فصل اول: کلیات…………………………………………………………………………………………………………………………..8

1-1- تعریف سقط جنین……………………………………………………………………………………………………………..10

1-1-1- تعریف لغوی سقط جنین…………………………………………………………………………………………………11

1-1-2- تعریف اصطلاحی سقط جنین………………………………………………………………………………………….12

1-1-2-1- سقط جنین از نظر فقهی………………………………………………………………………………………………12

1-1-2-2- سقط جنین از نظر پزشکی……………………………………………………………………………………………13

1-1-2-3- سقط جنین از نظر  فمینیسم…………………………………………………………………………………………14

1-1-2-4- سقط جنین از نظر حقوقی……………………………………………………………………………………………14

1-1-3- ضابطه قانونی حیات جنینی و حیات قابل زیستن………………………………………………………………..16

1-1-3-1- دوران حیات جنینی مورد حمایت قانونگذار…………………………………………………………………..16

1-1-3-2- دوران حیات قابل زیستن مورد حمایت قانونگذار…………………………………………………………..16

3- سؤالات و فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………………………….5 4- سابقه وپیشینه تحقیق…………………………………………………………………………………………………………………5 5- روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………7 6- ساماندهی تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………..7 فصل اول: کلیات…………………………………………………………………………………………………………………………..8 1-1- تعریف سقط جنین……………………………………………………………………………………………………………..10 1-1-1- تعریف لغوی سقط جنین…………………………………………………………………………………………………11 1-1-2- تعریف اصطلاحی سقط جنین………………………………………………………………………………………….12 1-1-2-1- سقط جنین از نظر فقهی………………………………………………………………………………………………12 1-1-2-2- سقط جنین از نظر پزشکی……………………………………………………………………………………………13 1-1-2-3- سقط جنین از نظر فمینیسم…………………………………………………………………………………………14 1-1-2-4- سقط جنین از نظر حقوقی……………………………………………………………………………………………14 1-1-3- ضابطه قانونی حیات جنینی و حیات قابل زیستن………………………………………………………………..16 1-1-3-1- دوران حیات جنینی مورد حمایت قانونگذار…………………………………………………………………..16 1-1-3-2- دوران حیات قابل زیستن مورد حمایت قانونگذار…………………………………………………………..16 1-2- تاریخچه سقط جنین…………………………………………………………………………………………………………..17 1-2-1- دیدگاه ادیان الهی درمورد سقط جنین……………………………………………………………………………….20 1-2-1-1- دیدگاه آیین زرتشت…………………………………………………………………………………………………..20 1-2-1-2- سقط جنین در یهودیت……………………………………………………………………………………………….22 الف: سقط جنین غیر عمدی………………………………………………………………………………………………………….23 ب: سقط جنین عمدی………………………………………………………………………………………………………………….23 ج: سقط جنین در صورت وجود خطر برای مادر……………………………………………………………………………..24 د: بارداری از زنا و سقط جنین………………………………………………………………………………………………………24 ه: معلولیت کودک و سقط جنین……………………………………………………………………………………………………24 1-2-1-3- سقط جنین در مسیحیت……………………………………………………………………………………………..25 الف: سقط جنین از دیدگاه کاتولیک ها…………………………………………………………………………………………..25 ب: سقط جنین از دیدگاه کلیسای پروتستان……………………………………………………………………………………26 ج: سقط جنین از دیدگاه کلیسای اورتدوکس………………………………………………………………………………….26 1-2-1-4- سقط جنین در قانون حمورابی…………………………………………………………………………………….27 1-2-1-5- سقط جنین دردین اسلام…………………………………………………………………………………………….28 الف: سقط جنین در فقه اهل سنت………………………………………………………………………………………………..29 ب: سقط جنین در فقه شیعه………………………………………………………………………………………………………..31 1-2-2- سابقه قانونگذاری در خصوص سقط جنین درایران…………………………………………………………..34 1-2-2-1- سقط جنین در ایران قبل از انقلاب……………………………………………………………………………..34 1-2-2-2- سقط جنین در ایران بعد از انقلاب……………………………………………………………………………..36 1-3- انواع و حالات جنین…………………………………………………………………………………………………………38 1–3-1- انواع جنین…………………………………………………………………………………………………………………..38 1-3-1-1- جنین مشروع……………………………………………………………………………………………………………39 1-3-1-2- جنین نامشروع………………………………………………………………………………………………………….41 1-3-1-3- جنین ناشی از تلقیح مصنوعی…………………………………………………………………………………….42 1-3-1-4- جنین شبیه سازی شده……………………………………………………………………………………………….43 1-3-2- حالات جنین………………………………………………………………………………………………………………..44 1-4- اقسام سقط جنین………………………………………………………………………………………………………………45 1-4-1- سقط جنین طبیعی…………………………………………………………………………………………………………45 1-4-1-1- غیرارادی………………………………………………………………………………………………………………….45 1-4-1-2- سقط ارادی……………………………………………………………………………………………………………….46 1-4-2- سقط جنین درمانی (طبی)……………………………………………………………………………………………….46 1-4-2-1- شرایط لازم برای صدور مجوز سقط درمانی………………………………………………………………….46 1-4-2-2- ضرورت سقط جنین توسط پزشک………………………………………………………………………………47 1-4-3- سقط جنین جنایی………………………………………………………………………………………………………….48 1-4-3-1- عمدی……………………………………………………………………………………………………………………..49 1-4-3-2- شبه عمدی……………………………………………………………………………………………………………….49 1-4-3-3- خطای محض……………………………………………………………………………………………………………50 1-4-4- سقط جنین ضربه ای……………………………………………………………………………………………………..52 فصل دوم: سقط جنین در فقه و حقوق………………………………………………………………………………………….54 2-1- سقط جنین در منابع اسلامی……………………………………………………………………………………………….56 2-1-1- سقط جنین در قرآن………………………………………………………………………………………………………56 2-1-2- سقط جنین در روایات…………………………………………………………………………………………………..57 الف: روایات عام………………………………………………………………………………………………………………………..58 ب: روایات خاص………………………………………………………………………………………………………………………58 2-1-3- سقط جنین در دیدگاه فقهای شیعه…………………………………………………………………………………..59 2-1-4- دیدگاه فقهای اهل سنت درسقط جنین…………………………………………………………………………….59 2-1-4-1- مذهب حنفی…………………………………………………………………………………………………………….60 2-1-4-2- مذهب مالکی……………………………………………………………………………………………………………60 2-1-4-3- مذهب حنبلی……………………………………………………………………………………………………………61 2-1-4-4- مذهب شافعی…………………………………………………………………………………………………………..61 2-1-4-5- دیدگاه فقهای معاصر اهل سنت درسقط جنین……………………………………………………………..62 2–1-5–ادله حرام ونامشروع بودن سقط جنین درمنابع استنباط………………………………………………………..63 الف: کتاب (قرآن)………………………………………………………………………………………………………………………63 ب: سنت…………………………………………………………………………………………………………………………………..65 1- روایات دال براولویت…………………………………………………………………………………………………………….65 2- روایات دال بر تأخیر رجم……………………………………………………………………………………………………….66 3- روایات دال برمحرمیت مادر از ارث…………………………………………………………………………………………67 ج: بنای عقلا………………………………………………………………………………………………………………………………67 د: اجماع……………………………………………………………………………………………………………………………………68 2-1-6- مواضع حلیت سقط جنین وادله آن………………………………………………………………………………….68 2-1-6-1- مرحله اول قبل ازدمیده شدن روح………………………………………………………………………………69 الف: قاعده اضطرار…………………………………………………………………………………………………………………….69 ب: شرایط تحقق حالت اضطرار واقدام مضطر……………………………………………………………………………….70 2-1-6-2- مرحله دوم بعد از دمیده شدن روح……………………………………………………………………………..71 2-2- سقط جنین در حقوق………………………………………………………………………………………………………..80 2-2-1- رکن قانونی جرم سقط جنین………………………………………………………………………………………….80 2-2-2- رکن مادی جرم سقط جنین……………………………………………………………………………………………83 الف: رفتارمجرمانه………………………………………………………………………………………………………………………83 1- ارتکاب فعل مجرمانه……………………………………………………………………………………………………………..84 2- فراهم ساختن وسایل سقط جنین…………………………………………………………………………………………….86 3- مباشرت در سقط جنین………………………………………………………………………………………………………….86 ب: شرایط و اوضاع احوال…………………………………………………………………………………………………………..90 1- جود جنین……………………………………………………………………………………………………………………………90 2- قابلیت استمرار و حیات جنین………………………………………………………………………………………………..90 3- مشروع بودن و نامشروع بودن جنین………………………………………………………………………………………..91 4- تأثیر رضایت زن حامله………………………………………………………………………………………………………….94 5- شخصیت مرتکب…………………………………………………………………………………………………………………94 6- استفاده از وسایل خاص………………………………………………………………………………………………………..95 ج: وجود رابطه سببیت……………………………………………………………………………………………………………….96 د: حصول نتیجه………………………………………………………………………………………………………………………..98 2-2-1-3- رکن معنوی جرم سقط جنین…………………………………………………………………………………….98 الف: انگیزه در ارتکاب جرم………………………………………………………………………………………………………….98 ب: سوءنیت……………………………………………………………………………………………………………………………….99 ج: خطای جزایی در سقط جنین………………………………………………………………………………………………….100 2-2-1-4- معاونت در جرم سقط جنین………………………………………………………………………………………100 2-2-1-5- سقط جنین به امر شوهر……………………………………………………………………………………………102 2-2-1-6- شروع به سقط جنین…………………………………………………………………………………………………104 فصل سوم: مجازات سقط جنین درفقه و حقوق…………………………………………………………………………….106 3-1– مجازات سقط جنین در فقه……………………………………………………………………………………………….108 3-1-1- مجازات سقط جنین عمدی…………………………………………………………………………………………..108 الف: دیدگاه اول قصاص……………………………………………………………………………………………………………108 ب: دیدگاه دوم پرداخت دیه………………………………………………………………………………………………………110 3-1-2- مجازات سقط جنین غیرعمدی……………………………………………………………………………………..113 3-1-3- مجازات سقط جنین خطایی…………………………………………………………………………………………114 3-1-4- مقدارومیزان دیه تعیین شده درفقه شیعه…………………………………………………………………………115 3-1-5- مقدارومیزان دیه تعیین شده درفقه اهل سنت………………………………………………………………….116 3-2- مجازات سقط جنین درحقوق…………………………………………………………………………………………..117 3-2-1- مجازات سقط جنین عمدی………………………………………………………………………………………….117 الف: مجازات سقط جنین به اعتبار وسیله……………………………………………………………………………………117 1- سقط جنین به واسطه صدمات بدنی………………………………………………………………………………………117 2- سقط جنین بوسیله وسایل طبیعی یا شیمیایی………………………………………………………………………….120 ب: مجازات سقط جنین به اعتبار شخصیت مرتکب……………………………………………………………………121 1- سقط جنین به مباشرت پزشکان وجراحان……………………………………………………………………………..121 2- سقط جنین به مباشرت زن حامله………………………………………………………………………………………….123 3-2-2- مجازات سقط جنین غیر عمدی وخطایی………………………………………………………………………124 3-2-3- مجازات سقط جنین خطایی ناشی از بی احتیاطی درامور رانندگی…………………………………….125 نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………….126 پیشنهادها…………………………………………………………………………………………………………………………………130 منابع و مأخذ……………………………………………………………………………………………………………………………131 چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………………..138 چکیده واقعیت این است که سقط جنین، از ادوار گذشته تاکنون، در همه جوامع بشری به دلایل مختلف انجام گرفته و می‌گیرد و همواره نزد اندیشمندان حقوق جزا به عنوان یکی از موضوع های اساسی حقوق کیفری مطرح بوده است سقط جنین یا سقط حمل یکی از جرائمی است که جوامع پیوسته با آن درگیر بوده اند و راه یابی برای مقابله با آن از جمله مسائل و مشکلات جوامع بشری بوده و ازدیرباز نیز مقررات خاصی برای جلوگیری از وقوع این پدیده و تعقیب و مجازات مرتکبان آن تدوین شده است. وبرخی از فمینیست هااین پدیده اجتماعی را به طور مطلق پذیرفته و معتقد به آزادی بی قید و شرط آن هستند. مسلماً این آزادی بدون قید سقط جنین امری مذموم است که حق حیات را از موجودی سلب می‌کند در مقابل، بعضی بر اساس آموزه های دینی، سقط جنین را تحت هیچ شرایطی مجاز نمی دانند. فقهای امامیه قائل به آزادی نسبی سقط جنین شده اند و در موارد محدودی سقط جنین را جایز می دانند. در نظام حقوقی ایران که قوانین و مقررات آن برگرفته از فقه امامیه است، برخلاف نظام های حقوقی جوامع غربی که سقط جنین را نشانه افتخارآمیز شخصیت و آزادی زن می دانند، جنین انسان را موجودی دارای شخصیت انسانی و قابل تکریم و حمایت می داند که مانند سایر انسان ها دارای حقوقی از جمله حق حیات و سلامت است. قانونگذار جمهوری اسلامی ایران سقط جنین را به طور نسبی حرام و مطابق قانون مجازات اسلامی دارای مجازات می داند، بنابر نظر مشهور فقها، سقط جنین بعد از دمیدن روح (چهار و نیم ماهگی) حرام و نامشروع می باشد. اما این رأی در میان فقها مخالفانی دارد که برخی با تمسک به قاعده لاحرج، ضرورت و اضطرار، تزاحم یا اصل تخییر، فتوا به جایز بودن سقط جنین را مجاز دانسته اند، اما با جواز بی قید و شرط آن مخالفت نموده اند. کلید واژه: سقط جنین، فقه، حقوق، ولوج روح، قصاص، سقط عمدی. مقدمه از شگفت انگیزترین وزیباترین پدیده های جهان هستی آفرینش موجودی بنام انسان است باتوجه به اهمیّت و نقش منحصربه فرد انسان درنظام آفرینش، آغاز و فرجام زندگی او، همواره مورد مطالعه اندیشمندان وادیان الهی بوده ‌است. آفرینش انسان از پیچیده ترین و پر رمز و رازترین سؤالات ذهن بشری است. قرآن کریم خلقت اولیه ی انسان را از خاک معرفی می کند که خداوند به آن روح دمیده است (صاد، آیه71،72) و پس از خلقت آدم و زوجش از جنس او(نساء، آیه1) انسان های بعدی را ازجنس آن دو پدید آورد. این انسان در زندگی خود مراحل گوناگونی را پیش رو دارد که دوران جنینی از مهّم ترین آن است. اهمیّت مسئله بارداری وتولید مثل از دیرباز در همه جوامع بشری مورد توجه بوده است، ازهمین رو استدلال می شود که نخستین ثمره ازدواج داشتن فرزند است. و یکی ازعمده ترین اهداف زناشویی در زندگی مشترک زوجین، مسأله تولد فرزند است، که امری مبارک محسوب شده، وانسان را وادار می‌کند که از منشأ بوجود آمدن آن، نطفه و جنین متشکله در رحم مادر، حمایت نموده و قواعدی را برای آن وضع کند. با این همه در مواردی، حرمت جنین شکسته شده وگاهی نیز سقط آن به خاطرمسائل مختلفی از قبیل حفظ جان مادر تجویز می‌شود. مسلماً آزادی سقط جنین امری مذموم وخلاف شرع است که حق حیات این بدیهی‌ترین هدیه الهی را از موجودی سلب می‌کند. دین اسلام ازسوی شارع مقدس قواعدی را درباره سقط جنین ونحوه برخورد با آن وضع نموده ونفوذ این قواعد در قوانین ایران و فتاوی فقها به خوبی قابل ملاحظه است. درکشور ما این موضوع هیچ گاه به صورت جدی مورد بحث و بررسی قرار نگرفته و به همان نسبت مشکلات مربوط به آن درهاله ای لاینحل مانده است. وضعیت جامعه به گونه ای است که سقط جنین اتفاق می افتد و قسمت اعظم آن به صورت پنهانی و توسط افراد غیر متخصص انجام می شود پایان نامه حاضر برای تأمین این هدف مهم انجام شده است و موضوع سقط جنین از نگاه فقها و قوانین ایران مورد بررسی قرار گرفته است. واقعیت این است که سقط جنین، از ادوار گذشته تاکنون، در همه جوامع بشری به دلایل مختلف انجام گرفته وهمیشه وجدان فردی وجمعی در مقابل بسیاری از سقط جنین‌ها آزرده خاطر شده است و این وجدان فردی و جمعی است، که سقط جنین را جنایت به بشریت وتجاوز به حق حیات دانسته است. 1– بیان مسأله یکی از جرایمی که جوامع پیوسته با آن درگیر بوده اند سقط جنین است و دست یابی به راه حلی برای مقابله با آن از جمله مشکلات جوامع بشری بوده و مقررات خاصی برای جلوگیری از وقوع این عمل وتعقیب و مجازات مرتکبان آن در نظر گرفته شده است. قابل به ذکر است که در قوانین و مقررات و همچنین کتب و آثار صاحب نظران کیفری راجع به مفهوم این جرم و مجازات آن اتفاق نظری دیده نمی شود، برخی از اعمال در جوامع مختلف به طور ذاتی قبیح هستند. و معمولاً در نظام های حقوقی این کشورها این رفتارها به عنوان جرم تلقی شده و برای آنها مجازاتهایی در نظر گرفته شده است. از بین بردن جنینی که قرار است به دنیا آمده و از مواهب الهی برخوردار شود یکی از این اقدامات است که بنابر توصیه های مذهبی عملی حرام دانسته شده که برگرفته از فقه اسلامی است و در کشور ما جرم محسوب می شود. ساختار حقوقی ایران اساس مذهبی داشته وحتی قبل از این که نظام حقوقی مدون در ایران برقرار شود، مطابق تعالیم اسلام و شرع سقط جنین حرام بوده و جرایمی از این دست که رخ می داد مستوجب کیفرهای شرعی بود که مجازات آن در محاکم شرع اعمال می شد. بعد از انقلاب مشروطیت و تأسیس مجلس شورای ملی و سیر قانونگذاری درایران، در اولین قانون مجازاتی که در سال 1304 به صورت قانون کیفرعمومی ایران تدوین شد، بحث سقط جنین کلاً ممنوع شناخته شد. تا اینکه در سال 1355تصمیم گرفته شد سقط جنین در مواردی خاص برای حفظ جان مادر و برخی از مشکلات تکامل جنینی مجاز شناخته شود. در حقوق ایران تدوین کنندگان قانون مجازات عمومی سابق مصوب 1304 در بحث مربوطه به «قتل و ضرب وجرح عمدی» مقررات حاکم بر این پدیده را در مواد 180 تا 184 بدون توجه به منابع فقهی و موازین اسلامی بیان کرده بودند که تدوین آن بیشتر تحت تاثیر قانون جزای فرانسه بود. که برای مراحل حیات جنین مجازاتهای متفاوت قایل نشده بودند. ولی درعمل، دیوان عالی کشور، بیشتر تحت تأثیر منافع فقهی بوده و براساس موازین اسلامی آرای خود را صادر نموده است. تدوین کنندگان قانون مجازات اسلامی به پیروی از شیوه فقها و صاحب نظران اسلامی که در کتب آثار خود این مسأله را درمبحث دیات مورد بحث قرار داده اند، مطابق مقررات مواد 487 الی 493 قانون مجازات اسلامی مصوب1370و مواد 622 الی 624 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده) مصوب 1375، برخلاف گذشته سقط جنین را از همان مراحل اولیه استقرار نطفه قابل مجازات دانسته اند. نهایت آنکه در هر یک از مراحل دوران بارداری تا قبل از حلول روح در جنین، میزان دیه را متفاوت بیان کرده و برای پایان دوران حیات جنینی و زمان حلول روح در جنین در مورد کسی که موجبات سقط جنین را فراهم آورد، مجازات حبس از سه ماه تا شش ماه و اگر مرتکب جرم طبیب یا قابله باشد و عالماً در اسقاط جنین مباشرت داشته باشد و یا اینکه زن حامل را به وسایل اسقاط جنین راهنمایی نماید، بر حسب مورد مجازات قصاص یا حبس از سه ماه تا پنج سال را پیش بینی نموده است. از آنجایی که ح‍م‍ای‍ت‌ از ج‍نین‌ م‍وضوع‍ی‌ اس‍ت‌ ک‍ه‌ از دی‍رب‍از در ج‍وام‍ع‌ ب‍ش‍ری‌ م‍طرح‌ ب‍وده‌ و درن‍ظام‌ ه‍ای‌ ح‍ق‍وق‍ی‌ ب‍س‍یاری‌ ازک‍ش‍وره‍ای‌ ج‍ه‍ان‌ ازج‍م‍ل‍ه‌ ای‍ران‌ م‍ورد ت‍وج‍ه‌ واق‍ع‌ ش‍ده‌ اس‍ت‌. دره‍م‍ی‍ن‌ راس‍ت‍ا، ق‍ان‍ون‍گ‍ذار ج‍م‍ه‍وری‌ اس‍لام‍ی‌ ایران‌، ب‍ا ال‍ه‍ام‌ از ره‍ن‍م‍ود ه‍ای‌ ف‍ق‍ه‌ اس‍لام‍ی‌ جن‍ی‍ن‌ ان‍س‍ان‌ را م‍وج‍ودی‌ واج‍د ش‍خ‍ص‍ی‍ت‌ ان‍س‍ان‍ی‌ و قاب‍ل‌ ت‍ک‍ری‍م‌ وح‍م‍ای‍ت‌ م‍ی‌ دان‍د ک‍ه‌ م‍ان‍ن‍د س‍ای‍ران‍س‍ان‍ه‍ا دارای‌ ح‍ق‍وق‍ی‌ از جمله‌ ح‍ق‌ ح‍ی‍ات‌ اس‍ت‌ ل‍ذا در ح‍ق‍وق ‌ک‍ی‍ف‍ری‌ ای‍ران‌ ت‍ع‍رض‌ ب‍ه‌ ای‍ن‌ ح‍ق‍وق‌ م‍ن‍ع‌ ق‍ان‍ون‍ی‌ داش‍ت‍ه‌ وج‍رم‌ م‍ح‍س‍وب‌ م‍ی‌ ش‍ود، قانونگذار در قانون جدید مجازات اسلامی مصوب سال 1392به منازعات و مشاجره هایی که در قانون قبل در رابطه با سقط عمدی جنین پس ازحلول روح مطرح بوده را درمواد 306و716 الی721 قانون مذکور پایان داده است، که ما در این پایان نامه به این موضوعات اشاره خواهیم داشت. 2- اهمیّت و ضرورت انجام تحقیق مهمترین اهمیّت انجام این تحقیق آن است که ابعاد بحث سقط جنین از منظر فقها و حقوقدانان مورد تفحص و بررسی قرارگیرد. با توجه به زوایای مختلف پدیده سقط جنین که محل تلاقی ارزشهای اساسی جامعه اسلامی است و از طرف دیگر به عنوان یک عملیات واقدامات پزشکی برای نجات جان مادر در میان می باشد و از سویی عوامل متعددی می توانند در افزایش این پدیده مجرمانه دخالت داشته باشند و علاوه بر ارزشهای اساسی جامعه، موضوع با احکام فقهی و بایدها و نبایدهای حقوقی، گره خورده و تصمیم گیری و تصمیم سازی در این مورد را پیچیده تر می کند، تحلیل مسئله سقط جنین از جهات مذکور برای برنامه ریزی و کنترل و مدیریت درست عوامل ایجاد کننده مشکل گشا خواهد بود. و ازسویی آحاد جامعه بر این باورند که سقط جنین در ابتدای دوران حاملگی (قبل از دمیده شدن روح) مجاز بوده و هیچگونه آثاری به آن مترتب نمی باشد. بنابراین طرح این موضوع به عنوان یک مشکل و بیان راهکارهای فقهی و حقوقی آن می تواند برای رفع این معضل مثمرثمر باشد. لذا این پژوهش نیلی در جهت رسیدن به این هدف است. باتوجه به مبهم بودن قانون مجازات اسلامی مصوب 1370، و قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده) مصوب1375 و اختلاف نظر و تعدد نظرات علمای علم حقوق کیفری به ویژه اساتید و قضات از قانونگذار در بحث سقط جنین خصوصاً در مورد قصاص در سقط جنینی که دارای روح است، سؤالاتی که درعمل برای دستگاه قضایی و در محافل علمی پیرامون مسئله سقط جنین مطرح بوده و دیدگاههای متعددی در خصوص جواز سقط یا منع سقط ظهور نموده است، لذا از این حیث تصمیم بر این شد که بتوانیم با عنایت به نگاه فقهای متأخر و تحولات اخیر قانونگذاری در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، به مسائل مستحدثه پاسخ دهیم، تا در حد خود بتواند، انگیزه ای برای سایر پژوهشگران باشد تا آنها را وادار به کنکاش و بررسی بیشتر نسبت به این مسئله بنماید. 3- سؤالات و فرضیه های تحقیق درخصوص سقط جنین سؤالات مختلفی مطرح است که در این تحقیق به آنها پاسخ داده شده است. سؤالات قابل طرح از این قرار می باشد: الف) سؤالات 1– آیا سقط جنین مطلقاً جرم بوده و مرتکب آن مستحق کیفر است؟ 2– آیا سقط جنین عمدی پس از ولوج روح در فقه و نظام حقوقی ایران مستوجب قصاص است؟ 3– آیا شروع به سقط جنین در فقه و حقوق ایران عنوان مجرمانه دارد؟ ب) فرضیه ها 1– سقط جنین بصورت مطلق جرم نیست. 2– سقط جنین عمدی در هر مرحله ای که باشد، با توجه به قوانین و فقه مستوجب قصاص نمی باشد. 3– شروع به سقط جنین در فقه و نظام حقوقی ایران عنوان مجرمانه ندارد. 4– سابقه وپیشینه تحقیق مسئله سقط جنین جزء موضوعاتی است که از قدیم الایام در قوانین جاریه حاکم بر جامعه بشری تا امروزه مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته شده است. پژوهشهایی در این زمینه انجام شده است که در ذیل به برخی از آن موارد اشاره میشود: رحمان برخورداری در سال 1380 پژوهشی با عنوان «سقط جنین در حقوق ایران، فرانسه و انگلیس» انجام داده است که چکیده آن عبارت است از: پایان‌نامه حاضر با عنوان سقط جنین در حقوق ایران، فرانسه و انگلستان علاوه بر مقدمه، در سه فصل نگارش شده است. فصل اول اختصاص به کلیات دارد که درآن تعریف سقط جنین و تمیز آن از عناوین مشابه و بررسی آن از نظر علم پزشکی وانواع سقط جنین آورده شده است. در فصل دوم ارکان تشکیل دهنده سقط جنین عمدی در سه مبحث به تفصیل بیان شده است که این فصل در برگیرنده قسمت عمده و اصلی پایان‌نامه است و در آن وارد محتوی و ماهیت بحث شده‌ایم. همچنین در این فصل مفهوم شروع به سقط جنین عمدی و سقط جنین عقیم و محال توضیح داده شده است. فصل سوم این رساله به بیان مجازات سقط جنین یا حمل اعم از قصاص و دیه و تعزیر اختصاص دارد و در آن مجازات این جرم به اعتبارهای گوناگون و همچنین سیر تحول و فزونی وکاستی مجازات آن از زمان حکومت قانون مجازات عمومی سابق تا تصویب قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مورد بررسی قرار گرفته است. و در نهایت پایان بخش رساله جمع‌بندی مطالب و نتیجه‌گیری کلی است. بهمن معظمی گودرزی در سال 1381 پژوهشی با عنوان «حقوق جنین درفقه امامیه وتطبیق آن با قوانین موضوعه ایران» انجام داده است که چکیده آن عبارت است از: حمل در شکم مادر را جنین گویند. از زمان انعقاد تا هنگام زایمان، دوران جنینی نام دارد جنین دارای احکام و حقوقی است. الف) حقوق کیفری جنین یا احکام جنین: این احکام اگر چه ارتباط مستقیمی با خود جنین ندارند و مالا در ارتباط با او هستند اما به جهت اثری که جنین بر نحوه اجرای این احکام دارد بررسی می شوند، در این بخش از موضوعاتی همچون تأثیر جنین در عدم اجرای مجازاتهایی چون حدود و قصاص و تعزیرات، نحوه محاسبه دیه جنین، ولی دم واقع شدن جنین و رویه عملی امروز دادگاهها در برخورد با مسائلی همچون سقط جنین، بحث شده است. ب) حقوق جنین: با دارا بودن دو شرط موجود بودن و زنده بودن متولد شدن از همه حق و حقوق خود بهره مند می گردد اگرچه این دارا شدن حق بصورت معلق است و منوط به وجود شرط متأخر یعنی زنده متولد شدن او می باشد. حقوقی که جنین اهلیت تمتع آنرا دارد عبارتند از: وصیت، وقف، ارث و نفقه، که البته در مورد نفقه اختلاف نظر وجود دارد که آیا نفقه مطلقه حامله بخاطر حمل است یا بخاطر مادر او. از دیگر ویژگیهای جنین این است که موجب می شود دوران عده زن حامله کوتاهتر یا طولانی ترگردد. در بحث تلقیح مصنوعی، انواع تلقیح، مشروع یا نامشروع بودن آن، رابطه صاحبان نطفه با فرزند متولد شده از طریق تلقیح مصنوعی و نظرات فقها، مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند. رسول نوری در سال 1382 پژوهشی با عنوان «بررسی تطبیقی سقط جنین در حقوق جزای ایران و کشورهای اسلامی» انجام داده است که چکیده آن عبارت است از: سقط جنین یکی از مسائل اجتماعی وحقوقی مورد بحث درتمامی جوامع می باشد. در اکثرکشورها، افزایش جمعیت یکی از علل عمده سقط جنین می باشد؛‌ در دین اسلام سقط جنین به خاطر کنترل جمعیت مجاز نیست در این پژوهش، سقط جنین بصورت عمدی و غیر عمدی در فقه امامیه و اهل سنت و نیز قوانین جزایی ایران بعد از مشروطیت تا امروز مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. سقط جنین در مواقع اضطرار مثل آنجایی که جان یا سلامتی مادر در خطر است. و نیز سقط جنین در مواقع حرج مثل آنجایی که چنین ناقص الخلقه است و یا در نتیجه به عنف بوجود آمده از دیگر موضوعات مهمی هستند که در این رساله به بررسی گرفته شده اند. نگارنده در این رساله علاوه بر مقایسه حقوق جزای ایران با حقوق کشورهای اسلامی دیگر به بررسی قوانین کشورهای غیراسلامی نیز پرداخته است. لذا با توجه به تلاش پژوهشگران، و تحولات قانونگذاری، بازسؤالاتی در اذهان باقی مانده که در این پایان نامه به آن پرداخته خواهد شد. 5- روش تحقیق با عنایت به موضوع پایان نامه، روش کار پژوهشگر بنابر اقتضاء موضوع، استدلالی، تحلیلی وکتابخانه ای بوده که با مراجعه به کتابخانه ها و استفاده از سرمایه های علمی و پژوهشی دانشمندان، اساتید، محققین وحقوقدانان و فقها و قضات اعم ازکتابها، رساله ها ومقالات وسایتها وقوانین جاریه وهمچنین مباحثه ومذاکره با متخصصین امر به بحث پیرامون موضوع پرداخته، و مطالب لازم و ضروری جمع آوری شده و نهایتاً به رشته تحریر در آمده است. 6- ساماندهی تحقیق گزارش این پژوهش بعد ازجمع آوری اطلاعات اسنادی وکتابخانه ای با توجه به ضرورت آن در سه فصل که شامل تاریخچه سقط جنین وتعاریف متعدد از آن وسقط جنین در فقه و منابع اسلامی وحقوق، مجازات سقط جنین در فقه و دیدگاه فقها در این باره و مجازات سقط جنین درحقوق، تنظیم شده و نتیجه گیری، پیشنهادها و منابع و مآخذ در پایان گزارش آورده شده است. امیدوارم این پایان نامه نقطه عطفی باشد جهت پیگیری های بیشتر درجهت کاسته شدن این جرم. در این فصل که از دو بخش تشکیل شده است موارد ذیل مورد بحث و بررسی قرارمی گیرد. در بخش اول به تعاریف گوناگونی از سقط جنین از جمله تعریف لغوی، اصطلاحی، فقهی، پزشکی وحقوقی ازسقط جنین، سقط جنین از نظرفمینیسم، وهمچنین ضابطه قانونی حیات جنینی و حیات قابل زیستن، انواع و حالات جنین، از جمله جنین مشروع، جنین نامشروع، جنین ناشی از تلقیح مصنوعی و شبیه سازی شده، و اقسام سقط جنین درحقوق، از جمله سقط جنین طبیعی، درمانی و جنایی و ضربه ای خواهیم پرداخت. در بخش دوم به تاریخچه سقط جنین، دیدگاه ادیان در مورد سقط جنین، سقط جنین در مسیحیت، سقط جنین در قانون حمورابی، آئین یهود، سقط جنین در دین اسلام و سقط جنین در ایران قبل و بعد از انقلاب اشاره خواهیم نمود. 1-1- تعریف سقط جنین دراین بخش مفاهیم مربوط به بحث سقط جنین بیشتر با نگاه شرعی قانونی آن مورد توجه است چون اساساً افعال مربوط به سقط جنین با توجه به حرمت آن در شرع مورد جرم خوانی قرار گرفته اند. حقوق دانان کیفری راجع به تعریف سقط جنین اتفاق نظر ندارند، بعضی ازمؤلفان خارجی مانند «گارو» سقط جنین راعبارت ازاخراج عمدی وقبل ازموعدحمل میدانند وبرعکس «گارسون» یکی دیگرازحقوقدانان فرانسوی، سقط جنین را به منقطع ساختن دوران طبیعی بارداری تعریف می نماید ودکترپاد با توجه به مواد قانون مجازات سابق ایران، سقط جنین را جرم عمدی دانسته و در تعریف آن نوشته است: سقط جنین عبارت است از اخراج حمل قبل از موعد طبیعی زایمان به نحوی که زنده یا قابل زیستن نباشد. (جمعی از نویسندگان، 1389، ص30-12) بدیهی است که در حال حاضر هیچ یک از این تعاریف به تنهایی نمی تواند بازگو کننده هدف وتعریف مورد نظر قانونگذار اسلامی باشد. اما قانونگذارکنونی نیزدر مواد قانونی مربوط، این جرم را تعریف نکرده، بلکه در هرمورد تنها به ذکرموضوع ومجازات آن اکتفا نموده است. در موادی از قانون دیات ونیز ماده91 قانون تعزیرات 1362، حمایت ازجنین موردتوجه قانونگذارقرارگرفته ودرنتیجه سقط آن اعم ازعمدی یا غیرعمدی قابل مجازات دانسته شده است در ماده 90 قانون تعزیرات 1362هم حمایت از دوران طبیعی بارداری مادر مورد نظر واقع شده و لفظ «سقط حمل» به کار رفته است. از طرف دیگر فقها نیزدرکتب وآثار خود این جرم را تعریف نکرده اند. صاحب تکمله المنهاج در مسأله 379 (ج2) تحت عنوان «دیه حمل» وهمچنین علامه حلی درتبصره المتعلمین (فصل11) تحت عنوان «دیه جنین» وامام خمینی نیز درتحریر الوسیله (ج2) درمبحث دیات تحت عنوان لواحق دیات به مراحل مختلف حمل اشاره نموده و به ذکرمجازات آنها اکتفا کرده اند که این امر به علت فقدان اطلاعات علمی و پزشکی فقها، درخصوص مقوله سقط جنین است . بدین ترتیب سقط جنین ازجوانب مختلفی قابل بررسی است، بنابراین باید قبل از تعریف حقوقی آن، به تعاریف لغوی، سپس تعریف اصطلاحی سقط جنین از منظرپزشکی، فقهی و تعریف سقط جنین از دید فمنیسم بپردازیم. 1-1-1- تعریف لغوی سقط جنین هر دو واژه سقط وجنین ریشه عربی دارند، که همانند دیگرلغات عربی به فارسی راه یافته است. معادل سقط جنین در عربی اجهاض، اسقاط، و املاص می باشد. سقط مصدر عربی سقوط است و سقوط به معنی وقوع، افتادن وریزش می باشد. (احمد ادریس، 1377، ص189 -184؛ حج، آیه5؛ مؤمنون، آیه14؛ غافر، آیه67؛ قیامت، آیه38؛ حر عاملی ج 119 باب دیات نفس، ص 242- 244) جنین از اجتنان به معنی پوشش و اختفاء از همین معنی است زیرا که از ما پوشیده هستند وکودک در شکم مادر را خواه پسر باشد وخواه دخترجنین گویند. از ترکیب نطفه مرد با تخمک، موجود زنده جدیدی پدید می آید که به آن جنین می گویند. این موجود جدید که منشأ پیدایش انسان است، معمولاً پس ازهفت ساعت و در نهایت 24 ساعت پس ازنزدیکی، هستی پیدا می کند وحدود 30 ساعت پس ازلقاح به مرحله دوسلولی رسیده وبا ادامه تقسیمات سلولی، تعداد سلول هایش افزایش یافته و در روز سوم پس از لقاح، سلولها بالغ بر 16خواهند شد و تخمک بارور شده، بدین ترتیب رو به تکامل می رود‍. جنین در ماه ششم یا نیمه اول ماه هفتم به درجه ای ازتکامل جسمانی می رسد که اگر در این زمان متولد شود، می تواند بامشکلات فراوان زنده بماند ودرصورتی که جنین روال طبیعی خود را طی کند، پس از266 روز یا 38 هفته پس ازلقاح تکامل یافته وبه صورت انسانی زنده، متولد می شود.‍ (پاد، 1385، ص95 ) واژه جنین «از نظر لغوی به معنای هر چیز پوشیده ومستوراست و بچه تا زمانی که درشکم مادر است وزائیده نشده است جنین اطلاق می شود. (جُرّ، 1380، ص772) سقط: بچه نارس ومرده که پیش از فرا رسیدن هنگام ولادت از شکم مادر بیفتد». (عمید، 1376، ص473) «محصول حاملگی را که مبدأ آن استقرار نطفه در رحم و انتهای آن لحظه ماقبل ولادت است به دلیل اینکه به وسیله (زهدان) مادر پوشیده شده است جنین نامیده اند». (ابن منظور، 1410، ص93) «فرزند مادام که در رحم مادر است جنین نامیده می شود بنابراین مبدأ جنین ابتدا آبستن است و منتهای آن لحظه ماقبل ولادت است. اگر عاملی مانع این تکامل طبیعی شود و جنین حیاتش را از دست بدهد، جنین سقط می شود البته گاهی جنین زنده به دنیا می آید، لکن قابلیت حیات و ادامه بقاء را ندارد و فوت می کند، به این موارد هم عرفاً سقط جنین می گویند». (جعفری لنگرودی، 1381، ص201) «جنین: هر چیز پوشیده، مستور، موجودی که پس از لقاح تخمک بوسیله اسیرماتوزوئیدوپساز تقسیمات اولی سلول تخم حاصل می شود ولی هنوز دوران رشد خود را داخل پوسته تخمک یا رحم مادر می گذراند سقط: برف، شبنم که ببرف ماند. بچه ناتمام افتاده، آتش که از چخماق برجهد و درنگیرد. سقط جنین: افتادن جنین قبل از نموکامل دررحم، درعربی مصدر، به معنی مزبورسقوط و مسقط است». (معین، 1385، ص1894-1248) سقط جنین به معنی خاتمه دادن به دوران حاملگی، خواه از طریق سلب حیات از جنین در حالی که در رحم مادر بوده است، خواه از طریق اخراج آن قبل از موعد طبیعی به نحوی که قابل زیستن نباشد. 1-1-2- تعریف اصطلاحی سقط جنین بعد از بیان مطالب مقدماتی در رابطه با تعریف لغوی ازسقط جنین دراین مبحث لازم است به تعریف اصطلاحی ازسقط جنین از منظرفقها، پزشکان، حقوقدانان و همچنین از منظر فمنیسم نیز اشاره کنیم. 1-1-2- 1- سقط جنین از نظر فقهی فقها در کتابهای فقهی، درمباحث دیه جنین معمولاً به ذکر مراحل مختلف جنین ومیزان مجازات آن بسنده نموده اند وبه ندرت تعریفی از سقط جنین ارائه کرده اند. کتاب های فقهی مانند مسالک، شرایع، قواعد وجواهر در مبحث دیه صرفاً به مراحل مختلف وحالات جنین و دیه متعلق به آن اکتفا کرده و متعرض تعریف سقط جنین نشده اند. لکن شهید ثانی در لمعه جنین را اینگونه تعریف کرده است: «الجنین وهوالحمل فی بطن امه وسمی به لاستتاره فیه من الاجتنان وهو الستر فهوبمعنی المفعول». (مکی العاملی ، 1410، ص288) ترجمه: جنین همان حمل درشکم مادر است که به خاطر استتار و پوشیده بودن آن درشکم مادر به این نام خوانده می شود این واژه از ریشه «اجتنان» به معنای پوشش و فعیل به معنای مفعول است و واژه «سقط» در لغت عربی به معنای بر زمین افتادن می‌باشد. (جُرّ، 1380، ص1197) همچنین در اصطلاح فقها به معنای افتادن جنین از درون رحم زن است. این اصطلاح عام بوده و شامل جنین دختر یا پسر و جنین پس از دمیده شدن روح و پیش از آن می‌شود. بنابراین «سقط جنین» در اصطلاح فقها، عبارت است از افکندن یا خارج کردن عمدی جنین از درون رحم مادر و در نتیجه سقط، پایان دادن به حاملگی قبل از موعد طبیعی می‌باشد، خواه قبل از ولوج

1-2- تاریخچه سقط جنین…………………………………………………………………………………………………………..17

1-2-1- دیدگاه ادیان الهی درمورد سقط جنین……………………………………………………………………………….20

1-2-1-1- دیدگاه آیین زرتشت…………………………………………………………………………………………………..20

1-2-1-2- سقط جنین در یهودیت……………………………………………………………………………………………….22

الف: سقط جنین غیر عمدی………………………………………………………………………………………………………….23

ب: سقط جنین عمدی………………………………………………………………………………………………………………….23

ج: سقط جنین در صورت وجود خطر برای مادر……………………………………………………………………………..24

د: بارداری از زنا و سقط جنین………………………………………………………………………………………………………24

ه: معلولیت کودک و سقط جنین……………………………………………………………………………………………………24

1-2-1-3- سقط جنین در مسیحیت……………………………………………………………………………………………..25

الف: سقط جنین از دیدگاه کاتولیک ها…………………………………………………………………………………………..25

ب: سقط جنین از دیدگاه کلیسای پروتستان……………………………………………………………………………………26

ج: سقط جنین از دیدگاه کلیسای اورتدوکس………………………………………………………………………………….26

1-2-1-4- سقط جنین در قانون حمورابی…………………………………………………………………………………….27

1-2-1-5- سقط جنین دردین اسلام…………………………………………………………………………………………….28

الف: سقط جنین در فقه اهل سنت………………………………………………………………………………………………..29

ب: سقط جنین در فقه شیعه………………………………………………………………………………………………………..31

1-2-2- سابقه قانونگذاری در خصوص سقط جنین درایران…………………………………………………………..34

1-2-2-1- سقط جنین در ایران قبل از انقلاب……………………………………………………………………………..34

1-2-2-2- سقط جنین در ایران بعد از انقلاب……………………………………………………………………………..36

1-3- انواع و حالات جنین…………………………………………………………………………………………………………38

1–3-1- انواع جنین…………………………………………………………………………………………………………………..38

1-3-1-1- جنین مشروع……………………………………………………………………………………………………………39

1-3-1-2- جنین نامشروع………………………………………………………………………………………………………….41

1-3-1-3- جنین ناشی از تلقیح مصنوعی…………………………………………………………………………………….42

1-3-1-4- جنین شبیه سازی شده……………………………………………………………………………………………….43

1-3-2- حالات جنین………………………………………………………………………………………………………………..44

1-4- اقسام سقط جنین………………………………………………………………………………………………………………45

1-4-1- سقط جنین طبیعی…………………………………………………………………………………………………………45

1-4-1-1- غیرارادی………………………………………………………………………………………………………………….45

 

1-4-1-2- سقط ارادی……………………………………………………………………………………………………………….46

1-4-2- سقط جنین درمانی (طبی)……………………………………………………………………………………………….46

1-4-2-1- شرایط لازم برای صدور مجوز سقط درمانی………………………………………………………………….46

1-4-2-2- ضرورت سقط جنین توسط پزشک………………………………………………………………………………47

1-4-3- سقط جنین جنایی………………………………………………………………………………………………………….48

1-4-3-1- عمدی……………………………………………………………………………………………………………………..49

1-4-3-2- شبه عمدی……………………………………………………………………………………………………………….49

1-4-3-3- خطای محض……………………………………………………………………………………………………………50

1-4-4- سقط جنین ضربه ای……………………………………………………………………………………………………..52

فصل دوم: سقط جنین در فقه و حقوق………………………………………………………………………………………….54

2-1- سقط جنین در منابع اسلامی……………………………………………………………………………………………….56

2-1-1- سقط جنین در قرآن………………………………………………………………………………………………………56

2-1-2- سقط جنین در روایات…………………………………………………………………………………………………..57

الف: روایات عام………………………………………………………………………………………………………………………..58

ب: روایات خاص………………………………………………………………………………………………………………………58

2-1-3- سقط جنین در دیدگاه فقهای شیعه…………………………………………………………………………………..59

2-1-4- دیدگاه فقهای اهل سنت درسقط جنین…………………………………………………………………………….59

2-1-4-1- مذهب حنفی…………………………………………………………………………………………………………….60

2-1-4-2- مذهب مالکی……………………………………………………………………………………………………………60

2-1-4-3- مذهب حنبلی……………………………………………………………………………………………………………61

2-1-4-4- مذهب شافعی…………………………………………………………………………………………………………..61

2-1-4-5- دیدگاه فقهای  معاصر اهل سنت درسقط جنین……………………………………………………………..62

2–1-5–ادله حرام ونامشروع بودن سقط جنین درمنابع استنباط………………………………………………………..63

الف: کتاب (قرآن)………………………………………………………………………………………………………………………63

ب: سنت…………………………………………………………………………………………………………………………………..65

1- روایات دال براولویت…………………………………………………………………………………………………………….65

 

2- روایات دال بر تأخیر رجم……………………………………………………………………………………………………….66

3- روایات دال برمحرمیت مادر از ارث…………………………………………………………………………………………67

ج: بنای عقلا………………………………………………………………………………………………………………………………67

د: اجماع……………………………………………………………………………………………………………………………………68

2-1-6- مواضع حلیت سقط جنین وادله آن………………………………………………………………………………….68

2-1-6-1- مرحله اول قبل ازدمیده شدن روح………………………………………………………………………………69

الف: قاعده اضطرار…………………………………………………………………………………………………………………….69

ب: شرایط تحقق حالت اضطرار واقدام مضطر……………………………………………………………………………….70

2-1-6-2- مرحله دوم بعد از دمیده شدن روح……………………………………………………………………………..71

2-2- سقط جنین در حقوق………………………………………………………………………………………………………..80

2-2-1- رکن قانونی جرم سقط جنین………………………………………………………………………………………….80

2-2-2- رکن مادی جرم سقط جنین……………………………………………………………………………………………83

الف: رفتارمجرمانه………………………………………………………………………………………………………………………83

1- ارتکاب فعل مجرمانه……………………………………………………………………………………………………………..84

2- فراهم ساختن وسایل سقط جنین…………………………………………………………………………………………….86

3- مباشرت در سقط جنین………………………………………………………………………………………………………….86

ب: شرایط و اوضاع احوال…………………………………………………………………………………………………………..90

1- جود جنین……………………………………………………………………………………………………………………………90

2- قابلیت استمرار و حیات جنین………………………………………………………………………………………………..90

3- مشروع بودن و نامشروع بودن جنین………………………………………………………………………………………..91

4- تأثیر رضایت زن حامله………………………………………………………………………………………………………….94

5- شخصیت مرتکب…………………………………………………………………………………………………………………94

6- استفاده از وسایل خاص………………………………………………………………………………………………………..95

ج: وجود رابطه سببیت……………………………………………………………………………………………………………….96

د: حصول نتیجه………………………………………………………………………………………………………………………..98

2-2-1-3- رکن معنوی جرم سقط جنین…………………………………………………………………………………….98

 

الف: انگیزه در ارتکاب جرم………………………………………………………………………………………………………….98

ب: سوءنیت……………………………………………………………………………………………………………………………….99

ج: خطای جزایی در سقط جنین………………………………………………………………………………………………….100

2-2-1-4- معاونت در جرم سقط جنین………………………………………………………………………………………100

2-2-1-5- سقط جنین به امر شوهر……………………………………………………………………………………………102

2-2-1-6- شروع به سقط جنین…………………………………………………………………………………………………104

فصل سوم: مجازات سقط جنین درفقه و حقوق…………………………………………………………………………….106

3-1– مجازات سقط جنین در فقه……………………………………………………………………………………………….108

3-1-1- مجازات سقط جنین عمدی…………………………………………………………………………………………..108

الف: دیدگاه اول قصاص……………………………………………………………………………………………………………108

ب: دیدگاه دوم پرداخت دیه………………………………………………………………………………………………………110

3-1-2- مجازات سقط جنین غیرعمدی……………………………………………………………………………………..113

3-1-3- مجازات سقط جنین خطایی…………………………………………………………………………………………114

3-1-4- مقدارومیزان دیه تعیین شده درفقه شیعه…………………………………………………………………………115

3-1-5- مقدارومیزان دیه تعیین شده درفقه اهل سنت………………………………………………………………….116

3-2- مجازات سقط جنین درحقوق…………………………………………………………………………………………..117

3-2-1- مجازات سقط جنین عمدی………………………………………………………………………………………….117

الف: مجازات سقط جنین به اعتبار وسیله……………………………………………………………………………………117

1- سقط جنین به واسطه صدمات بدنی………………………………………………………………………………………117

2- سقط جنین بوسیله وسایل طبیعی یا شیمیایی………………………………………………………………………….120

ب: مجازات  سقط جنین به اعتبار شخصیت مرتکب……………………………………………………………………121

1- سقط جنین به مباشرت پزشکان وجراحان……………………………………………………………………………..121

2- سقط جنین به مباشرت زن حامله………………………………………………………………………………………….123

3-2-2- مجازات سقط جنین غیر عمدی وخطایی………………………………………………………………………124

3-2-3- مجازات سقط جنین خطایی ناشی از بی احتیاطی درامور رانندگی…………………………………….125

نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………….126

 

پیشنهادها…………………………………………………………………………………………………………………………………130

منابع و مأخذ……………………………………………………………………………………………………………………………131

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………………..138

چکیده

واقعیت این است که سقط جنین، از ادوار گذشته تاکنون، در همه جوامع بشری به دلایل مختلف انجام گرفته و می‌گیرد و همواره نزد اندیشمندان حقوق جزا به عنوان یکی از موضوع های اساسی حقوق کیفری مطرح بوده است سقط جنین یا سقط حمل یکی از جرائمی است که جوامع پیوسته با آن درگیر بوده اند و راه یابی برای مقابله با آن از جمله مسائل و مشکلات جوامع بشری بوده و ازدیرباز نیز مقررات خاصی برای جلوگیری از وقوع این پدیده و تعقیب و مجازات مرتکبان آن تدوین شده است. وبرخی از فمینیست هااین پدیده اجتماعی را به طور مطلق پذیرفته و معتقد به آزادی بی قید و شرط آن هستند. مسلماً این  آزادی بدون  قید سقط جنین امری مذموم است که حق حیات را از موجودی سلب می‌کند در مقابل، بعضی بر اساس آموزه های دینی، سقط جنین را تحت هیچ شرایطی مجاز نمی دانند. فقهای امامیه قائل به آزادی نسبی سقط جنین شده اند و در موارد محدودی سقط جنین را جایز می دانند. در نظام حقوقی ایران که قوانین و مقررات آن برگرفته از فقه امامیه است، برخلاف نظام های حقوقی جوامع غربی که سقط جنین را نشانه افتخارآمیز شخصیت و آزادی زن می دانند، جنین انسان را موجودی دارای شخصیت انسانی و قابل تکریم و حمایت می داند که مانند سایر انسان ها دارای حقوقی از جمله حق حیات و سلامت است. قانونگذار جمهوری اسلامی ایران سقط جنین را به طور نسبی حرام و مطابق قانون مجازات اسلامی دارای مجازات می داند، بنابر نظر مشهور فقها، سقط جنین بعد از دمیدن روح (چهار و نیم ماهگی) حرام و نامشروع می باشد. اما این رأی در میان فقها مخالفانی دارد که برخی با تمسک به قاعده لاحرج، ضرورت و اضطرار، تزاحم یا اصل تخییر، فتوا به جایز بودن سقط جنین را مجاز دانسته اند، اما با جواز بی قید و شرط آن مخالفت نموده اند.

 کلید واژه: سقط جنین، فقه، حقوق، ولوج روح، قصاص، سقط عمدی.

 مقدمه

از شگفت انگیزترین وزیباترین پدیده های جهان هستی آفرینش موجودی بنام انسان است باتوجه به اهمیّت و نقش منحصربه فرد انسان درنظام آفرینش، آغاز و فرجام زندگی او، همواره مورد مطالعه اندیشمندان وادیان الهی بوده ‌است.

  آفرینش انسان از پیچیده ترین و پر رمز و رازترین سؤالات ذهن بشری است. قرآن کریم خلقت اولیه ی انسان را از خاک معرفی می کند که خداوند به آن روح دمیده است (صاد، آیه71،72) و پس از خلقت آدم و زوجش از جنس او(نساء، آیه1) انسان های بعدی را ازجنس آن دو پدید آورد. این انسان در زندگی خود مراحل گوناگونی را پیش رو دارد که دوران جنینی از مهّم ترین آن است. اهمیّت مسئله بارداری وتولید مثل از دیرباز در همه جوامع بشری مورد توجه بوده است، ازهمین رو استدلال می شود که نخستین ثمره ازدواج داشتن فرزند است. و یکی ازعمده ترین اهداف زناشویی در زندگی مشترک زوجین، مسأله تولد فرزند است، که امری مبارک محسوب شده، وانسان را وادار می‌کند که از منشأ بوجود آمدن آن، نطفه و جنین متشکله در رحم مادر، حمایت نموده و قواعدی را برای آن وضع کند. با این همه در مواردی، حرمت جنین شکسته شده وگاهی نیز سقط آن به خاطرمسائل مختلفی از قبیل حفظ جان مادر تجویز می‌شود.

مسلماً آزادی سقط جنین امری مذموم وخلاف شرع است که حق حیات این بدیهی‌ترین هدیه الهی را از موجودی سلب می‌کند. دین اسلام ازسوی شارع مقدس قواعدی را درباره سقط جنین ونحوه برخورد با آن وضع نموده ونفوذ این قواعد در قوانین ایران و فتاوی فقها به خوبی قابل ملاحظه است. درکشور ما این موضوع هیچ گاه به صورت جدی مورد بحث و بررسی قرار نگرفته و به همان نسبت مشکلات مربوط به آن درهاله ای لاینحل مانده است. وضعیت جامعه به گونه ای است که سقط جنین اتفاق می افتد و قسمت اعظم آن به صورت پنهانی و توسط افراد غیر متخصص انجام می شود پایان نامه حاضر برای تأمین این هدف مهم انجام شده است و موضوع سقط جنین از نگاه فقها و قوانین ایران مورد بررسی قرار گرفته است.

واقعیت این است که سقط جنین، از ادوار گذشته تاکنون، در همه جوامع بشری  به دلایل مختلف انجام گرفته وهمیشه وجدان فردی وجمعی در مقابل بسیاری از سقط جنین‌ها آزرده خاطر شده است و این وجدان فردی و جمعی است، که سقط جنین را جنایت به بشریت وتجاوز به حق حیات دانسته است.

 1– بیان مسأله

یکی از جرایمی که جوامع پیوسته با آن درگیر بوده اند سقط جنین است و دست یابی به راه حلی برای مقابله با آن از جمله مشکلات جوامع بشری بوده و مقررات خاصی برای جلوگیری از وقوع این عمل وتعقیب و مجازات مرتکبان آن در نظر گرفته شده است. قابل به ذکر است که در قوانین و مقررات و همچنین کتب و آثار صاحب نظران کیفری راجع به مفهوم این جرم و مجازات آن اتفاق نظری دیده نمی شود، برخی از اعمال در جوامع مختلف به طور ذاتی قبیح هستند. و معمولاً در نظام های حقوقی این کشورها این رفتارها به عنوان جرم تلقی شده و برای آنها مجازاتهایی در نظر گرفته شده است. از بین بردن جنینی که قرار است به دنیا آمده و از مواهب الهی برخوردار شود یکی از این اقدامات است که بنابر توصیه های مذهبی عملی حرام دانسته شده که برگرفته از فقه اسلامی است و در کشور ما جرم محسوب می شود.

ساختار حقوقی ایران اساس مذهبی داشته وحتی قبل از این که نظام حقوقی مدون در ایران برقرار شود، مطابق تعالیم اسلام و شرع سقط جنین حرام بوده و جرایمی از این دست که رخ می داد مستوجب کیفرهای شرعی بود که مجازات آن در محاکم شرع اعمال می شد. بعد از انقلاب مشروطیت و تأسیس مجلس شورای ملی و سیر قانونگذاری درایران، در اولین قانون مجازاتی که در سال 1304 به صورت قانون کیفرعمومی ایران تدوین شد، بحث سقط جنین کلاً ممنوع شناخته شد. تا اینکه در سال 1355تصمیم گرفته شد سقط جنین در مواردی خاص برای حفظ جان مادر و برخی از مشکلات تکامل جنینی مجاز شناخته شود.

در حقوق ایران تدوین کنندگان قانون مجازات عمومی سابق مصوب 1304 در بحث مربوطه به «قتل و ضرب وجرح عمدی» مقررات حاکم بر این پدیده را در مواد 180 تا 184 بدون توجه به منابع فقهی و موازین اسلامی بیان کرده بودند که تدوین آن بیشتر تحت تاثیر قانون جزای فرانسه بود. که برای مراحل حیات جنین مجازاتهای متفاوت قایل نشده بودند. ولی درعمل، دیوان عالی کشور، بیشتر تحت تأثیر منافع فقهی بوده و براساس موازین اسلامی آرای خود را صادر نموده است.

تدوین کنندگان قانون مجازات اسلامی به پیروی از شیوه فقها و صاحب نظران اسلامی که در کتب آثار خود این مسأله را درمبحث دیات مورد بحث قرار داده اند، مطابق مقررات مواد 487 الی 493 قانون مجازات اسلامی مصوب1370و مواد 622 الی 624 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده) مصوب 1375، برخلاف گذشته سقط جنین را از همان مراحل اولیه استقرار نطفه قابل مجازات دانسته اند. نهایت آنکه در هر یک از مراحل دوران بارداری تا قبل از حلول روح در جنین، میزان دیه را متفاوت بیان کرده و برای  پایان دوران حیات جنینی و زمان حلول روح در جنین در مورد کسی که موجبات سقط جنین را فراهم آورد، مجازات حبس از سه ماه تا شش ماه و اگر مرتکب جرم طبیب یا قابله باشد و عالماً در اسقاط جنین مباشرت داشته باشد و یا اینکه زن حامل را به وسایل اسقاط جنین راهنمایی نماید، بر حسب مورد مجازات قصاص یا حبس از سه ماه تا پنج سال را پیش بینی نموده است.

از آنجایی که ح‍م‍ای‍ت‌ از ج‍نین‌ م‍وضوع‍ی‌ اس‍ت‌ ک‍ه‌ از دی‍رب‍از در ج‍وام‍ع‌ ب‍ش‍ری‌ م‍طرح‌ ب‍وده‌ و درن‍ظام‌ ه‍ای‌ ح‍ق‍وق‍ی‌ ب‍س‍یاری‌ ازک‍ش‍وره‍ای‌ ج‍ه‍ان‌ ازج‍م‍ل‍ه‌ ای‍ران‌ م‍ورد ت‍وج‍ه‌ واق‍ع‌ ش‍ده‌ اس‍ت‌. دره‍م‍ی‍ن‌ راس‍ت‍ا، ق‍ان‍ون‍گ‍ذار ج‍م‍ه‍وری‌ اس‍لام‍ی‌ ایران‌، ب‍ا ال‍ه‍ام‌ از ره‍ن‍م‍ود ه‍ای‌ ف‍ق‍ه‌ اس‍لام‍ی‌ جن‍ی‍ن‌ ان‍س‍ان‌ را م‍وج‍ودی‌ واج‍د ش‍خ‍ص‍ی‍ت‌ ان‍س‍ان‍ی‌ و قاب‍ل‌ ت‍ک‍ری‍م‌ وح‍م‍ای‍ت‌ م‍ی‌ دان‍د ک‍ه‌ م‍ان‍ن‍د س‍ای‍ران‍س‍ان‍ه‍ا دارای‌ ح‍ق‍وق‍ی‌ از جمله‌ ح‍ق‌ ح‍ی‍ات‌ اس‍ت‌ ل‍ذا در ح‍ق‍وق ‌ک‍ی‍ف‍ری‌ ای‍ران‌ ت‍ع‍رض‌ ب‍ه‌ ای‍ن‌ ح‍ق‍وق‌ م‍ن‍ع‌ ق‍ان‍ون‍ی‌ داش‍ت‍ه‌ وج‍رم‌ م‍ح‍س‍وب‌ م‍ی‌ ش‍ود، قانونگذار در قانون جدید مجازات اسلامی مصوب سال 1392به منازعات و مشاجره هایی که در قانون قبل در رابطه با سقط عمدی جنین پس ازحلول روح مطرح بوده را درمواد 306و716 الی721 قانون مذکور پایان داده است، که ما در این پایان نامه به این موضوعات اشاره خواهیم داشت.

2- اهمیّت و ضرورت انجام تحقیق

مهمترین اهمیّت انجام این تحقیق آن است که ابعاد بحث سقط جنین از منظر فقها و حقوقدانان مورد تفحص و بررسی قرارگیرد. با توجه به زوایای مختلف پدیده سقط جنین که محل تلاقی ارزشهای اساسی جامعه اسلامی است و از طرف دیگر به عنوان یک عملیات واقدامات پزشکی برای نجات جان مادر در میان می باشد و از سویی عوامل متعددی می توانند در افزایش این پدیده مجرمانه دخالت داشته باشند و علاوه بر ارزشهای اساسی جامعه، موضوع با احکام فقهی و بایدها و نبایدهای حقوقی، گره خورده و تصمیم گیری و تصمیم سازی در این مورد را پیچیده تر می کند، تحلیل مسئله سقط جنین از جهات مذکور برای برنامه ریزی و کنترل و مدیریت درست عوامل ایجاد کننده مشکل گشا خواهد بود. و ازسویی آحاد جامعه بر این باورند که سقط جنین در ابتدای دوران حاملگی (قبل از دمیده شدن روح) مجاز بوده و هیچگونه آثاری به آن مترتب نمی باشد. بنابراین طرح این موضوع به عنوان یک مشکل و بیان راهکارهای فقهی و حقوقی آن می تواند برای رفع این معضل مثمرثمر باشد. لذا این پژوهش نیلی در جهت رسیدن به این هدف است. باتوجه به مبهم بودن قانون مجازات اسلامی مصوب 1370، و قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازاتهای  بازدارنده) مصوب1375 و اختلاف نظر و تعدد نظرات علمای علم حقوق کیفری به ویژه اساتید و قضات از قانونگذار در بحث سقط جنین خصوصاً در مورد قصاص در سقط جنینی که دارای روح است، سؤالاتی که درعمل برای دستگاه قضایی و در محافل علمی پیرامون مسئله سقط جنین مطرح بوده و دیدگاههای متعددی در خصوص جواز سقط یا منع سقط ظهور نموده است، لذا از این حیث تصمیم بر این شد که بتوانیم با عنایت به نگاه فقهای متأخر و تحولات اخیر قانونگذاری در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، به مسائل مستحدثه پاسخ دهیم، تا در حد خود بتواند، انگیزه ای برای سایر پژوهشگران باشد تا آنها را وادار به کنکاش و بررسی بیشتر نسبت به این مسئله بنماید.

3- سؤالات و فرضیه های تحقیق

درخصوص سقط جنین سؤالات مختلفی مطرح است که در این تحقیق به آنها پاسخ داده شده است. سؤالات قابل طرح از این قرار می باشد:

الف) سؤالات

1– آیا سقط جنین مطلقاً جرم بوده و مرتکب آن مستحق کیفر است؟

2– آیا سقط جنین عمدی پس از ولوج روح در فقه و نظام حقوقی ایران مستوجب قصاص است؟

3– آیا شروع به سقط جنین در فقه و حقوق ایران عنوان مجرمانه دارد؟

ب) فرضیه ها

1–  سقط جنین بصورت مطلق جرم  نیست.

2– سقط جنین عمدی در هر مرحله ای که باشد، با توجه به قوانین و فقه مستوجب قصاص نمی باشد.

3– شروع به سقط جنین در فقه و نظام حقوقی ایران عنوان مجرمانه ندارد.

4– سابقه وپیشینه تحقیق

مسئله سقط جنین جزء موضوعاتی است که از قدیم الایام در قوانین جاریه حاکم بر جامعه بشری تا امروزه مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته شده است. پژوهشهایی در این زمینه انجام شده است که در ذیل به برخی از آن موارد اشاره میشود:

رحمان برخورداری  در سال 1380 پژوهشی با عنوان «سقط جنین در حقوق ایران، فرانسه و انگلیس» انجام داده است که چکیده آن عبارت است از:

پایان‌نامه حاضر با عنوان سقط جنین در حقوق ایران، فرانسه و انگلستان علاوه بر مقدمه، در سه فصل نگارش شده است. فصل اول اختصاص به کلیات دارد که درآن تعریف سقط جنین و تمیز آن از عناوین مشابه و بررسی آن از نظر علم پزشکی وانواع سقط جنین آورده شده است. در فصل دوم ارکان تشکیل دهنده سقط جنین عمدی در سه مبحث به تفصیل بیان شده است که این فصل در برگیرنده قسمت عمده و اصلی پایان‌نامه است و در آن وارد محتوی و ماهیت بحث شده‌ایم. همچنین در این فصل مفهوم شروع به سقط جنین عمدی و سقط جنین عقیم و محال توضیح داده شده است. فصل سوم این رساله به بیان مجازات سقط جنین یا حمل اعم از قصاص و دیه و تعزیر اختصاص دارد و در آن مجازات این جرم به اعتبارهای گوناگون و همچنین سیر تحول و فزونی وکاستی مجازات آن از زمان حکومت قانون مجازات عمومی سابق تا تصویب قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) مورد بررسی قرار گرفته است. و در نهایت پایان بخش رساله جمع‌بندی مطالب و نتیجه‌گیری کلی است.

بهمن معظمی گودرزی در سال 1381 پژوهشی با عنوان «حقوق جنین درفقه امامیه وتطبیق آن با قوانین موضوعه ایران» انجام داده است که چکیده آن عبارت است از:

حمل در شکم مادر را جنین گویند. از زمان انعقاد تا هنگام زایمان، دوران جنینی نام دارد جنین دارای احکام و حقوقی است. الف) حقوق کیفری جنین یا احکام جنین: این احکام اگر چه ارتباط مستقیمی با خود جنین ندارند و مالا در ارتباط با او هستند اما به جهت اثری که جنین بر نحوه اجرای این احکام دارد بررسی می شوند، در این بخش از موضوعاتی همچون تأثیر جنین در عدم اجرای مجازاتهایی چون حدود و قصاص و  تعزیرات، نحوه محاسبه دیه جنین، ولی دم واقع شدن جنین و رویه عملی امروز دادگاهها در برخورد با مسائلی همچون سقط جنین، بحث شده است. ب) حقوق جنین: با دارا بودن دو شرط موجود بودن و زنده بودن متولد شدن از همه حق و حقوق خود بهره مند می گردد اگرچه این دارا شدن حق بصورت معلق است و منوط به وجود شرط متأخر یعنی زنده متولد شدن او می باشد. حقوقی که جنین اهلیت تمتع آنرا دارد عبارتند از: وصیت، وقف، ارث و نفقه، که البته در مورد نفقه اختلاف نظر وجود دارد که آیا نفقه مطلقه حامله بخاطر حمل است یا بخاطر مادر او. از دیگر ویژگیهای جنین این است که موجب می شود دوران عده زن حامله کوتاهتر یا طولانی ترگردد. در بحث تلقیح مصنوعی، انواع تلقیح، مشروع یا نامشروع بودن آن، رابطه صاحبان نطفه با فرزند متولد شده از طریق تلقیح مصنوعی و نظرات فقها، مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند.

رسول نوری در سال 1382 پژوهشی با عنوان «بررسی تطبیقی سقط جنین در حقوق جزای ایران و کشورهای اسلامی» انجام داده است که چکیده آن عبارت است از:

  سقط جنین یکی از مسائل اجتماعی وحقوقی مورد بحث درتمامی جوامع می باشد. در اکثرکشورها، افزایش جمعیت یکی از علل عمده سقط جنین می باشد؛‌ در دین اسلام سقط جنین به خاطر کنترل جمعیت مجاز نیست در این پژوهش، سقط جنین بصورت عمدی و غیر عمدی در فقه امامیه و اهل سنت و نیز قوانین جزایی ایران بعد از مشروطیت تا امروز مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. سقط جنین در مواقع اضطرار مثل آنجایی که جان یا سلامتی مادر در خطر است. و نیز سقط جنین در مواقع حرج مثل آنجایی که چنین ناقص الخلقه است و یا در نتیجه به عنف بوجود آمده از دیگر موضوعات مهمی هستند که در این رساله به بررسی گرفته شده اند. نگارنده در این رساله علاوه بر مقایسه حقوق جزای ایران با حقوق کشورهای اسلامی دیگر به بررسی قوانین کشورهای غیراسلامی نیز پرداخته است.

لذا با توجه به  تلاش پژوهشگران، و تحولات قانونگذاری، بازسؤالاتی در اذهان باقی مانده که در این پایان نامه به آن پرداخته خواهد شد.

5- روش تحقیق

با عنایت به موضوع پایان نامه، روش کار پژوهشگر بنابر اقتضاء موضوع، استدلالی، تحلیلی وکتابخانه ای بوده که با مراجعه به کتابخانه ها و استفاده از سرمایه های علمی و پژوهشی دانشمندان، اساتید، محققین وحقوقدانان و فقها و قضات اعم ازکتابها، رساله ها ومقالات وسایتها وقوانین جاریه وهمچنین مباحثه ومذاکره با متخصصین امر به بحث پیرامون موضوع پرداخته، و مطالب لازم و ضروری جمع آوری شده و نهایتاً به رشته تحریر در آمده است.

6- ساماندهی تحقیق

گزارش این پژوهش بعد ازجمع آوری اطلاعات اسنادی وکتابخانه ای با توجه به ضرورت آن در سه فصل که شامل تاریخچه سقط جنین وتعاریف متعدد از آن وسقط جنین در فقه و منابع اسلامی وحقوق، مجازات سقط جنین در فقه و دیدگاه فقها در این باره و مجازات سقط جنین درحقوق، تنظیم شده و نتیجه گیری، پیشنهادها و منابع و مآخذ در پایان گزارش آورده شده است. امیدوارم این پایان نامه نقطه عطفی باشد جهت پیگیری های بیشتر درجهت کاسته شدن این جرم.

در این فصل که از دو بخش تشکیل شده است موارد ذیل مورد بحث و بررسی قرارمی گیرد.

در بخش اول به تعاریف گوناگونی از سقط جنین از جمله تعریف لغوی، اصطلاحی، فقهی، پزشکی وحقوقی ازسقط جنین، سقط جنین از نظرفمینیسم، وهمچنین ضابطه قانونی حیات جنینی و حیات قابل زیستن، انواع و حالات جنین، از جمله جنین مشروع، جنین نامشروع، جنین ناشی از تلقیح مصنوعی و شبیه سازی شده، و اقسام سقط جنین درحقوق، از جمله سقط جنین طبیعی، درمانی و جنایی و ضربه ای خواهیم پرداخت.

در بخش دوم به تاریخچه سقط جنین، دیدگاه ادیان در مورد سقط جنین، سقط جنین در مسیحیت، سقط جنین در قانون حمورابی، آئین یهود، سقط جنین در دین اسلام و سقط جنین در ایران قبل و بعد از انقلاب اشاره خواهیم نمود.

1-1- تعریف سقط جنین

دراین بخش مفاهیم مربوط به بحث سقط جنین بیشتر با نگاه شرعی قانونی آن مورد توجه است چون اساساً افعال مربوط به سقط جنین با توجه به حرمت آن در شرع مورد جرم خوانی قرار گرفته اند.

حقوق دانان کیفری راجع به تعریف سقط جنین اتفاق نظر ندارند، بعضی ازمؤلفان خارجی مانند «گارو» سقط جنین راعبارت ازاخراج عمدی وقبل ازموعدحمل میدانند وبرعکس «گارسون» یکی دیگرازحقوقدانان فرانسوی، سقط جنین را به منقطع ساختن دوران طبیعی بارداری تعریف می نماید ودکترپاد با توجه به مواد قانون مجازات سابق ایران، سقط جنین را جرم عمدی دانسته و در تعریف آن نوشته است: سقط جنین عبارت است از اخراج حمل قبل از موعد طبیعی زایمان به نحوی که زنده یا قابل زیستن نباشد. (جمعی از نویسندگان، 1389، ص30-12)

بدیهی است که در حال حاضر هیچ یک از این تعاریف به تنهایی نمی تواند بازگو کننده هدف وتعریف مورد نظر قانونگذار اسلامی باشد. اما قانونگذارکنونی نیزدر مواد قانونی مربوط، این جرم را تعریف نکرده، بلکه در هرمورد تنها به ذکرموضوع ومجازات آن اکتفا نموده است. در موادی از قانون دیات ونیز ماده91  قانون تعزیرات

1362، حمایت ازجنین موردتوجه قانونگذارقرارگرفته ودرنتیجه سقط آن اعم ازعمدی یا غیرعمدی قابل مجازات دانسته شده است در ماده 90 قانون تعزیرات 1362هم حمایت از دوران طبیعی بارداری مادر مورد نظر واقع شده و لفظ «سقط حمل» به کار رفته است.

از طرف دیگر فقها نیزدرکتب وآثار خود این جرم را تعریف نکرده اند. صاحب تکمله المنهاج در مسأله 379 (ج2) تحت عنوان «دیه حمل» وهمچنین علامه حلی درتبصره المتعلمین (فصل11) تحت عنوان «دیه جنین» وامام خمینی نیز درتحریر الوسیله (ج2) درمبحث دیات تحت عنوان لواحق دیات به مراحل مختلف حمل اشاره نموده و به ذکرمجازات آنها اکتفا کرده اند که این امر به علت فقدان اطلاعات علمی و پزشکی فقها، درخصوص مقوله سقط جنین است .

بدین ترتیب سقط جنین ازجوانب مختلفی قابل بررسی است، بنابراین باید قبل از تعریف حقوقی آن، به تعاریف لغوی، سپس تعریف اصطلاحی سقط جنین از منظرپزشکی، فقهی و تعریف سقط جنین از دید فمنیسم بپردازیم.

1-1-1- تعریف لغوی سقط جنین

هر دو واژه سقط وجنین ریشه عربی دارند، که همانند دیگرلغات عربی به فارسی راه یافته است. معادل سقط جنین در عربی اجهاض، اسقاط، و املاص می باشد. سقط مصدر عربی سقوط است و سقوط به معنی وقوع، افتادن وریزش می باشد. (احمد ادریس، 1377، ص189 -184؛ حج، آیه5؛ مؤمنون، آیه14؛ غافر، آیه67؛ قیامت، آیه38؛ حر عاملی ج 119 باب دیات نفس، ص 242- 244)  جنین از اجتنان به معنی پوشش و اختفاء از همین معنی است زیرا که از ما پوشیده هستند وکودک در شکم مادر را خواه پسر باشد وخواه دخترجنین گویند.

از ترکیب نطفه مرد با تخمک، موجود زنده جدیدی پدید می آید که به آن جنین می گویند. این موجود جدید که منشأ پیدایش انسان است، معمولاً پس ازهفت ساعت و در نهایت 24 ساعت پس ازنزدیکی، هستی پیدا می کند وحدود 30 ساعت پس ازلقاح به مرحله دوسلولی رسیده وبا ادامه تقسیمات سلولی، تعداد سلول هایش افزایش یافته و در روز سوم پس از لقاح، سلولها بالغ بر 16خواهند شد و تخمک بارور شده، بدین ترتیب رو به تکامل می رود‍. جنین در ماه ششم یا نیمه اول ماه هفتم به درجه ای ازتکامل جسمانی می رسد که اگر در این زمان متولد شود، می تواند بامشکلات فراوان زنده بماند ودرصورتی که جنین روال طبیعی خود را طی کند، پس از266 روز یا 38 هفته پس ازلقاح تکامل یافته وبه صورت انسانی زنده، متولد می شود.‍ (پاد، 1385، ص95 )

واژه جنین «از نظر لغوی به معنای هر چیز پوشیده ومستوراست و بچه تا زمانی که درشکم مادر است وزائیده نشده است جنین اطلاق می شود. (جُرّ، 1380، ص772) سقط: بچه نارس ومرده که پیش از فرا رسیدن هنگام ولادت از شکم مادر بیفتد». (عمید، 1376، ص473)

«محصول حاملگی را که مبدأ آن استقرار نطفه در رحم و انتهای آن لحظه ماقبل ولادت است به دلیل اینکه به وسیله (زهدان) مادر پوشیده شده است جنین نامیده اند». (ابن منظور، 1410، ص93)

«فرزند مادام که در رحم مادر است جنین نامیده می شود بنابراین مبدأ جنین ابتدا آبستن است و منتهای آن لحظه ماقبل ولادت است. اگر عاملی مانع این تکامل طبیعی شود و جنین حیاتش را از دست بدهد، جنین سقط می شود البته گاهی جنین زنده به دنیا می آید، لکن قابلیت حیات و ادامه بقاء را ندارد و فوت می کند، به این موارد هم عرفاً سقط جنین می گویند». (جعفری لنگرودی، 1381، ص201)

«جنین: هر چیز پوشیده، مستور، موجودی که پس از لقاح تخمک بوسیله اسیرماتوزوئیدوپساز تقسیمات اولی سلول تخم حاصل می شود ولی هنوز دوران رشد خود را داخل پوسته تخمک یا رحم مادر می گذراند سقط: برف، شبنم که ببرف ماند. بچه ناتمام افتاده، آتش که از چخماق برجهد و درنگیرد. سقط جنین: افتادن جنین قبل

از نموکامل دررحم، درعربی مصدر، به معنی مزبورسقوط و مسقط است». (معین، 1385، ص1894-1248)

سقط جنین به معنی خاتمه دادن به دوران حاملگی، خواه از طریق سلب حیات از جنین در حالی که در رحم مادر بوده است، خواه از طریق اخراج آن قبل از موعد طبیعی به نحوی که قابل زیستن نباشد.

1-1-2- تعریف اصطلاحی سقط جنین

بعد از بیان مطالب مقدماتی در رابطه با تعریف لغوی ازسقط جنین دراین مبحث لازم است به تعریف اصطلاحی ازسقط جنین از منظرفقها، پزشکان، حقوقدانان و همچنین از منظر فمنیسم نیز اشاره کنیم.

 1-1-2- 1- سقط جنین از نظر فقهی

فقها در کتابهای فقهی، درمباحث دیه جنین معمولاً به ذکر مراحل مختلف جنین ومیزان مجازات آن بسنده نموده اند وبه ندرت تعریفی از سقط جنین ارائه کرده اند. کتاب های فقهی مانند مسالک، شرایع، قواعد وجواهر در مبحث دیه صرفاً به مراحل مختلف وحالات جنین و دیه متعلق به آن اکتفا کرده و متعرض تعریف سقط جنین نشده اند. لکن شهید ثانی در لمعه جنین را اینگونه تعریف کرده است:

«الجنین وهوالحمل فی بطن امه وسمی به لاستتاره فیه من الاجتنان وهو الستر فهوبمعنی المفعول». (مکی العاملی ، 1410، ص288)

ترجمه: جنین همان حمل درشکم مادر است که به خاطر استتار و پوشیده بودن آن درشکم مادر به این نام خوانده می شود این واژه از ریشه «اجتنان» به معنای پوشش و فعیل به معنای مفعول است و واژه «سقط» در لغت عربی به معنای بر زمین افتادن می‌باشد. (جُرّ، 1380، ص1197) همچنین در اصطلاح فقها به معنای افتادن جنین از درون رحم زن است. این اصطلاح عام بوده و شامل جنین دختر یا پسر و جنین پس از دمیده شدن روح و پیش از آن می‌شود.

بنابراین «سقط جنین» در اصطلاح فقها، عبارت است از افکندن یا خارج کردن عمدی جنین از درون رحم مادر و در نتیجه سقط، پایان دادن به حاملگی قبل از موعد طبیعی می‌باشد، خواه قبل از ولوج

فصل دوم : نحوه تنظیم اسناد رسمی قبل از تصویب قانون تسهیل تنظیم اسناد در دفاتر اسناد رسمی.. 40
مبحث اول : تشخیص مسائل شکلی و ماهوی سند. 40
مبحث دوم : بررسی نحوه تنظیم اسناد رسمی قبل از تصویب قانون تسهیل تنظیم اسناد در دفاتر اسناد رسمی   48
گفتار اول : مقررات مربوط به اسناد تنظیمی.. 48
گفتار دوم : مستندات مربوط به اسناد تنظیمی.. 55
فصل سوم : بررسی نحوه تنظیم اسناد رسمی بعد از تصویب قانون تسهیل تنظیم اسناد در دفاتر اسناد رسمی   58
مبحث اول : فلسفه تصویب قانون جدید و خصوصیات آن.. 58
مبحث دوم : ثبت اسناد غیر منقول.. 60
گفتار اول : ثبت اسناد غیر منقول در ایران. 60
گفتار دوم : ثبت اسناد غیر منقول در کانادا 72
مبحث سوم : ثبت اسناد منقول.. 82
گفتار اول : ثبت اسناد منقول در ایران. 82
گفتار دوم : ثبت اسناد منقول در کانادا 87
مبحث چهارم : ثبت اسنادی که موجب تغییر مالکیت عین نمی گردد. 88
گفتار اول : بررسی ثبت این اسناد در ایران. 88
گفتار دوم : بررسی قوانین و نحوه تنظیم اسناد در  کانادا 92
مبحث پنجم : مشکلات اجرایی قانون تسهیل.. 97
نتیجه فصل دوم : نحوه تنظیم اسناد رسمی قبل از تصویب قانون تسهیل تنظیم اسناد در دفاتر اسناد رسمی.. 40 مبحث اول : تشخیص مسائل شکلی و ماهوی سند. 40 مبحث دوم : بررسی نحوه تنظیم اسناد رسمی قبل از تصویب قانون تسهیل تنظیم اسناد در دفاتر اسناد رسمی 48 گفتار اول : مقررات مربوط به اسناد تنظیمی.. 48 گفتار دوم : مستندات مربوط به اسناد تنظیمی.. 55 فصل سوم : بررسی نحوه تنظیم اسناد رسمی بعد از تصویب قانون تسهیل تنظیم اسناد در دفاتر اسناد رسمی 58 مبحث اول : فلسفه تصویب قانون جدید و خصوصیات آن.. 58 مبحث دوم : ثبت اسناد غیر منقول.. 60 گفتار اول : ثبت اسناد غیر منقول در ایران. 60 گفتار دوم : ثبت اسناد غیر منقول در کانادا 72 مبحث سوم : ثبت اسناد منقول.. 82 گفتار اول : ثبت اسناد منقول در ایران. 82 گفتار دوم : ثبت اسناد منقول در کانادا 87 مبحث چهارم : ثبت اسنادی که موجب تغییر مالکیت عین نمی گردد. 88 گفتار اول : بررسی ثبت این اسناد در ایران. 88 گفتار دوم : بررسی قوانین و نحوه تنظیم اسناد در کانادا 92 مبحث پنجم : مشکلات اجرایی قانون تسهیل.. 97 نتیجه گیری.. 100 فهرست منابع.. 102 پیوست.. 105 چكیده قانون تسهیل تنظیم اسناد در دفاتر اسناد رسمی پس از چند دهه قانونگذاری سخت‌گیرانه و توأم با ایجاد تکالیف گوناگون برای دفاتر اسناد رسمی در امر تنظیم اسناد رسمی و در پاسخ به نیازها و ضرورت‌ها مبنی بر اصلاح رویه قانونگذاری مزبور که موجب ترویج تنظیم اسناد عادی و عدم تمایل اشخاص به تنظیم اسناد رسمی و عدم وصول حقوق دولتی و زیرپا نهادن مقررات ماده 48 ق.ث و ایجاد اختلافات و دعاوی متعدد که منجر به تراکم مراجعات و پرونده‌ها در مراجع قضایی و تحمیل هزینه‌های فراوان به بودجه عمومی کشور و اتلاف سرمایه‌های ملی در بعد کلان اقتصادی و مالی می‌شد، در تاریخ 24/5/1385 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و بارقه‌های امید در دل ناصحین و مصلحین درخشیدن آغاز نمود، به طوری که انتظار می‌رود با روشن شدن و تحصیل اولین نتایج آن، قانونگذاران با دلگرمی بیشتری در این راه گام بردارند و این روش را به سایر بخش‌ها و حوزه‌های مبتلابه نیز تسرّی دهند و با کاستن از تکالیف دست و پاگیر و بیهوده و کاستن از دیوان‌سالاری که یأس و ناامیدی از بهبودی و اصلاح در امور اداری را رواج می‌دهد موجب شوند تا شاهد شکوفایی و بهبود در عرصه‌های مختلف اداری و اقتصادی و اجتماعی کشور باشیم. قانون مذکور مشتمل بر هشت ماده و یک تبصره است. كلید واژه :سند . اثبات مالكیت. قانون تسهیل تنظیم اسناد رسمی . تطبیق قوانین ایران و كانادا مقدمه بدون شک یکی از مسایل مهم در کشوری چون ایران عزیزمان ، کار قانون گذاری است . کاری بس مهم و خطیر ، که تصمیمات اخذ شده تاثیرات و نتایج جدید در پی دارد . قانونگذار محترم هر اندازه که جامع نگر باشد همیشه در معرض نکته سنجی صاحبنظران قرار دارد و علاوه بر آنکه تحولات سریع حادث کار وی را دچار کاستی ساخته و با ابهام و ضعف مواجه میسازد در مقابل نکته پردازی ونقد وبررسی قواعد و مقررات حاکم وجاری راهی بسوی روشنگری وکمال میباشد.گیری.. 100
فهرست منابع.. 102
پیوست.. 105
 
چكیده
قانون تسهیل تنظیم اسناد در دفاتر اسناد رسمی پس از چند دهه قانونگذاری سخت‌گیرانه و توأم با ایجاد تکالیف گوناگون برای دفاتر اسناد رسمی در امر تنظیم اسناد رسمی و در پاسخ به نیازها و ضرورت‌ها مبنی بر اصلاح رویه قانونگذاری مزبور که موجب ترویج تنظیم اسناد عادی و عدم تمایل اشخاص به تنظیم اسناد رسمی و عدم وصول حقوق دولتی و زیرپا نهادن مقررات ماده 48 ق.ث و ایجاد اختلافات و دعاوی متعدد که منجر به تراکم مراجعات و پرونده‌ها در مراجع قضایی و تحمیل هزینه‌های فراوان به بودجه عمومی کشور و اتلاف سرمایه‌های ملی در بعد کلان اقتصادی و مالی می‌شد، در تاریخ 24/5/1385 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و بارقه‌های امید در دل ناصحین و مصلحین درخشیدن آغاز نمود، به طوری که انتظار می‌رود با روشن شدن و تحصیل اولین نتایج آن، قانونگذاران با دلگرمی بیشتری در این راه گام بردارند و این روش را به سایر بخش‌ها و حوزه‌های مبتلابه نیز تسرّی دهند و با کاستن از تکالیف دست و پاگیر و بیهوده و کاستن از دیوان‌سالاری که یأس و ناامیدی از بهبودی و اصلاح در امور اداری را رواج می‌دهد موجب شوند تا شاهد شکوفایی و بهبود در عرصه‌های مختلف اداری و اقتصادی و اجتماعی کشور باشیم. قانون مذکور مشتمل بر هشت ماده و یک تبصره است.
كلید واژه :سند . اثبات مالكیت. قانون تسهیل تنظیم اسناد رسمی . تطبیق قوانین ایران و كانادا
 

مقدمه
بدون شک یکی از مسایل مهم در کشوری چون ایران عزیزمان ، کار قانون گذاری است . کاری بس مهم و خطیر ، که تصمیمات اخذ شده تاثیرات و نتایج جدید در پی دارد . قانونگذار محترم هر اندازه که جامع نگر باشد همیشه در معرض نکته سنجی صاحبنظران قرار دارد و علاوه بر آنکه تحولات سریع حادث کار وی را دچار کاستی ساخته و با ابهام و ضعف مواجه میسازد در مقابل نکته پردازی ونقد وبررسی قواعد و مقررات حاکم وجاری راهی بسوی روشنگری وکمال میباشد.

پایان نامه نظارت بر قوه مجریه/دیدگاه‌ها در مورد نظارت
قانون عادی
پدیده‌ی دیرپای قانون، که پیوسته همراه و قرین تاریخ بشر بوده، از یک سو انتظام‌بخش امور مشترک و از سوی دیگر تأمین کننده‌ی عدالت می‌باشد. اصل حاکمیت قانون اقتضا می‌کند که تمام امور جامعه بر طبق قوانین و قواعد کلی عامی باشد که بر اساس آن، همه‌ی مردم از حقوق و تکالیف یکسان برخوردار شوند و امور دولتی و حکومتی نیز از مجرای قانون اِعمال گردد، تا از این طریق امنیت خاطر مردم تأمین شود و از خودسی و تجاوز جلوگیری به عمل آید. اصل 71 قانون اساسی در این خصوص مقرر می‌دارد: «مجلس شورای اسلامی در عموم مسایل در حدود مقرر در قانون اساسی می‌تواند قانون وضع کند.»

نیازهای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه آن‌چنان وسیع و گسترده و تایع شرایط گوناگون زمان و مکان است که اصولاً نمی‌توان آن را از پیش به طور دقیق و مشخص تعیین نمود. فلذا وضع قوانین حسب نیاز موکول به تشخیص مقام صلاحیت‌دار جامعه است. امر تقنین در نظام حقوقی ما با توجه به نمایندگی مجلس شورای اسلامی از سوی جامعه، بر اساس قانون اساسی و در حدود شرع و قانون، به وی سپرده شده است. مجلس شورای اسلامی با استفاده از قانون‌گذاری، حوزه‌ی صلاحیت صاحبان قدرت را مشخص کرده و ابزار نظارت بر عملکرد آنان را وضع می‌کند.

بند سوم: دیدگاه‌ها در مورد نظارت
 

الف- نظارت از دید امام خمینی (ره)
امام خمینی (ره) نیز در جای جای سخنان خود در مورد نظارت مجلس شورای اسلامی سخن گفته‌اند که در ذیل تناه به ذکر نمونه‌هایی از آن می‌پردازیم:

« انقلابی به این بزرگی نمی شود که یکدفعه متحول شود به یک جو سالم، این باید به تدریج این جو سالم پیش بیاید و من امیدوارم که با کوشش کسانی که در اینجا هستند و اسلامی هستند و متعهد، با کوشش آنها این اداره بشود و خوب اداره بشود و با پیدا شدن این و تحقق مجلس شورا حتماً بانظارت مجلس و نظارت دیگران که در قانون تعیین شده اینهمه اشکالات رفع بشود.» (امام خمینی، 1359)

کنترل و نظارت فعالیتی است که ضمن آن عملیات پیش بینی شده با عملیات انجام شده مقایسه می شوند و در صورت وجود اختلاف و انحراف بین آنچه باید باشد و آنچه هست، به رفع و اصلاح آنها اقدام می شود. نظارت و کنترل همواره همراه هم مورد بررسی قرار گرفته اند. در نظام مدیریتی اسلام کنترل و نظارت محدود به مدیر نمی شود، بلکه بخش عمده ای را به ایمان و وجدان مردم واگذار می نمایند.

« (مجلس) با تمام قدرت، دولتی که تعیین می‌کند، دولت صد در صد اسلامی دارای قدرت باشد و کارهایی را که می‌کند دولت، همین طور کارهایی که در وزارتخانه‌ها می‌شود، کارهایی که در استان‌ها می شود، همه تحت‌نظر باشد و مجلس بازخواست کند از این‌ها، بخواهد این‌ها را و استیضاح کند اگر یک وقت خطا کردند، کار را درست انجام بدهند.» (امام خمینی، 1359)

« ما باید این مطلب را به مجلس شورا اعلام کنیم که باید یک دولت متدین تمام، صد در صد اسلامی و قاطع، یک نفر وزیر اگر مثل بعضی از این وزرا که الان هستند باشد، اینها نپذیرند، تمام وزرا یکی یکی باید پایان نامه نظارت بر قوه مجریه/دیدگاه‌ها در مورد نظارت قانون عادی پدیده‌ی دیرپای قانون، که پیوسته همراه و قرین تاریخ بشر بوده، از یک سو انتظام‌بخش امور مشترک و از سوی دیگر تأمین کننده‌ی عدالت می‌باشد. اصل حاکمیت قانون اقتضا می‌کند که تمام امور جامعه بر طبق قوانین و قواعد کلی عامی باشد که بر اساس آن، همه‌ی مردم از حقوق و تکالیف یکسان برخوردار شوند و امور دولتی و حکومتی نیز از مجرای قانون اِعمال گردد، تا از این طریق امنیت خاطر مردم تأمین شود و از خودسی و تجاوز جلوگیری به عمل آید. اصل 71 قانون اساسی در این خصوص مقرر می‌دارد: «مجلس شورای اسلامی در عموم مسایل در حدود مقرر در قانون اساسی می‌تواند قانون وضع کند.» نیازهای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه آن‌چنان وسیع و گسترده و تایع شرایط گوناگون زمان و مکان است که اصولاً نمی‌توان آن را از پیش به طور دقیق و مشخص تعیین نمود. فلذا وضع قوانین حسب نیاز موکول به تشخیص مقام صلاحیت‌دار جامعه است. امر تقنین در نظام حقوقی ما با توجه به نمایندگی مجلس شورای اسلامی از سوی جامعه، بر اساس قانون اساسی و در حدود شرع و قانون، به وی سپرده شده است. مجلس شورای اسلامی با استفاده از قانون‌گذاری، حوزه‌ی صلاحیت صاحبان قدرت را مشخص کرده و ابزار نظارت بر عملکرد آنان را وضع می‌کند. بند سوم: دیدگاه‌ها در مورد نظارت الف- نظارت از دید امام خمینی (ره) امام خمینی (ره) نیز در جای جای سخنان خود در مورد نظارت مجلس شورای اسلامی سخن گفته‌اند که در ذیل تناه به ذکر نمونه‌هایی از آن می‌پردازیم: « انقلابی به این بزرگی نمی شود که یکدفعه متحول شود به یک جو سالم، این باید به تدریج این جو سالم پیش بیاید و من امیدوارم که با کوشش کسانی که در اینجا هستند و اسلامی هستند و متعهد، با کوشش آنها این اداره بشود و خوب اداره بشود و با پیدا شدن این و تحقق مجلس شورا حتماً بانظارت مجلس و نظارت دیگران که در قانون تعیین شده اینهمه اشکالات رفع بشود.» (امام خمینی، 1359) کنترل و نظارت فعالیتی است که ضمن آن عملیات پیش بینی شده با عملیات انجام شده مقایسه می شوند و در صورت وجود اختلاف و انحراف بین آنچه باید باشد و آنچه هست، به رفع و اصلاح آنها اقدام می شود. نظارت و کنترل همواره همراه هم مورد بررسی قرار گرفته اند. در نظام مدیریتی اسلام کنترل و نظارت محدود به مدیر نمی شود، بلکه بخش عمده ای را به ایمان و وجدان مردم واگذار می نمایند. « (مجلس) با تمام قدرت، دولتی که تعیین می‌کند، دولت صد در صد اسلامی دارای قدرت باشد و کارهایی را که می‌کند دولت، همین طور کارهایی که در وزارتخانه‌ها می‌شود، کارهایی که در استان‌ها می شود، همه تحت‌نظر باشد و مجلس بازخواست کند از این‌ها، بخواهد این‌ها را و استیضاح کند اگر یک وقت خطا کردند، کار را درست انجام بدهند.» (امام خمینی، 1359) « ما باید این مطلب را به مجلس شورا اعلام کنیم که باید یک دولت متدین تمام، صد در صد اسلامی و قاطع، یک نفر وزیر اگر مثل بعضی از این وزرا که الان هستند باشد، اینها نپذیرند، تمام وزرا یکی یکی باید بررسی بشود، وزیر متدین صد در صد انقلابی، مکتبی و قاطع … باید مجلس قاطع باشد. اگر در مجلس اشخاصی هستند که اینها باز همان طبل را می زنند و همان حرف ها را می زنند، به اینها نباید گوش بدهند. باید مجلس، یک مجلسی باشد که با قاطعیت عمل کند و دولت اگر بخواهد یک قدم کنار بگذارد، با قاطعیت بخواهند آن را ردش کنند و از اول هم که می خواهند قرار بدهند یک دولتی را، تصویب کنند یک دولتی را، یک دولتی باید باشد تمام افرادش، وزرایش تمامشان اشخاصی باشند که بفهمند چه شده است، بفهمند که ما در چه حالی واقع هستیم، بفهمند که اسلام چه جور باید در ایران پیاده بشود.» «ما اگر نظارت نکنیم یعنی ملت اگر نظارت نکنند در امور دولت و مجلس و همه چیز اگر کنار بروند و بسپارند دست اینها و بروند مشغول کارهایشان بشوند، ممکن است یک وقت به تباهی بکشند. ما باید ناظر باشیم به امور مردم، ما باید، ملت باید ناظر باشد به اموری که در دولت می گذرد، اموری که فرض کنید که در مجلس میگذرد، نظارت، توجه داشته باشد به اینها … و اگر چنانچه وکلای شما بعضی هایشان تخلف کردند، به آنها تنبه بدهید که آقا نکن. اگر زیادتر کردند دفعه دیگر تعیینشان نکنید، کسی دیگر را تعیین کنید.» (امام خمینی، 1360) بررسی بشود، وزیر متدین صد در صد انقلابی، مکتبی و قاطع … باید مجلس قاطع باشد. اگر در مجلس اشخاصی هستند که اینها باز همان طبل را می زنند و همان حرف ها را می زنند، به اینها نباید گوش بدهند. باید مجلس، یک مجلسی باشد که با قاطعیت عمل کند و دولت اگر بخواهد یک قدم کنار بگذارد، با قاطعیت بخواهند آن را ردش کنند و از اول هم که می خواهند قرار بدهند یک دولتی را، تصویب کنند یک دولتی را، یک دولتی باید باشد تمام افرادش، وزرایش تمامشان اشخاصی باشند که بفهمند چه شده است، بفهمند که ما در چه حالی واقع هستیم، بفهمند که اسلام چه جور باید در ایران پیاده بشود.»

«ما اگر نظارت نکنیم یعنی ملت اگر نظارت نکنند در امور دولت و مجلس و همه چیز اگر کنار بروند و بسپارند دست اینها و بروند مشغول کارهایشان بشوند، ممکن است یک وقت به تباهی بکشند. ما باید ناظر باشیم به امور مردم، ما باید، ملت باید ناظر باشد به اموری که در دولت می گذرد، اموری که فرض کنید که در مجلس میگذرد، نظارت، توجه داشته باشد به اینها … و اگر چنانچه وکلای شما بعضی هایشان تخلف کردند، به آنها تنبه بدهید که آقا نکن. اگر زیادتر کردند دفعه دیگر تعیینشان نکنید، کسی دیگر را تعیین کنید.» (امام خمینی، 1360)