پایان نامه نظارت بر قوه مجریه/دیدگاه‌ها در مورد نظارت
قانون عادی
پدیده‌ی دیرپای قانون، که پیوسته همراه و قرین تاریخ بشر بوده، از یک سو انتظام‌بخش امور مشترک و از سوی دیگر تأمین کننده‌ی عدالت می‌باشد. اصل حاکمیت قانون اقتضا می‌کند که تمام امور جامعه بر طبق قوانین و قواعد کلی عامی باشد که بر اساس آن، همه‌ی مردم از حقوق و تکالیف یکسان برخوردار شوند و امور دولتی و حکومتی نیز از مجرای قانون اِعمال گردد، تا از این طریق امنیت خاطر مردم تأمین شود و از خودسی و تجاوز جلوگیری به عمل آید. اصل 71 قانون اساسی در این خصوص مقرر می‌دارد: «مجلس شورای اسلامی در عموم مسایل در حدود مقرر در قانون اساسی می‌تواند قانون وضع کند.»

نیازهای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه آن‌چنان وسیع و گسترده و تایع شرایط گوناگون زمان و مکان است که اصولاً نمی‌توان آن را از پیش به طور دقیق و مشخص تعیین نمود. فلذا وضع قوانین حسب نیاز موکول به تشخیص مقام صلاحیت‌دار جامعه است. امر تقنین در نظام حقوقی ما با توجه به نمایندگی مجلس شورای اسلامی از سوی جامعه، بر اساس قانون اساسی و در حدود شرع و قانون، به وی سپرده شده است. مجلس شورای اسلامی با استفاده از قانون‌گذاری، حوزه‌ی صلاحیت صاحبان قدرت را مشخص کرده و ابزار نظارت بر عملکرد آنان را وضع می‌کند.

بند سوم: دیدگاه‌ها در مورد نظارت
 

الف- نظارت از دید امام خمینی (ره)
امام خمینی (ره) نیز در جای جای سخنان خود در مورد نظارت مجلس شورای اسلامی سخن گفته‌اند که در ذیل تناه به ذکر نمونه‌هایی از آن می‌پردازیم:

« انقلابی به این بزرگی نمی شود که یکدفعه متحول شود به یک جو سالم، این باید به تدریج این جو سالم پیش بیاید و من امیدوارم که با کوشش کسانی که در اینجا هستند و اسلامی هستند و متعهد، با کوشش آنها این اداره بشود و خوب اداره بشود و با پیدا شدن این و تحقق مجلس شورا حتماً بانظارت مجلس و نظارت دیگران که در قانون تعیین شده اینهمه اشکالات رفع بشود.» (امام خمینی، 1359)

کنترل و نظارت فعالیتی است که ضمن آن عملیات پیش بینی شده با عملیات انجام شده مقایسه می شوند و در صورت وجود اختلاف و انحراف بین آنچه باید باشد و آنچه هست، به رفع و اصلاح آنها اقدام می شود. نظارت و کنترل همواره همراه هم مورد بررسی قرار گرفته اند. در نظام مدیریتی اسلام کنترل و نظارت محدود به مدیر نمی شود، بلکه بخش عمده ای را به ایمان و وجدان مردم واگذار می نمایند.

« (مجلس) با تمام قدرت، دولتی که تعیین می‌کند، دولت صد در صد اسلامی دارای قدرت باشد و کارهایی را که می‌کند دولت، همین طور کارهایی که در وزارتخانه‌ها می‌شود، کارهایی که در استان‌ها می شود، همه تحت‌نظر باشد و مجلس بازخواست کند از این‌ها، بخواهد این‌ها را و استیضاح کند اگر یک وقت خطا کردند، کار را درست انجام بدهند.» (امام خمینی، 1359)

« ما باید این مطلب را به مجلس شورا اعلام کنیم که باید یک دولت متدین تمام، صد در صد اسلامی و قاطع، یک نفر وزیر اگر مثل بعضی از این وزرا که الان هستند باشد، اینها نپذیرند، تمام وزرا یکی یکی باید پایان نامه نظارت بر قوه مجریه/دیدگاه‌ها در مورد نظارت قانون عادی پدیده‌ی دیرپای قانون، که پیوسته همراه و قرین تاریخ بشر بوده، از یک سو انتظام‌بخش امور مشترک و از سوی دیگر تأمین کننده‌ی عدالت می‌باشد. اصل حاکمیت قانون اقتضا می‌کند که تمام امور جامعه بر طبق قوانین و قواعد کلی عامی باشد که بر اساس آن، همه‌ی مردم از حقوق و تکالیف یکسان برخوردار شوند و امور دولتی و حکومتی نیز از مجرای قانون اِعمال گردد، تا از این طریق امنیت خاطر مردم تأمین شود و از خودسی و تجاوز جلوگیری به عمل آید. اصل 71 قانون اساسی در این خصوص مقرر می‌دارد: «مجلس شورای اسلامی در عموم مسایل در حدود مقرر در قانون اساسی می‌تواند قانون وضع کند.» نیازهای فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه آن‌چنان وسیع و گسترده و تایع شرایط گوناگون زمان و مکان است که اصولاً نمی‌توان آن را از پیش به طور دقیق و مشخص تعیین نمود. فلذا وضع قوانین حسب نیاز موکول به تشخیص مقام صلاحیت‌دار جامعه است. امر تقنین در نظام حقوقی ما با توجه به نمایندگی مجلس شورای اسلامی از سوی جامعه، بر اساس قانون اساسی و در حدود شرع و قانون، به وی سپرده شده است. مجلس شورای اسلامی با استفاده از قانون‌گذاری، حوزه‌ی صلاحیت صاحبان قدرت را مشخص کرده و ابزار نظارت بر عملکرد آنان را وضع می‌کند. بند سوم: دیدگاه‌ها در مورد نظارت الف- نظارت از دید امام خمینی (ره) امام خمینی (ره) نیز در جای جای سخنان خود در مورد نظارت مجلس شورای اسلامی سخن گفته‌اند که در ذیل تناه به ذکر نمونه‌هایی از آن می‌پردازیم: « انقلابی به این بزرگی نمی شود که یکدفعه متحول شود به یک جو سالم، این باید به تدریج این جو سالم پیش بیاید و من امیدوارم که با کوشش کسانی که در اینجا هستند و اسلامی هستند و متعهد، با کوشش آنها این اداره بشود و خوب اداره بشود و با پیدا شدن این و تحقق مجلس شورا حتماً بانظارت مجلس و نظارت دیگران که در قانون تعیین شده اینهمه اشکالات رفع بشود.» (امام خمینی، 1359) کنترل و نظارت فعالیتی است که ضمن آن عملیات پیش بینی شده با عملیات انجام شده مقایسه می شوند و در صورت وجود اختلاف و انحراف بین آنچه باید باشد و آنچه هست، به رفع و اصلاح آنها اقدام می شود. نظارت و کنترل همواره همراه هم مورد بررسی قرار گرفته اند. در نظام مدیریتی اسلام کنترل و نظارت محدود به مدیر نمی شود، بلکه بخش عمده ای را به ایمان و وجدان مردم واگذار می نمایند. « (مجلس) با تمام قدرت، دولتی که تعیین می‌کند، دولت صد در صد اسلامی دارای قدرت باشد و کارهایی را که می‌کند دولت، همین طور کارهایی که در وزارتخانه‌ها می‌شود، کارهایی که در استان‌ها می شود، همه تحت‌نظر باشد و مجلس بازخواست کند از این‌ها، بخواهد این‌ها را و استیضاح کند اگر یک وقت خطا کردند، کار را درست انجام بدهند.» (امام خمینی، 1359) « ما باید این مطلب را به مجلس شورا اعلام کنیم که باید یک دولت متدین تمام، صد در صد اسلامی و قاطع، یک نفر وزیر اگر مثل بعضی از این وزرا که الان هستند باشد، اینها نپذیرند، تمام وزرا یکی یکی باید بررسی بشود، وزیر متدین صد در صد انقلابی، مکتبی و قاطع … باید مجلس قاطع باشد. اگر در مجلس اشخاصی هستند که اینها باز همان طبل را می زنند و همان حرف ها را می زنند، به اینها نباید گوش بدهند. باید مجلس، یک مجلسی باشد که با قاطعیت عمل کند و دولت اگر بخواهد یک قدم کنار بگذارد، با قاطعیت بخواهند آن را ردش کنند و از اول هم که می خواهند قرار بدهند یک دولتی را، تصویب کنند یک دولتی را، یک دولتی باید باشد تمام افرادش، وزرایش تمامشان اشخاصی باشند که بفهمند چه شده است، بفهمند که ما در چه حالی واقع هستیم، بفهمند که اسلام چه جور باید در ایران پیاده بشود.» «ما اگر نظارت نکنیم یعنی ملت اگر نظارت نکنند در امور دولت و مجلس و همه چیز اگر کنار بروند و بسپارند دست اینها و بروند مشغول کارهایشان بشوند، ممکن است یک وقت به تباهی بکشند. ما باید ناظر باشیم به امور مردم، ما باید، ملت باید ناظر باشد به اموری که در دولت می گذرد، اموری که فرض کنید که در مجلس میگذرد، نظارت، توجه داشته باشد به اینها … و اگر چنانچه وکلای شما بعضی هایشان تخلف کردند، به آنها تنبه بدهید که آقا نکن. اگر زیادتر کردند دفعه دیگر تعیینشان نکنید، کسی دیگر را تعیین کنید.» (امام خمینی، 1360) بررسی بشود، وزیر متدین صد در صد انقلابی، مکتبی و قاطع … باید مجلس قاطع باشد. اگر در مجلس اشخاصی هستند که اینها باز همان طبل را می زنند و همان حرف ها را می زنند، به اینها نباید گوش بدهند. باید مجلس، یک مجلسی باشد که با قاطعیت عمل کند و دولت اگر بخواهد یک قدم کنار بگذارد، با قاطعیت بخواهند آن را ردش کنند و از اول هم که می خواهند قرار بدهند یک دولتی را، تصویب کنند یک دولتی را، یک دولتی باید باشد تمام افرادش، وزرایش تمامشان اشخاصی باشند که بفهمند چه شده است، بفهمند که ما در چه حالی واقع هستیم، بفهمند که اسلام چه جور باید در ایران پیاده بشود.»

«ما اگر نظارت نکنیم یعنی ملت اگر نظارت نکنند در امور دولت و مجلس و همه چیز اگر کنار بروند و بسپارند دست اینها و بروند مشغول کارهایشان بشوند، ممکن است یک وقت به تباهی بکشند. ما باید ناظر باشیم به امور مردم، ما باید، ملت باید ناظر باشد به اموری که در دولت می گذرد، اموری که فرض کنید که در مجلس میگذرد، نظارت، توجه داشته باشد به اینها … و اگر چنانچه وکلای شما بعضی هایشان تخلف کردند، به آنها تنبه بدهید که آقا نکن. اگر زیادتر کردند دفعه دیگر تعیینشان نکنید، کسی دیگر را تعیین کنید.» (امام خمینی، 1360)