فصل دوم: مبانی نظری تحقیق. 8
1- گردش گری. 9
2- تاریخچه گردش گری. 10
3- گردش گر. 13
4- انواع گردش گری. 13
1-4- گردش گری فرهنگی- تاریخی. 13
2-4- گردش گری ماجراجویانه 14
3-4- گردش گری ورزشی. 14
4-4- گردش گری درمانی. 14
5-4- گردش گری انبوه یا تفریحی. 15
6-4- گردش گری نوستالژیك. 15
7-4- گردش گری روستایی. 16
8-4- گردش گری قومی. 16
9-4- گردش گری شهری. 16
10-4- گردش گری مبتنی بر كسب و كار. 17
11-4- گردش گری مذهبی. 18
12-4- گردش گری مبتنی بر روی دادها 18
13-4- طبیعت گردی. 18
14-4- گردش گری برای دیدار بستگان. 19
5- انواع جاذبه ها وفعالیت های جهان گردی. 19
1-5- جاذبه های طبیعی. 20
1-1-5- آب و هوا 20
2-1-5- چشم انداز های طبیعی. 20
3-1-5- نواحی ساحلی و دریایی. 21
4-1-5- پوشش گیاهی و حیات جانوری.. 21
5-1-5- پارک ها و مناطق حفاظت شده 21
6-1-5- جهان گردی سلامت.. 21
2-5- جاذبه های فرهنگی. 22
1-2-5- منزل گاه های فرهنگی ، تاریخی و باستانی. 22
2-2-5- الگوهای شاخص فرهنگی. 22
3-2-5- موزه ها و سایر تسهیلات فرهنگی. 22
4-2-5- صنایع دستی و هنرها 23
5-2-5- جاذبه های شهری.. 23
6-2-5- جشنواره های فرهنگی. 23
7-2-5- کنفرانس ، همایش و جلسات.. 24
6- گردش گری پایدار. 24
7- اصول توسعه پایدار صنعت گردش گری. 25
8- گردش گری و توسعه روستایی. 25
9- گردش گری شهری پایدار. 26
10- نظریه های گردش گری. 26
1-10- دیدگاه اقتصادی. 28
2-10- دیدگاه سیاسی. 29
3-10- دیدگاه اجتماعی – فرهنگی. 30
11- آثار گردش گری. 31
1-11- آثار اقتصادی توسعه گردش گری. 33
2-11- آثار اجتماعی – فرهنگی توسعه گردش گری. 34
3-11- آثار محیطی توسعه گردش گری. 37
12- توسعه پایدار. 37
13- اجزای توسعه گردش گری. 38
14- جهان گردی. 39
15- نظام جهان گردی. 41
16- مسافرت و جهان گردی در دوران گذشته 42
17- توسعه اخیر جهان گردی. 42
18- برنامه ریزی. 44
19- واژگان فنی برنامه ریزی جهان گردی و مراجع. 45
1-19- هدف عملی. 46
2-19- خط مشی. 46
3-19- برنامه. 46
4-19- راهبرد 46
20- اهمیت برنامه ریزی جهان گردی. 46
21-سطوح و انواع برنامه ریزی جهان گردی. 47
1-21-سطح بین الملل. 47
2-21-سطح ملی. 47
3-21-سطح منطقه ای.. 47
فصل سوم: معرفی منطقه مورد مطالعه 48
1- جغرافیای طبیعی استان سمنان. 49
1-1- موقعیت جغرافیایی. 49
2-1- وسعت.. 51
3-1- اقلیم 52
4-1- پوشش گیاهی. 53
5-1- منابع آبی. 54
6-1- معادن. 56
2- جغرافیای انسانی استان سمنان. 58
1-2- جمعیت.. 58
2-2- ساختار سنی و جنسی جمعیت.. 59
3-2- آموزش.. 59
4-2- بهداشت.. 60
5-2- مهاجرت.. 61
6-2- زبان و گویش.. 62
7-2- مذهب.. 62
3- جغرافیای اقتصادی استان سمنان. 65
1-3- کشاورزی.. 65
2-3- صنعت.. 65
3-3- صنایع دستی. 66
4-3- خدمات.. 67
4- جغرافیای طبیعی شهرستان دامغان. 68
1-4- موقعیت جغرافیایی دامغان. 68
2-4- وسعت.. 69
3-4- اقلیم 70
1-3-4- پارامترهای اقلیمی. 71
1-1-3-4- دما 71
2-1-3-4- بارندگی. 71
3-1-3-4- بادهای محلی. 71
2-3-4- ناهمواری ها 72
5-4- منابع آبی. 73
1-5-4- آب های سطحی. 73
1-1-5-4- رود چشمه علی. 73
2-1-5-4- نهر شش آسیاب (نهر سرخان) 73
3-1-5-4- كال شور. 73
2-5-4- آب های زیرزمینی. 73
6-4- پوشش گیاهی. 74
7-4- معادن. 74
5- جغرافیای انسانی شهرستان دامغان. 74
1-5- جمعیت.. 74
2-5- ساختار سنی و جنسی. 75
3-5- آموزش.. 75
4-5- بهداشت.. 75
5-5- مهاجرت.. 75
6- جغرافیای اقتصادی شهرستان دامغان. 75
1-6- کشاورزی.. 75
2-6- صنایع. 76
3-6- خدمات.. 76
7- جغرافیای فرهنگی شهرستان دامغان. 76
1-7- زبان. 76
2-7- خوراک.. 77
3-7- آداب و رسوم 77
4-7- مذهب.. 77
فصل چهارم: آثار تاریخی، باستانی و فرهنگی شهر صد دروازه 78
1- تاریخچه شهر دامغان. 78
1-1- دامغان پایتخت اشکانیان. 78
2-1- دامغان پایتخت ساسانیان. 79
3-1-گذشته تاریخ دامغان. 79
4- آثار تاریخی ، فرهنگی و باستانی شهرصدردروازه 79
1-4- مساجد 79
1-1-4- مسجد تاریخانه. 79
2-1-4- مسجد جامع دامغان. 82
3-1-4- مناره ی مسجد جامع. 83
5-1-4- حسینیه ی حضرت ابوالفضل (ع) 84
2-4- كاروان سراها 84
1-2-4- كاروان سرای قوشه. 84
2-2-4- كاروان سرای سپهسالار امیرآباد 86
3-2-4- كاروان سرای شهر دامغان. 86
3-4- قلاع. 86
1-3-4- قلعه ی گردكوه 86
2-3-4- قلعه ی امیرآباد 86
3-3-4- قلعه ی دولت آباد 86
4-3-4- قلعه ی عبدالله آباد 87
5-3-4- قلاع روستای مایان. 87
6-3-4- سایر قلاع و آتشكده 87
7-3-4- قلاع تنگه ی چشمه علی. 88
5-4- نقاره خانه 88
6-4- تپه های تاریخی. 88
7-4- برج ها 88
1-7-4- برج طغرل. 88
2-7-4- برج پیر علمدار. 89
3-7-4- گنبد زنگوله. 91
8-4- عمارات باستانی. 91
1-8-4- عمارت دختر ناصرالدین شاه 91
2-8-4- عمارت آغا محمدخان و فتحعلی شاه قاجار در چشمه علی دامغان. 91
9-4- بازار. 92
1-9-4- بازار عمومی. 92
10-4- مدارس قدیمی. 93
1-10-4- مدارس و مراكز علمی دامغان. 93
2-10-4- مدرسه ی حاج فتحعلی بیگ معروف به پامنار. 93
3-10-4- مدرسه ی موسویه. 93
4-10-4- مدرسه ی مطلب خان. 94
11-4- حمام های قدیمی. 94
13-4- مسجد و تكیه روستای سبحان. 96
13-4- خانه لطفی. 96
14-4- خانه آقای ابراهیمی. 97
16-4- خانه میر رحیمی. 97
17-4- ساختمان روستای عباس آباد 97
18-4- تپه حصار دامغان. 97
19-4- گوهر قلعه 98
20-4- قلعه های كوهستانی منصور كوه 98
21-4- برج چهل دختر دامغان. 99
22-4- مقبره شاهرخ میرزا 100
23-4- كویر رملی (شن های روان) 100
24-4- تنگه زندان. 101
25-4- سد شهید شاه چراغی. 101
26-4- چشمه های آب معدنی – باداب سورت دامغان. 102
27- چشمه علی دامغان. 103
1-27- موقعیت جغرافیایی چشمه علی : 103
3-27- انگیزه ساخت بنای چشمه علی : 103
4-27- ساخت مسجد : 104
5-27- وقف آب چشمه : 104
فصل پنجم: نتایج تحقیق. 107
آمار توصیفی. 107
5-1- جنسیت.. 107
5-2- سن. 108
5-3- تحصیلات افراد مورد مطالعه 109
5-4- وضعیت تاهل  افراد مورد مطالعه 110
5-5- وضعیت شغلی افراد مورد مطالعه 111
آمار استنباطی. 112
1- اطلاعات کلیدی گردش گری در توسعه برنامه ریزی گردش گری. 112
2- الویت بندی اطلاعات کلیدی گردش گری در توسعه برنامه ریزی گردش گری. 114
3- نقش

رضایت گردش گران در توسعه برنامه ریزی. 115
4- الویت بندی عوامل موثردررضایت گردش گران ونقش آن در توسعه برنامه ریزی گردش گری. 117
5- نقش شبکه های حمل ونقل در توسعه برنامه ریزی گردش گری. 118
6- الویت بندی تأثیر شبکه های حمل و نقل در توسعه برنامه ریزی گردش گری. 119
7- توزیع فراوانی جاذبه های گردش گری در توسعه برنامه ریزی گردش گری. 119
8- الویت بندی متغیرهای جاذبه های گردش گری. 120
9- میزان آشنایی افراد مورد مطالعه با آثار تاریخی ، باستانی وفرهنگی شهرستان دامغان  121
10- میزان تأثیر آثار تاریخی ، فرهنگی و باستانی در توسعه برنامه ریزی گردش گری  122
نتیجه گیری. 122
پیشنهادات.. 125
منابع و ماخذ 126
چكیده لاتین. 155
پرسشنامه 156
 
فهرست شكل ها
عنوان                                                                                       صفحه
دسته بندی انواع جاذبه ها 20
عوامل مؤثر در ساختار گردش گری.. 27
بعاد گردش گری.. 28
 گذار از جهان گردی به گردش گری.. 30
 تأثیرات اجتماعی – فرهنگی گردش گری در چهارچوب محیط گسترده جامعه. 36
مهمترین اجزای برنامه ریزی توسعه جهان گردی.. 39
دسته بندی مسافران. 40
نظام جهان گردی : اجزا و محیط.. 41
نظام جهان گردی : اجزا و محیط.. 42
 دوران های تحول دربرنامه ریزی توسعه جهان گردی.. 45
فهرست نقشه ها
عنوان                                                                                       صفحه
 نقشه تقسیمات سیاسی کشور به تفکیک استان. 50
 نقشه استان سمنان به تفکیک شهرستان ها 51
نقشه پوشش گیاهی استان سمنان. 54
نقشه رودهای فصلی ودائمی استان سمنان. 56
نقشه پراکندگی معدنی معادن درحال بهره برداری استان سمنان. 58
نقشه تقسیمات کشوری شهرستان دامغان. 70
 
 
فهرست نمودارها
عنوان                                                                                       صفحه
نمودار بارندگی بلندمدت شهرستان های استان سمنان. 53
نمودار ذخایر معادن استان سمنان. 57
نمودار جنسیت افراد مورد مطالعه. 108
نمودار سن افراد مورد مطالعه. 109
نمودار وضعیت تحصیلی افراد مورد مطالعه. 110
نمودار وضعیت تأهل افراد مورد مطالعه. 111
نمودار وضعیت شغلی افراد مورد مطالعه. 112
 
 
فهرست تصاویر آثار تاریخی ، باستانی و فرهنگی
عنوان                                                                                       صفحه
نمایی از ایوان های غربی مسجد تاریخانه ی دامغان. 80
نمایی از اطاق ها و ستون های مسجد تاریخانه ی دامغان. 80
نمایی از مناره مسجد تاریخانه ی دامغان. 81
شکل شماره 4 : نمایی از مسجد جامع دامغان. 82
شکل شماره 5 : نمایی از شبستان غربی مسجد جامع دامغان. 83
شکل شماره 6 : نمایی از مناره ی مسجد جامع دامغان. 84
شکل شماره 7 : نمای بیرونی كاروان سرای قوشه. 85
شکل شماره 8 : نمایی دیگر از كاروان سرای قوشه. 86
شکل شماره 9 : دورنمایی از قلعه ی دولت آباد ، دامغان. 87
شکل شماره10 : نمایی از برج طغرل ، روستای مهمان دوست.. 89
شکل شماره 11 : نمایی از برج پیر علمدار ، دامغان. 90
شکل شماره 12 : نمایی ازنوشته های برج پیر علمدار ، دامغان. 90
شکل شماره 13 : نمایی از بنای خشتی گنبد زنگوله ، دامغان. 91
شکل شماره 14 : نمایی از عمارت آغا محمدخان قاجار ، چشمه علی دامغان. 92
شکل شماره 15 : نمایی از مدرسه ی موسویه ، دامغان. 94
شکل شماره 17 : تپه حصار دامغان. 98
شکل شماره 18 : برج چهل دختر- دامغان. 100
شکل شماره 19 :  سد شهید شاهچراغی- دامغان. 102
شکل شماره 20 : چشمه آب معدنی باداب سورت- دامغان. 103
شکل شماره 21 : چشمه علی دامغان. 104
شکل شماره 22 : چشمه علی دامغان. 105
شکل شماره 23 : چشمه علی دامغان. 105
فهرست جداول
عنوان                                                                                       صفحه
 ابعاد مثبت و منفی تأثیرات گردش گری در جوامع میزبان. 31
 جهان گردان بین المللی ورودی به تفکیک مناطق (میلیون نفر). 43
 جمعیت شهرهای استان سمنان. 59
 شاخص های انسانی استان سمنان. 60
 وضعیت خانه های بهداشت در استان سمنان. 60
 تعداد مراکز بهداشتی درمانی استان سمنان بر حسب وضعیت جغرافیایی.. 61
مهاجران خارج شده و وارد شده به هریک از استان ها ی کشور طی سال های 85-1375. 63
مهاجران وارد شده به استان سمنان طی 10 سال گذشته برحسب سن و آخرین محل اقامت (نفر) 65
شاخص های اقتصادی در استان سمنان. 67
شاخص های مهم استان سمنان در حوزه فعالیت های عمومی.. 68
بناهای تاریخی دامغان. 96
توزیع فراوانی افراد مورد مطالعه بر حسب جنسیت.. 107
توزیع فراوانی سن افراد مورد مطالعه. 108
توزیع فراوانی تحصیلات افراد مورد مطالعه. 109
توزیع فراوانی وضعیت تأهل افراد مورد مطالعه. 110
توزیع فراوانی وضعیت شغلی افراد مورد مطالعه. 111
توزیع فراوانی اطلاعات کلیدی گردش گری در توسعه برنامه ریزی گردش گری.. 114
رتبه بندی متغیرها با استفاده از شاخص ضرییب تغییرات (c . v). 115
توزیع فراوانی نقش رضایت گردش گران در توسعه برنامه ریزی گردش گری.. 116
رتبه بندی متغیرهای رضایت گردش گران با استفاده از شاخص ضریب تغییرات.. 117
توزیع فراوانی شبکه های حمل و نقل در توسعه برنامه ریزی گردش گری.. 118
رتبه بندی متغیرهای شبکه های حمل ونقل با استفاده از شاخص ضریب تغییرات.. 119
توزیع فراوانی جاذبه های گردش گری در افراد مورد مطالعه. 120
رتبه بندی متغیرهای جاذبه های گردش گری  با استفاده از شاخص ضریب تغییرات (c . v). 120
توزیع فراوانی میزان آشنایی افراد مورد مطالعه با آثار تاریخی.. 122
توزیع فراوانی میزان تأثیر آثار تاریخی ، فرهنگی و باستانی در توسعه برنامه ریزی گردش گری.. 122
 

چکیده
گردش گری ، صنعتی درحال رشد است وحتی اگر دردوره هایی رشد کم باشد ، اما باز درطولانی مدت رشد دیده می شود . برخی از صاحب نظران گردش گری را نوش داروی مسائل توسعه یک منطقه می دانند. این دیدگاه واقع بینانه نیست زیرا منافع گردش گری می تواند همراه با مضرات اساسی همراه باشد . بررسی اثرات مثبت و منفی گردش گری ، مشخص می کند که تصمیم در مورد توسعه گردش گری ، باید به دقت گرفته شود . توسعه گردش گری باید براساس خط مشی های برنامه ریزی شده انجام شود . برنامه ریزی برای توسعه پایدار و حفظ محیط ، حیاتی است . اگر با دیدی جامع نگاه کنیم ، رابطه گردش گری با جامعه ، حکومت ، مناطق و کشورها ، نیازمند توجه به مسائل مختلفی است که اهمیت برنامه ریزی را نشان می دهد . برنامه ریزی اطمینان می دهد که توسعه گردش گری توانایی واقعی کردن منافع و کاهش مضرات گردش گری را دارد . تحقیق حاضر نقش برنامه ریزی در توسعه گردش گری شهر صددروازه را با تأکید بر آثار تاریخی ، باستانی وفرهنگی مورد بررسی قرارداده است . این تحقیق ازنوع توصیفی- تحلیلی است . برای جمع آوری اطلاعات علاوه برمصاحبه با صاحب نظران از پرسش نامه به عنوان ابزار اصلی تحقیق استفاده گردیده و به همین منظور روش این تحقیق پیمایشی است . جامعه آماری کلیه دانش جویان ، اساتید وصاحب نظران امر گردش گری وبرنامه ریزی گردش گری دانشگاه آزاد و دانش جویان رشته جهان گردی دانشگاه پیام نور واحد دامغان می باشد . حجم نمونه 310 نفر درنظر گرفته شد و350 پرسش نامه تهیه و در اختیار پرسش گران قرار گرفت . برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار spss استفاده گردید . نتیجه نشان داد که تعداد و نوع بازدید کنندگان از منطقه ، مزایای اقتصادی حاصل شده توسط گردش گ رضایت گردش گران ، احساس امنیت ، سرگرمی های شبانه ، وجود هواپیما ، قطار ، پارک های مصنوعی ، سایت ها و بناهای تاریخی و تأسیسات اقامتی از عوامل مهم در توسعه برنامه ریزی گردش گری درشهرستان دامغان می باشند . توجه به این عوامل توسط سازمان های مرتبط  در بهترشدن جذب گردش گر مؤثر خواهد بود .
 
واژگان کلیدی : توسعه گردش گری ، برنامه ریزی ، شهرصددروازه ، آثار تاریخی ، باستانی ، فرهنگی ، گردش گری
 

مقدمه
امروزه صنعت گردش گری در دنیا ، یكی از منابع مهم در آمد و در عین حال از عوامل موثر در تبادلات فرهنگی بین كشورهاست و به عنوان گسترده ترین صنعت خدماتی جهان حائز جایگاه ویژه ای است ، از این رو بسیاری از كشورها دررقابتی نزدیك و فشرده ، در پی افزایش بیش از پیش منافع و عواید خود از این فعالیت بین المللی اند .
كشور ما نیز با قدمت تاریخی چندین هزار ساله و منابع فراوان و غنی جذب گردش گر ، می تواند در این رقابت جهانی فعالانه شركت كند و از این منبع سرشار ، سهمی شایسته و درخور داشته باشد .
البته پر واضح است كه موفقیت در این عرصه و دست یابی به منافع مادی و غیر مادی حاصل از آن مستلزم درك پدیده گردش گری ، شناخت ابعاد و آثار آن و هم چنین آشنایی با مدیریت صحیح موسسات و دستگاه های متولی صنعت گردش گری است ؛مدیریتی كه با جدیدترین دست آوردهای علمی هم آهنگ باشد . برنامه ریزی گردش گری ، به روش هایی كه سیاست گذاران برای دست یابی به اهداف توسعه گردش گری انتخاب می كنند می گویند . برنامه ریزی می تواند سخت افزاری یا فیزیكی باشد و می تواند نرم افزاری یا سازمانی باشد . این كار می تواند در سطوح ملی ، منطقه ای و محلی انجام شود و شامل مراحل زیر است :
تحلیل تقاضا ، تحلیل در دست رس بودن و كیفیت دارایی های گردش گـری یا پیش بینی تقاضای گردش گر ، هزینه و بودجه بندی برنامه گردش گری ، مسائل  توسعه منابع انسانی و بازاریابی .
مطالعه نقش برنامه ریزی در توسعه گردش گری در ایران به خصوص شهرستان دامغان می تواند دارای اهمیت زیادی باشد . تحقیق حاضر با عنوان توسعه گردش گری در شهر صددروازه با تاكید بر آثار تاریخی ، باستانی و فرهنگی در همین راستا تنظیم گردیده است و به امید این كه نتایج آن مورد استفاده مسئولان و دست اندركاران مسائل گردش گری قرار گیرد .