4ـ1ـروش تحقیق ‌ 7

فصل دوم:تاریخچه ی شعر جنوب… 7

2ـتارخچه ی شعر جنوب 8

1 ـ2ـمفاهیم و مضامین در شعر جنوب… 8

1ـ1ـ2ـمضامین طبیعی.. 9

2ـ1ـ2ـرنگ 10

3ـ1 ـ2 ـ مضامین معنوی ….10

فصل سوم:بررسی زندگینامه و آثار و افکار منوچهر آتشی… 13

3ـ مختصری از زندگینامه و افکار منوچهر آتشی.. 15

1 ـ3 ـبررسی زندگینامه و شعر منوچهر آتشی 15

2 ـ3 ـ آتشی و شعر نو نیمایی 25

3 ـ3 ـآثار منظوم و منثور منوچهر آتشی. 28

1ـ3 ـ3 ـ آثار منظوم آتشی 29

2ـ3 ـ3 ـآثار منثور آتشی  35

4 ـ3 ـویژگی های بارز اشعار منوچهر آتشی.. 33

فصل چهارم:اسطوره و تحلیل و بررسی اساطیر در اشعار منوچهر آتشی… 41

1 ـ4 ـ اسطوره و کارکرد های آن 42

2 ـ4 ـ جایگاه اساطیر درآثارادبی و شعرآتشی.. 49

3-4-اسطوره های انسانی… 54

1ـ3 ـ4 ـاساطیر ایرانی 54

2ـ3 ـ4 ـاساطیر یونان 117

3 ـ3 ـ4 ـاسطوره های پیامبران  155

4 ـ3 ـ4 ـاسطوره های دلدادگان 199

4 ـ4 ـاسطوره ی جانداران غیر انسانی… 211

1 ـ4 ـ4 ـ موجودات فرا طبیعی 211

2 ـ4 ـ4 ـ گیاهان اسطوره ای  234

1ـ2 ـ4 ـ4 ـ اسطوره ی گل ها 235

2ـ2 ـ4 ـ4 ـ اسطوره ی درختان 255

3 ـ4 ـ4 ـ حیوانات اسطوره ی 274

5 ـ4 ـاسطوره های غیر جانداران.. 301

1 ـ5 ـ4 ـ مظاهر طبیعت 301

2 ـ5 ـ4 ـ عناصر اربعه 334

فصل پنجم: طبیعت در شعر آتشی……. 347

طبیعت… 348

1 ـ5 ـ طبیعت جاندار 349

1 ـ 1 ـ5 ـ گیاهان.. 349

1 ـ1 ـ1 ـ5 ـ گل ها 349

2 ـ 1 ـ1 ـ5 ـ درختان.. 366

2 ـ1 ـ5 ـ جانوران.. 375

3 ـ1 ـ5 ـ آبزیان.. 388

2 ـ5 ـطبیعت بی جان 399

1 ـ 2 ـ5 ـ شهر ها و روستاهای بوشهر. 399

2 ـ2 ـ5 ـ اصطلاحات دریایی و دریا نوردی.. 408

3 ـ2 ـ5 ـویژگی های طبیعی و جغرافیایی بوشهر. 417

نتیجه گیری……. 430

پیشنهادها 432

فهرست منابع.. 433

 مقدمه

از دیر باز این پرسش بر صفحه اذهان نقش بسته است که رمز جاودانگی آثار بزرگ هنری چیست؟ به راستی چه عاملی موجب می شود این آثار در هر دوره ای با تازگی بیشتری ظاهر شوند؟

چرا گذشت زمان در مقبولیّت چنین آثار بزرگ هنری تحوّل ایجاد نمی کند ؟ چه ویژگی های مشترکی در این آثار نهفته است که دریای موّاج زمان و مکان را درهم       می شکافد و به پیش می تازد ؟ چرا بعضی شاعران در یک محدوده ی زمانی  در بالاترین مرتبه قرار می گیرند امّا محدود به ذوق زمان می شوند و مقبولیّت پایدار نمی یابند؟

عوامل متعدّدی می تواند دلیل بر جاودانگی آثار ادبی باشد . که مهم ترین مسئله ، پرداختن به کلّیّات و مفاهیم عام بشری و در واقع مسائل فطری انسان ها است . انسان ها با تمام تفاوت ظاهریشان ، دارای احساسات و نیازهای مشترکی می باشند که این احساس مشترک ، همان طبیعت عام بشری است . که پاسخ به این نیاز ها در هر لفاف و پوششی ، می تواند احساسات آن ها را تحت تأثیر قرار دهد. شعر و ادب نیز، با آفرینش دنیای تخیلّ و محال که زاده ی ذهن خلّاق شاعر است ، دریای درون آدمی را به تلاطم می کشاند ، حال اگر این اثر ادبی در برگیرنده ی مسائل فطری و درونی مخاطبان باشد ، استمرار ارزش اثر را در طول زمان به دنبال خواهد داشت. پس اگر حافظ، مولانا ، سعدی و دیگران هنوز پس از سالیان سال ، شعر شان برصفحه ی دل و اذهان نور افشانی می کند و رنگ کهنگی نمی پذیرد، به این دلیل است که ریشه در مشترکات فطری مخاطبانشان دارد و از دریچه عواطف و احساسات با آن رابطه برقرار کرده اند، اقدام به خلق و آفرینش اثری نموده اند که گویی به عنوان نماینده میلیون ها انسان لب به سخن گشوده اند و پیام  خود را در لباسی آراسته اند که به دل می نشیند و مخاطبان را با خود همدل و همسو می سازد.

در ادبیات معاصر ما نیز، شاعران بزرگی بوده اند که توانسته اند به تجربیات فردی خود که محدود به

 

شخص، اجتماع،زمان و ملّیّت ایشان است، باتأمّل و تعمّق، به یاری حافظه ی مخیّل و خلّاق خویش، هوّیت هنری ببخشند.

« منوچهر آتشی » نیز از چهره هایی است که توانسته است به این ویژگی مهم در شعر پی ببرد و هم عصران خود، چون: احمد شاملو، فروغ فرخزاد، مهدی اخوان ثالث، سیمین بهبهانی و دیگران به مفاهیم انسان شناسی، هستی شناسی ارزش های جاوید و نیاز های متعالی انسانی در شعرش بپردازد  و با جهان بینی عمیقی پا به عرصه ی شعر و هنر بگذارد. آتشی، در این راه علاوه بر پرداختن به اسطوره های مختلف از عناصر طبیعت جنوب هم یاری می گیرد و این عناصر را در کوره ی عواطف و احساسات ذهن مخّیل خویش ، در قالب زیباترین تابلوها و تصاویر شاعرانه به دوستداران شعر و ادب عرصه       می نماید.

بررسی اسطوره و طبیعت در اشعار منوچهر آتشی ، نگارنده را بر آن داشت تا در جهت نگارش پایان نامه تحصیلی خود اشعار این شاعر را در حوزه ی اسطوره و طبیعت مورد بررسی قرار دهد. این بررسی ابتدا به صورت مطالعه ی کلی و مستمر صورت گرفت و سپس تمامی موارد اسطوره ای انسانی و غیر انسانی و جمادات و جنبه های  طبیعت را به طور جداگانه مورد بررسی  قرارداد و جمع آوری کرده است و در هر قسمت تعریفی قابل فهم بیان نموده و ابیاتی را به عنوان شاهد از دیوان شاعر بیان کرده ام . در این بررسی متوجّه گردیده که بعضی از موضوعات را به بسیار اندک و غیر قابل بیان به کار برده و بعضی دیگر را به صورت چشمگیر و قابل بیان بسزا به کار برده است.همچنین در قسمت اسطوره ها ( اسطوره ی جانداران غیر انسانی و جمادات ) با وجود اسطوره ای بودن موارد ، غالباً کاربرد اسطوره ای در اشعار آتشی ندارند و بُعد اسطوره ای آن ها نسبت به معنی سطحی و امروزی ،چندان محسوس نیست و شاعر بیشتر به عنوان ابزار های موجودات طبیعی برای توصیف استفاده کرده است .هرچند شاعر توجّهی به بن مایه های  اسطوره ای آن ها نداشته ، ولی چون نگارنده بر آن بوده است که تمام موارد اسطوره ای را بررسی کند، هر کدام از آن ها را تحلیل و بررسی کرده است.

به طور کلّی مطالب این رساله در پنج فصل تدوین و تنظیم گردیده است :

 

فصل اول: کلیات، که شامل مقدمه ،اهداف تحقیق، پیشینه ی تحقیق و روش کار.

فصل دوم: تاریخچه ی شعر جنوب .

در این فصل ابتدا تاریخچه شعر جنوب و سپس مفاهیم و مضامین  و ویژگی های شعر جنوب بیان شده است.

فصل سوم: زندگینامه و آثار و افکار منوچهر آتشی .

در این فصل ابتدا به بررسی  زندگینامه و افکار منوچهر آتشی و سپس به مختصری از اوضاع و شرایط اجتماعی و سیاسی شاعر و سبک شعری وی و آثارش پرداخته ایم .

فصل چهارم : اسطوره و کار کرد های آن .

در این فصل به تعریف و بررسی اسطوره و جایگاه اساطیر در آثار آتشی و سپس به تحلیل و بررسی اسطوره هایی که آتشی در اشعارش آورده پرداخته ایم .

این فصل به طور جداگانه به سه قسمت تقسیم بندی گردیده است :

اسطوره های انسانی: که شامل اسطوره های ایرانی ، یونانی، پیامبران، و دلدادگان می شوند.
اسطوره ی جانداران غیر انسانی ، که شامل موجودات فرا طبیعی ،اسطوره ی گیاهان و اسطوره ی حیوانات است.
اسطوره ی جمادات که به دو قسمت تقسیم شده است : مظاهر طبیعت و عناصر اربعه
فصل پنجم:طبیعت در شعر آتشی

در این فصل  به بررسی طبیعت جنوب که آتشی از آن تأثیر پذیرفته است ، پرداخته ایم . این فصل به طور جداگانه در دو حیطه ی طبیعت جان دار (که به سه قسمت تقسیم شده است: 1- گیاهان2- حیوانات 3-آبزیان )و طبیعت بی جان (که شامل :1 – شهرها و روستاهای بوشهر 2- اصطلاحات دریایی و کشتی 3 – ویژگی های طبیعی و جغرافیایی بوشهر)تدوین و تنظیم گردیده است.

  1-2- اهداف تحقیق

از آن جا که شناخت صحیح و معرفی شاعران باید بر اساس بررسی آثاری که از خود به یادگار نهاده اند صورت پذیرد، در این تحقیق یعنی: بررسی اسطوره و طبیعت در اشعار منوچهری آتشی ، اهداف به کلی در چهار محور دنبال می شود:

نشان دادن مبدأ گرایی فرهنگی و اقلیم شناسی در اشعار منوچهر آتشی از رهگذر بررسی طبیعت در شعر او.
تبیین شیو های پرداختن و بهره گیری از اسطوره و طبیعت در اشعار منوچهر آتشی.
بررسی نگاه خاص و رویکردهای منحصر به فرد منوچهر آتشی در انعکاس دادن دو عنصر طبیعت و اسطوره در اشعار.
نشان دادن جایگاه اسطوره و طبیعت در اشعارش منوچهر آتشی.
1- 3- پیشینه ی تحقیق

اسطوره و یا طبیعت، در اشعار بسیاری از شاعران از آغاز شعر دری تا کنون بررسی شده است، امّا در زمینه بررسی اسطوره و طبیعت در اشعار منوچهر آتشی ، تا کنون هیچ کاری انجام نشده است .

آنچه مشخص است این است که چهار رساله برای دریافت مدرک کارشناسی ارشد در مورد اشعار این شاعر نوشته شده که عبارتند از :

منصور نژاد(1384)، تحلیل و بررسی اشعار منوچهر آتشی ، دانشگاه سیستان و بلوچستان
محسنی فرد(1386)،سبک شناسی شعر منوچهر آتشی، بر اساس نظریه ی روایت شناسی و شعر شناسی، دانشگاه پیام نور تهران
شکری (1389)، بررسی امید و ناامیدی در اشعار منوچهر آتشی ، دانشگاه یزد.
رحیمی فرد(1389)،تأثیر اقلیم بر شاعران معاصر با تأکید بر ( نیما یوشیج، فروغ فرخزاد و منوچهر آتشی) ، دانشگاه تهران.
1-4- روش کار تحقیق

گردآوری مطالب مربوط به این تحقیق بنابر روش معمول رشته های علوم انسانی بیشتر به طریق مطالعه ی کتابخانه ای بوده است.

به این صورت که ابتدا منابع مورد نیاز ، مطالعه و سپس مهم ترین مطالب در قالب       فیش هایی گردآوری گردیده و سپس به رشته ی تحریر در آورده شده است .

 2- تاریخچه ی شعرجنوب :

تاریخچه مکتوب شعر و ادب در بوشهر تقریباً به 150 سال قبل می رسد،( کازرونی، 1386،      ص 79) وخاستگاه اولیه ی این شعر و ادب را باید سینه ی چوپانان و عاشقان دل سوخته ی این دیار دانست که توانستند مثل ها و لالایی ها و اسطوره ها را نسل به نسل به آیندگان منتقل نمایند. بعد از دوره ی ادبیات شفاهی در عصر قاجار، ادبیات این منطقه به صورت مکتوب در می آید و در