فصل اول

1-1  مقدمه
1-2 بیان مسأله

باقلا (Vicia faba L.)، یکی از حبوبات مهم که به‏عنوان منبع غنی از پروتئین (به طور متوسط 4/23 درصد) در تغذیه انسان به کار می‏رود و علاوه بر این با دارا بودن پتانسیل تثبیت نیتروژن می‏تواند نقش اساسی در افزایش حاصلخیزی خاك داشته باشد. حداکثر عملکرد این گیاه به اجزای عملکرد آن‏، از قبیل تعداد شاخه، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن دانه بستگی دارد. اجزای عملکرد تحت تأثیر مدیریت (انتخاب تاریخ کاشت مناسب، کوددهی، آبیاری، کنترل آفات، بیماری‏ها و..)، ژنوتیپ و محیط قرار می‏گیرند (رحیمی‏کاریزکی[1]، 2011). انتخاب تاریخ کاشت مناسب جهت دستیابی به بیشترین عملکرد دانه در باقلا از عوامل بسیار مهم است. باقلا شرایط مرطوب و سرد را می‌پسندد و هوای گرم و خشک به محصول آسیب می‌رساند و از طرفی گرمای زیاد سبب ایجاد اختلالات رشد جنین، ریزش گل‏ها و کاهش تعداد دانه در غلاف باقلا می‏شود. در نتیجه تاریخ کاشت باید طوری تنظیم گردد که دوره گلدهی و روند پر شدن دانه با افزایش دمای هوا در آخر فصل مصادف نباشد (اوپلینجر و همکاران[2]، 2000). از طرفی تاریخ کاشت باید به گونه‏ای

تعیین گردد که گیاه زمان لازم برای جوانه‏زنی، رشد، تولید گل، دانه و تطابق زمان گلدهی با درجه حرارت مطلوب را داشته باشد و از حداکثر نور و درجه حرارت مناسب استفاده نماید و کیفیت محصول نیز مطلوب‏تر گردد (سهرابی، 1370).

تاریخ کاشت مطلوب باعث می‏شود که طول دوره رشد گیاه بیشتر شود. بنابراین گیاه از حداکثر عوامل محیطی استفاده خواهد کرد و بالاترین شاخص سطح برگ را تولید می‏کند. این امر باعث افزایش تولید گل و غلاف در بوته می‏شود، در نتیجه گیاه فرصت کافی برای استفاده از مواد فتوسنتزی ساخته شده و ذخیره آن در اندام‏های خود پیدا می‏کند. از طرفی دیگر دوره گلدهی، دانه بستن و رسیدگی فیزیولوژیک گیاه به دوره تنش دمایی برخورد ننموده و عملکرد در واحد سطح بیشتر می‏شود (آبروش، 1389). در کشت زود هنگام باقلا ممکن است پس از جوانه‏زنی و رشد به سرمای اوایل فصل برخورد کند و این مساله علاوه بر احتمال خطر سرمازدگی کاهش عملکرد را به همراه داشته باشد و از طرف دیگر کشت دیرهنگام نیز به فصل گرما برخورد نموده و در نتیجه گلدهی با درجه حرارت بالاتر از حد مطلوب روبرو و کاهش شدید عملکرد را در برخواهد داشت. به طور کلی دما یکی از عوامل مهمی است که بر رشد زایشی و رویشی گیاهان تأثیر می‏گذارد. در هنگام تنش گرما ریزش گل یکی از عوامل کاهش دهنده تولید محصول است. دلایل متعددی را برای ریزش گل در هنگام تنش گرما ذکر کرده‏اند که یکی عدم لقاح و دیگری تحت تأثیر قرار گرفتن پخش مواد فتوسنتزی است (دانشمند و منوچهری‏کلانتری، 1387). لذا تعیین بهترین تاریخ کاشت برای رسیدن به حداکثر عملکرد دانه از اهمیت فراوانی برخوردار است که باید در زراعت باقلا مورد توجه قرار گیرد.

علاوه بر این برای دستیابی به حداکثر محصول، وجود عناصر غذایی به مقدار لازم و متعادل در محیط پراکنش ریشه این گیاه ضروری است. کمبود عناصر پر مصرف مانند فسفر و پتاسیم در محل رویش گیاه در رشد و مقدار تثبیت نیتروژن تاثیر نامطلوب دارد (صباغ پور، 1374). برخی مطالعات نشان داده‏اند که حبوبات بیشتر از سایر گیاهان قادرند از فسفر غیر قابل دسترس در خاک استفاده کنند (کوچکی و بنایان، 1376 ). فسفر در خاک به دو صورت آلی و معدنی یافت می‏شود که شکل معدنی آن به صورت انواع کانی‏های مختلف شامل ترکیبات کلسیم، آهن، آلومینیوم، فلور و شکل آلی آن به صورت ترکیبات فیتین، فسفولیپدها و اسید‏های نوکلئوتیک است (نوتیال[3]، 2000). در سطح سلولی آنچه اهمیت فسفر را نشان می‏دهد ناقل‏های انرژی مانند آدنوزین‏تری‏فسفات (ATP) است که حاوی فسفات ملکولی است که با آزاد کردن هر فسفات مقدار مشخصی انرژی آزاد می‏کند و فعالیت‏های سلولی را از نظر انرژی تأمین می‏نماید. مصرف فسفر علاوه بر تأثیر در مراحل توسعه ریشه و شاخه‏زایی در مراحل زایشی و پرشدن دانه نیز بسیار مؤثر است (مدنی و همکاران، 1389). به‏طور کلی تنش دمایی از جمله عواملی است که می‏تواند خصوصیات مرفولوژی، آناتومی، فنولوژی و بیوشیمیایی گیاه را تحت تأثیر قرار دهد.

تاریخ کشت باقلا اواسط آبان ماه است اما به دلیل کشت محصولاتی مانند ذرت، صیفی‏جات و برنج در منطقه اهواز در تیر و مرداد ماه، و برداشت آنها در آبان ماه فرصت برای آماده سازی زمین و کشت باقلا فراهم نشده و کشت محصول با تعویق مواجه می‏گردد که ممکن است به آذر ماه موکول ‏شود. از طرفی کشت در آذرماه با تنش گرمایی آخر فصل برخورد نموده و این امر باعث افت عملکرد می‏گردد. در این پژوهش سعی بر آن بود که با بررسی تاثیر میزان کود فسفر بر درصد پوشش سبز و عملکرد دانه باقلا، دامنه مقاومت این گیاه به تنش گرمایی بیشتر مورد بررسی قرار گیرد.

بنابراین با توجه به اهمیت گیاه باقلا از لحاظ میزان پروتئین و موارد مصرف آن و همچنین کشت و قرار گرفتن در تناوب‏های مختلف در منطقه خوزستان لزوم انجام مطالعات مختلف در جهت بهبود مدیریت‏های زراعی آن، تنظیم عناصر و تطابق درجه حرارت مورد نیاز گیاه با درجه حرارت مناسب محیط را افزایش داده است. بر همین اساس این پژوهش با توجه به نیاز مطالعاتی منطقه و ارائه روش‏های مدیریتی بهتر با اهداف و فرضیه‏های زیر طراحی و اجرا شد.

1-3 فرضیات
تنش گرمای ناشی از تاریخ کاشت دیرهنگام موجب کاهش عملکرد می‏شود.
تأمین میزان مناسب و کافی کود فسفر می‏تواند باعث افزایش عملکرد و اجزای عملکرد باقلا شود.
تأمین میزان مناسب و کافی کود فسفر می‏تواند کاهش عملکرد ناشی از تاریخ کاشت دیر هنگام را جبران نماید.
1-4 اهداف
تعیین بهترین و مناسب‏ترین تاریخ کاشت باقلا در منطقه باوی
بررسی واکنش اجزای عملکرد باقلا به نوسانات درجه حرارت با تغییر تاریخ کاشت در منطقه باوی
بررسی تأثیر مقادیر مناسب و کافی کود فسفر بر عملکرد دانه باقلا در شرایط تنش گرمایی
 

فصل دوم
مروری بر پیشینیه موضوع

شكل‌ها ی سبك‌های تفكر :……………………………………………………………………………. 20
سطح‌های سبك‌های تفكر :…………………………………………………………………………….. 22
قلمروهای (حوزه‌های) سبك‌های تفكر:………………………………………………………………… 22
گرایش‌های سبك‌های تفكر:……………………………………………………………………………. 23
مقیاس های ارزیابی سبك‌های تفكر……………………………………………………………………. 24
بخش دوم: راهبردهای مقابله با استرس………………………………………………………………… 25
تعریف مقابله…………………………………………………………………………………………… 25
كاركردهای مقابله………………………………………………………………………………………. 26
نظریه های مقابله……………………………………………………………………………………….. 27
الف )نظریه تكاملی و سازگاری رفتاری :……………………………………………………………. 27

1-1-2-2- تعریف اصطلاحی…………………………………………………………………………………………………..10
1-1-3- محیط سایبر یا سایبر اسپیس………………………………………………………………………………..12
1-1-3-1- تعریف لغوی ………………………………………………………………………………………………………….12
1-1-3-2- تعریف اصطلاحی………………………………………………………………………………………………….12
1-1-4- جرایم رایانه ای…………………………………………………………………………………………………15
1-1-4-1- تعریف لغوی…………………………………………………………………………………………………..15
1-1-4-2- تعریف اصطلاحی……………………………………………………………………………………………15
1-1-5- جرایم سایبر …………………………………………………………………………………………………..16
1-1-5-1- مفهوم جرم سایبر…………………………………………………………………………………………………16
1-1-5-2-انواع جرایم سایبر………………………………………………………………………………………………….16
1-2- تاریخچه ادله دیجیتالی …………………………………………………………………………………………..18
1-2-1- تاریخچه ادله دیجیتالی در جهان…………………………………………………………………18
1-2-2- تاریخچه ادله دیجیتالی در ایران………………………………………………………………..21
فصل دوم- سیستم حاکم بر ادله اثبات دیجیتال…………………………………………………………………………23
2-1- دلیل دیجیتال و عناصر آن……………………………………………………………………………………………..25
2-1-1- قابلیت ارائه………………………………………………………………………………………………25
2-1-2- قابلیت ایجاد علم عادی ……………………………………………………………………………..25
2-1-3- اصالت……………………………………………………………………………………………………..26
2-1-4- قابلیت اثبات امر قضایی……………………………………………………………………………..26
2-2-ویژگیهای ادله دیجیتال در فرایند کیفری………………………………………………………………………..27
2-2-1- ویژگیهای ماهوی……………………………………………………………………………………..27
2-2-2- ویژگیهای شکلی………………………………………………………………………………………..29
2-3- مشکلات ناشی از ویژگیهای ادله دیجیتال………………………………………………………………………….31
2-3-1-مشکلات تخصصی نظری………………………………………………………………………………31
2-3-1-1- دشواری کشف و شناسایی…………………………………………………………………………..32
2-3-1-2-اخفای جرم………………………………………………………………………………………………..32
2-3-1-3-نامرئی بودن………………………………………………………………………………………………..33
2-3-1-4-کد گذاری مدارک……………………………………………………………………………………….34
2-3-1-5- امحاء مدارک ……………………………………………………………………………………………..34
2-3-1-6-فراوانی داده ها…………………………………………………………………………………………….34
2-3-1-7-مشکل

متخصص…………………………………………………………………………………………..35
2-4- مشکلات عملی(اجرایی)………………………………………………………………………………………………37
2-4-1- قدرت دستیابی………………………………………………………………………………………….38
2-4-2- قابلیت جمع آوری……………………………………………………………………………………….38

فصل سوم: استناد پذیری ادله دیجیتال در فرایند کیفری…………………………………………………………….39
3-1-استناد پذیری ادله دیجیتال در کشف جرم………………………………………………………….44
3-1-1- کشف ادله دیجیتال………………………………………………………………………..44
3-1-2- شناسایی ادله دیجیتال…………………………………………………………………….49
3-1-3- مستند سازی ادله دیجیتال ……………………………………………………………..51
3-1-4- تفتیش، توقیف و ضبط ادله…………………………………………………………….54
3-1-5- گردآوری، ذخیره و ارائه ادله دیجیتال ……………………………………………..62
3-2- تصدیق اصالت دلیل دیجیتال………………………………………………………………………………….67
3-2-1- تصدیق اصالت دلیل دیجیتال از نظر فقه و قانون…………………………………………………74

برخی آیات و روایات مربوط به ابزار شناخت حسّی…………………………. 28
آیات……………………………………………………………………………….. 28
روایات…………………………………………………………………………….. 28
ب) راه عقل و خرد (معرفت عقلانی) ………………………………………….29
مشخصات شناخت عقلی……………………………………………………… 29
برخی از آیات و روایات مربوط به شناخت عقلی……………………………. 30
آیات………………………………………………………………………………. 30
روایات……………………………………………………………………………. 30
حقیقت عقل……………………………………………………………………. 32
ج) راه دل و قلب (معرفت شهودی و اشراقی)……………………………….. 32
زمینه شناخت اشراقی………………………………………………………… 36
مكانیزم شناخت عرفانی یا همان ادراك و معرفت از راه دل……………….. 37
د) راه وحی (معرفت و ادراك وحیانی)……………………………………….. 42
بخش دوّم: فضائل و رذایل در قرآن و روایات معصومینE…………………….
فصل اوّل: مفهوم‌شناسی فضایل و رذایل………………………………….. 46
الف) لغت………………………………………………………………………. 47
واژة فضائل…………………………………………………………………….. 47
واژة رذایل……………………………………………………………………… 47
ب) در اصطلاح………………………………………………………………… 47
ملاك و معیار تشخیص فضائل و رذایل اخلاقی……………………………… 48
«سودگرایی»………………………………………………………………….. 48
«قصد انجام وظیفه»………………………………………………………….. 49
«نوع دوستی»………………………………………………………………… 49
«تبیین دیدگاه اسلام دربارة معیار فضایل و رذایل»………………………… 50
فصل دوّم: بررسی مسئلة «فضیلت و رذیلت» در قرآن و روایات……………54
دورنمایی از «فضایل و رذایل اخلاقی» در قرآن و روایات……………………. 55
فضائل…………………………………………………………………………… 55
الف) فضائل اخلاقی عام……………………………………………………… 56
ب) فضایل اخلاقی ایمانی……………………………………………………..56
ج) فضایل اخلاقی اجتماعی……………………………………………………56
رذایل…………………………………………………………………………….. 57
«ارتباط بین عمل و حوادث عالم»……………………………………………. 58
روش قرآن در بیان فضایل و رذایل……………………………………………… 58
«هشدارهای قرآن»……………………………………………………………. 59
راه‌های تحصیل فضائل و دفع رذائل……………………………………………. 59
بخش سوّم: نقش فضائل و رذائل در

ادراك………………………………….. 61
فصل اوّل: كلیات……………………………………………………………….. 62
«علّت حجاب دل» ………………………………………………………………64
شكوفایی عقول هدف اصلی انبیاء‌ از تهذیب نفوس بشر…………………. 65
تأكید قرآن و روایات بر بُعد شناختی انسان…………………………………. 66
كاركرد فضائل و رذایل بر قوة ادراك…………………………………………….. 67
الف) کارکرد رذایل……………………………………………………………… 67
ب) کاركرد فضائل………………………………………………………………… 67
«علوم اشراقی و شهودات عرفانی» …………………………………………68
حكمت، نوعی از شناخت و بصیرت قدسی…………………………………. 70
عدم اختصاص علوم اشراقی به انبیاء فقط…………………………………… 72
«اندكی سالكان طریق در عین امكان برای همه»…………………………… 74
فصل دوّم: رذایلی كه بر ادراك تأثیر می‌گذارند……………………………….. 78
عدم وصول به مقصد با مركب گناه و نافرمانی حقّ ………………………….79
قلب مریض………………………………………………………………………. 80
رذایلی كه بر ادراك تأثیر می‌گذارند (از دیدگاه قرآن و روایت)……………….. 81
1- كفر حجاب قلب……………………………………………………………… 81
2- تكبّر حجاب نفس…………………………………………………………….. 82
3- گناه «اعمال سیئه» زنگار دل………………………………………………. 84
تیره شدن روح به وسیله گناه ………………………………………………….85
گناه باعث محرومیّت آدمی از رزق…………………………………………….. 87
4- اثر اعراض از ذكر خدا ………………………………………………………….87
5- هواپرستی مانع حكمت ……………………………………………………..89
6- نادیده گرفتن حقّ اهل‌بیت7 باعث نقص علم……………………………… 91
7- طول امل و ذهاب عقل………………………………………………………. 91
8- حرص و آز و دنیازدگی مانع حضور ملائكه در قلب…………………………. 92
9- محبّت دنیا مانع بزرگ معرفت……………………………………………….. 93
10- شرك باعث پیدا نكردن راه راست…………………………………………. 94
11- نفاق سبب عدم فهم………………………………………………………. 94
12- تكذیب آیات الهی و جدل در آیات الهی مانع گشایش درهای آسمان…95
13- ظلم علّت محرومیّت از هدایت الهی…………………………………….. 95
13- دروغگویی…………………………………………………………………… 96
14- عشق و نفرت سدّ معرفت و ادراك …………………………………………97
15- پرخوری و حرام‌خواری مانع فطانت و زیركی در ادراك……………………. 98
16- اغواء شیطان مانع فهم صحیح و القاء شیطان باعث سهو و نسیان……99
17- میل به باطل………………………………………………………………… 100
18- لجاجت و تعصّب بی‌جا مانع تفكّر، استدلال و حقّ‌بینی………………. 101
19- بهانه‌جویی باعث قساوت قلب…………………………………………… 101
20- غفلت، گمراهی جان………………………………………………………. 102
21- شقاوت و محرومیّت از علم………………………………………………… 103
22- فسق موجب گمراهی ومانع شناخت حقایق………………………….. 103
23- ترك عمل موجب از دست دادن علم ………………………………………104
24- تن‌پروری و راحت‌‌طلبی موجب محرومیّت از معرفت ……………………..105
25- فضائل اخلاقی پائین حجاب از امّ‌الفضائل………………………………… 105
26- منع دیگران از علم، باعث سلب علم از خود عالم ……………………..105
27- حسّ‌گرایی افراطی مانع رسیدن به علوم غیبی………………………… 106
28- تقلید كوركورانه مانع تفكّر و اندیشه………………………………………..106
29- غضب موجب تباهی عقل…………………………………………………. 107
30- دون همّتی مانع پیگیری اهداف بلند……………………………………… 107
31- فرار از جنگ موجب مهر بر قلب و عدم فهم………………………………. 108
32- زیاده‌گویی و پرحرفی و پریشانی و آشفتگی قلوب مانع از دیدن حقایق..108
فصل سوم: فضائلی كه بر ادراك اثر مثبت می‌گذارند………………………… 110
فضایل……………………………………………………………………………… 111
«فضائلی كه بر ادراك تأثیر دارند.»………………………………………………. 111
مقصود از رزق در قرآن مجید……………………………………………………… 113
1- ایمان و تقوا شكوفاگر فطرت………………………………………………….. 114
2- عمل فضیلت‌مندانه كلید شناخت…………………………………………… 117
4- زهد و بی‌رغبتی به دنیا مایة حكمت……………………………………….. 119
5- اخلاص مایة جوشش حكمت………………………………………………… 121
6- ذكر مدام الهی باعث بینایی چشم دل……………………………………… 123
7- استغفار و توبه سبب بارش رزق الهی……………………………………… 124
مقصود از رزق در روایات معصومین……………………………………………….124
8- القای ملك باعث فزونی فهم …………………………………………………125
9- پند پذیری و عبرت گیری موجب بینایی…………………………………….. 125
10- استمداد از خداوند باعث بصیرت……………………………………………. 125
11- نوافل سبب قرب الهی و دیدن و شنیدن از نوعی دیگر…………………… 126
12- طهارت قلب راه نیل به مراحل برتر قرآن……………………………………. 127
13- خوف الهی سبب نوعی علم………………………………………………. 128
14- خلوت كردن یا شاغل زدایی زمینة كسب فیض الهی……………………. 129
15- دعا كلید رحمت……………………………………………………………… 130
16- صبر زمینة نور و صفای باطن…………………………………………………130
17- حسن خلق سبب زیادی در رزق………………………………………….. 131
18- شكر نعمت باعث زیادت در علم و معرفت…………………………………. 131
19- حسن نیّت …………………………………………………………………….131
20- شرح صدر سبب هدایت…………………………………………………….. 132
21- پیروی از صاحب وحی شهود آور و موجب عقلانیّت………………………. 132
22- همّت بلند شرط رسیدن به كمالات بالا…………………………………… 132
23- مشورت و مشاوره باعث فزونی عقل………………………………………. 133
24- تواضع مزرعة حكمت ………………………………………………………….133
25- دعوت به حق راهی برای وصول به حقیقت علم و بصیرت ……………….134
26- حدیث اهل‌بیت صیقل قلوب، زمینه ساز معرفت برتر ………………………134
27- مجاهده در راه خدا، راه رسیدن به مسیر حق…………………………….. 135
28- اتباع حقّ، سبب كمال عقل………………………………………………….. 135
29- غلبه بر هوا و هوس، سبب ظهور نیروی عقل…………………………….. 135
30- خودشناسی و معرفت نفس باعث علم به دیگران……………………….. 136
31- لقمة حلال سبب نور قلب…………………………………………………….. 136
32- گرسنگی و كم‌خوری علّت تابش نور حكمت بر قلب……………………… 137
33- حفظ زبان كلید حكمت………………………………………………………… 137
34- عبودیت حق سبب رسیدن به مقام یقین…………………………………. 138
35- حركت بسوی خدا و توجه به دوستی خداوند باعث رفع حجوب……….. 138
36- تفكّر باعث نورانیت……………………………………………………………. 139
جمع­بندی……………………………………………………………………………. 140
فهرست منابع……………………………………………………………………… 157
چکیده:
از آنجایی كه دغدغة بشر در طول اعصار دستیابی به اصیل‌ترین و ناب‌ترین معارف بوده است تا بتواند تیشه بر ریشة همة جهالت­ها بزند و خود را از بند اسارت جهالت برهاند. این پایان­نامه بر آن

پایان نامه انگیزه و ارتکاب جرم/تفکیک انگیزه از علت
تفکیک انگیزه از سایر مفاهیم جرم­شناسی

در جرم­شناسی، چهار پدیده وجود دارد که در بررسی­های جرم­شناسی، همواره تکیه گاه این علم محسوب شده و اصول جرم­شناسی نامیده می­شود. زیرا به طور مداوم و در همه مباحث، وسیله و واسطه بحث­ها و تجزیه تحلیل­های تحقیقات می­باشد. علت، عامل، انگیزه و شرط پدیده­هایی هستند که هر یک دارای معنا و مفهومی هستند.[1] گاه در اثر عدم توجه به مفاهیم مذکور، یکی از این پدیده­ها در معنای دیگری به کار می­رود و گاه مفهوم اصلی خود را از دست داده و مسیر تحقیق را نیز تغییر می­دهد. شناخت این اصول، جرم­شناس را در نیل به اهداف تحقیقاتی خود موفق می­نماید.

1ـ علت

«علت و معلول» دو مفهوم شناخته شده در جهان امروز هستند و ذهن کنجکاو بشر از همان اوایل ظهور فلسفه «اصل علیت» را به روشنی و به عنوان یک اصل بدیهی پذیرفت و یقین حاصل کرد که در جهان هستی هر آنچه به ظهور می­رسد، زاییده امر یا امور دیگری به نام «علت و معلول» می­باشد.

«علت» تعبیری است که در علومی چون منطق، فلسفه، اصول، پزشکی و جرم­شناسی و… به­کار می­رود. در تعریف علت آمده است: «چیزی است که چیز دیگر بر آن متوقف باشد. از وجود آن امر دیگری و از عدم آن، عدم آن امر لازم آید».[2] معلول در اثر علت، ممتنع می­شود و از رفع علت و عدم آن، عدم معلول لازم می­آید. «به هر حال هرگاه میان دو امری، بستگی وجود داشته باشد آن را که محتاج­الیه است، علت نامند و دیگری را که محتاج است، معلول گویند.»[3] تعریف مذکور از قرن­ها پیش در فرهنگ غنی اسلامی شناخته شده بوده و در تمام زمینه­های علمی کاربرد دقیق و مستمر داشته و دارد.

سازمان­ملل به تازگی در تعریف علت گفته است: «شرط لازمی که بدون رفتار مجرمانه بروز نخواهد کرد». تعریف مذکور ناظر به علت جرم است. در این تعریف علت را به صورت عام و مطلق توصیف نکرده بلکه علت و شرط را در هم آمیخته است.[4]

در جرم­شناسی، علت، آفریننده جرم است؛ به عبارت دقیق، در جرم­شناسی، علت جرم از مجموعه یا اقتران و ترکیب چندین عامل جرم­زا و فقدان مانع یا عوامل باز­دارنده بوجود می­آید؛ یعنی، اگر مقتضی موجود و مانع مفقود باشد «علت تامه» بوجود می­آید[5].در واقع هر علتی ممکن است از عوامل متعدد شکل گیرد، لذا عامل می­تواند تشکیل دهنده علت باشد. در تفکیک انگیزه و علت باید گفت که علت پدیده­ای عینی و انگیزه امری ذهنی است.[6] «علت، از رابطه بین فرد و وضعیت ناشی می­شود و در واقع وجود خارجی دارد و به فرد وابسته نمی­باشد در حالی که، انگیزه به فرد وابسته است و بوسیله نتایج حاصله از عوامل خارجی که در زندگی داخلی او تأثیر می­بخشد، بوجود می­آید».[7]

2ـ شرط

شرط در حقوق اسلامی از ابتدا به خوبی از علت متمایز شده است. از معانی شرط، معنای مورد نظر در جرم­شناسی، عبارت است از: «شرط امری است که در ایجاد شیئ دیگری تأثیر داشته باشد. به طوری که از وجودش وجود آن شیئ لازم نیاید ولی از عدمش عدم آن لازم آید».[8]

پس به عبارت جرم­شناسانه، می­توان گفت که شرط زمینه را برای انجام اعمال ناسازگار و بزهکارانه فراهم نموده و یا عوامل موجود را تقویت می­نماید. چرا که وقوع جرم از سوی فردی که تحت تأثیر «علت» قرار داشت، نیاز به «شرایط مساعد» دارد. شرط تأثیری نافذتر از عامل ساده دارد، به گونه­ای که اگر به عوامل موجود اضافه شود، امکان پدید آمدن جرم جدید و افزایش جرایم موجود فزونی می­یابد. شرط عامل نیرومندی است که زمینه بسیار مساعدی برای بروز جرم فراهم می­سازد.[9]

تفاوت بین علت و شرط در این است که چندین عامل به تدریج در فردی اثر منفی گذاشته و او را برای ارتکاب جرم آماده می­سازد. فرضاً محیط نا­مناسب خانواده، فقر و … در فردی آمادگی­های لازم را برای دزدی بوجود آورده بدون اینکه هنوز تصور یا تصمیمی در این رابطه داشته باشد. حال در موقعیتی خاص در یک برهه زمانی نیاز شدید و اضطرار به او مستولی گشته و زمینه­های لازم هم برایش پیش می­آید و بطور مثال در یک بانک کار می­کند، این شرایط جدید یعنی فشار نیاز و موقعیت کاری، او را به اندیشه ارتکاب سرقت وا می­دارد.

[1]. کی­نیا، مهدی، مبانی  جرم­شناسی، همان، ص 54.

[2]. همان، ص 56.

[3]. سجادی، سید­جعفر، فرهنگ اصطلاحات فلسفی، تهران، انتشارات امیر­کبیر، 1375، ص 200.

[4]. کی­نیا، مهدی، مبانی جرم­شناسی، همان، ص 56.

[5]. همان، ص 60.