ویژگیهای ماهوی ادله دیجیتال//پایان نامه ادله دیجیتالی
ویژگی ها ی ادله دیجیتال و استناد پذیری آن در فرایند کیفری

در این قسمت به بررسی ویژگیهای شکلی و ماهوی ادله دیجیتالی می پردازیم

2-2-1-  ویژگیهای ماهوی

ادله الکترونیک به دلیل اینکه در یک محیط دیجیتالی وجود دارند؛ به واسطه محیط خود ، دارای ویژگیهای خاص هستند. بخشی از ویژگی های ماهوی ادله دیجیتال، ناشی از عملیات داده پردازی است. داده پردازی فرایندی است که از بدو ورود اطلاعات تا پردازش و استنتاج و استفاده انجام می شود.بنابراین خصوصیت اصلی داده پردازی تغییر داده ها و مدارک رایانه ای است.ازاین رو اگر بتوان با اعمال تدابیری استناد داده ها را به اشخاص سازنده ثابت کرد ویا اگر بتوان از عدم تغییرات داده ها(مثلا با کد گذاری یا گذاشتن گذر واژه برای ورود به اطلاعات مورد نظر) اعتماد حاصل کرد،می توان باضریب اطمینان بیشتری به ادله دیجیتال استناد کرد . شورای اروپا مفصلاً در این زمینه رهنمودهایی ارائه کرده که یکی از آنها را می توان «کدهای رفتاری» نام نهاد .بدین ترتیب که اتخاذ رمز ها و کدهای تکنولوژیکی می تواند عاملی برای پذیرش ادله ناشی از محیط های الکترونیکی و دیجیتالی باشد.امری که در قانون تجارت الکترونیکی ایران با قبول امضای الکترونیکی مطمئن، مورد پذیرش قرار گرفته است.(بند «ی » و «ک» ماده 2 قانون تجارت الکترونیکی) بنابراین برای پذیرش ادله الکترونیک نیازمند وجود و رعایت این پیش شرطهاهستیم وگرنه به ادله حاصله از محیط های دیجیتال نمی توان اعتماد کرد21

اینگونه ادله به واسطه قرار گرفتن در یک بستر تکنولوژیک با سایر ادله متعارف تفاوت دارند. برخی گفته اند که ادله الکترونیکی داده ها و اطلاعاتی هستند که بوسیله ابزار الکترونیکی ذخیره یا انتقال داده می شوند. همانطور که اثر انگشت یا DNA ادله ای مخفی می باشند، مدارک الکترونیکی نیز همان حالت را دارند.بنابراین، در حالت عادی نمی توانیم ببینیم در یک شیء فیزیکی که حاوی مدرک دیجیتال است چه چیزی وجود دارد؛بدین ترتیب برای اینکه مدارک دیجیتالی را قابل رویت کنیم باید از  تجهیزات و نرم افزارهای خاص کمک بگیریم211

معمولاً کاربران اطلاعات را در محل هایی از قبیل فایلهای ثبت وقایع و سربرگ223 اسناد ذخیره می کنند که عموماً در دسترس کاربران دیگر قرار ندارند. بسیاری از کاربران از انواع اطلاعاتی که توسط کامپیوترها ذخیره می شوند، مطلع نیستند. به عنوان مثال می توان عمل دو کارمندی را که با بکارگیری  محصول یک مشتری مبادرت به ارائه خدمات و فروش غیرقانونی کالا می نمودند، ذکر کرد. دو کارمند مزبور بسیار مراقب بودند که پیام های پست الکترونیک خود را رمزگذاری کنند؛ ولی توسط یک متخصص امور جنایی کشف، بازیابی و مورد استناد قرار گرفت. یکی دیگر از ویژگی های ادله دیجیتال این است که آنها را می توان بصورت بسیار فشرده ای ذخیره کرد. این عمل باعث می شود که نقل و انتقال داده های الکترونیکی و از بین بردن آنها نسبت به دلایل و مدارک دیگر آسانتر شود، بدیهی است مخفی کردن یک دیسکت 5/3 اینچی به مراتب

آسانتر از پنهان نگاه داشتن یک اتاق بایگانی پر از پرونده است. مضافاً اینکه داده های الکترونیکی نسبت به مدارک دیگر آسیب پذیرتر هستند و آنها را به سادگی می توان دستکاری یا جعل کرد و این دستکاری و جعل با توجه به پیشرفتهای شگفت انگیز علوم رایانه راحت تر پنهان می ماند. بازبینی یک سند کاغذی به سادگی مطالعه آن می باشد. اما ممکن است یک سند الکترونیکی در یکی از صدها نوع قالب مختلف ذخیره شده باشد، در بیشتر موارد چنین مدارکی زمانی قابل خواندن هستند که از طریق برنامه نرم افزاری که برای آنها ایجاد کرده، خوانده شود، حتی در اینصورت نیز ممکن است اطلاعات مفید در اسناد مخفی بمانند و به آسانی قابل دست یابی نباشند. ادله دیجیتال در زمینه های مغناطیسی و تکانه های الکترونیکی به وجود می آید که می توان با استفاده از ابزار و فنون خاص آنها را جمع آوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. آنچه که در واقع امر مشاهده می شود این است که ادله دیجیتال دارای تفاوتهایی با دیگر انواع ادله است13 نظیر:

– ادله دیجیتال اغلب به مانند اثرانگشت یا DNA پوشیده و پنهان می باشد.

– می توان به سرعت و سهولت به خارج از مرز انتقال یابد.

– شکننده و آسیب پذیر بوده و به سادگی قابل تغییر هستند.

– گاهی اوقات به زمان حساس هستند (با گذشت زمان از محیط دیجیتال حذف شده و از بین می روند.)

1- به طور کلی، ارزش اثباتی ((داده پیام)) ها با توجه به عوامل مطمئنه از جمله تناسب روشهای ایمنی به کار گرفته شده با موضوع و منظور مبادله ((داده پیام)) تعیین می شود( ماده 13 قانون تجارت الکترونیکی ایران)

2- دزیانی محمدحسن 1377، ادله الکترونیک، (تهران : سازمان مدیریت و برنامه ریزی،)، ص 3.