1-4-3 انواع مدلهای محاسبه رفتار توده وار……………………………………………………………………………………….. ۷
1-5 اهداف تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………… ۸
1-6 قلمرو تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………… ۹
1-6-1 قلمرو موضوعی ……………………………………………………………………………………………………………………… ۹
1-6-2 قلمرو زمانی …………………………………………………………………………………………………………………………. ۹
1-6-3 قلمرو مکانی ………………………………………………………………………………………………………………………. ۱۰
1-7 فرضیات تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………….. 1۰
1-8 نوع تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………………………. 1۰
1-9 جامعه آماری و روش تعیین نمونه …………………………………………………………………………………………… 1۰
1-10 روش گرد آوری داده ها …………………………………………………………………………………………………………… 1۱
1-11 روش تجزیه و تحلیل داده ها ………………………………………………………………………………………………. 1۱
1- 12 محدودیتهای تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………. ۱۱
1-13 شرح واژه ها و اصطلاحات …………………………………………………………………………………………………….. ۱۲
1-14 خلاصه فصل ………………………………………………………………………………………………………………………….. ۱۳
فصل دوم: (مبانی نظری تحقیق)
2-1 مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. ۱۵
2-2 مالی رفتاری ………………………………………………………………………………………………………………………………. ۱۶
2-2-1 تعریف مالی رفتاری ………………………………………………………………………………………………………….. ۱۶
2-2-2 تاریخچه مالی رفتاری ……………………………………………………………………………………………………….. ۱۷
2-2-3 تئوری سوداگری ……………………………………………………………………………………………………………… ۱۹
2-2-3-1 ویژگی های تئوری سوداگری ……………………………………………………………………………………. 2۱
2-2-4 چالش بین تئوری اقتصاد نئوکلاسیک و مالی رفتاری ……………………………………………………. ۲۲
2-2-5 اهمیت مالی رفتاری ……………………………………………………………………………………………………….. ۲۵
2-2-6 تاریخچه نظریه های مالی رفتاری ………………………………………………………………………………….. ۲۷
2-2-7 عناصر تشکیل دهنده مالی رفتاری ………………………………………………………………………………… ۲۸
2-2-7-1 روانشناسی شناختی ……………………………………………………………………………………………………. ۲۸
2-2-7-1-1 ترجیحات ………………………………………………………………………………………………………………… ۲۹
2-2-7-1-2 سوگیری شناختی …………………………………………………………………………………………………. ۳۰
2-2-7-2 محدودیتهای آربیتراژ …………………………………………………………………………………………………. 3۱
2-2-8 تحلیل رفتار مالی سرمایه گذاران …………………………………………………………………………………….. 3۲
2-2-9 تورشهای رفتاری و منابع ایجاد آن ………………………………………………………………………………….. ۳۶
2-3 رفتار توده وار ………………………………………………………………………………………………………………………….. ۴۱
2-3-1 تعاریفی از رفتار توده وار …………………………………………………………………………………………………. ۴۲
2-3-2 رفتار توده وار سرمایه گذاران ………………………………………………………………………………………….. 4۲
2-3-3 نظریه های مربوط به رفتار توده وار ………………………………………………………………………………….. ۴۶
2-3-3-1 جریان اطلاعاتی یا آبشار اطلاعاتی ………………………………………………………………………………. ۴۵
2-3-3-2 نظریه مبتنی بر دستیابی به اطلاعات ………………………………………………………………………….. ۴۶
2-3-3-3 نظریه مبتنی بر روابط مالک – عامل ………………………………………………………………………….. ۴۷
2-3-4 تقسیم بندی رفتار توده وار ……………………………………………………………………………………………. ۴۷
2-3-4-1 رفتار توده وار از نظر اجباری و اختیاری بودن ………………………………………………………… ۴۷
2-3-4-2 رفتار توده وار از نظر عمدی یا غیرعمدی بودن ………………………………………………………… ۴۸
2-3-5 سوابق تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………. ۵۰
2-3-5-1 تحقیقات نظری …………………………………………………………………………………………………………… 5۱
2-3-5-2 اندازه گیری رفتار توده وار ………………………………………………………………………………………….. 5۳
2-3-5-2-1 روشهای مبتنی بر تجزیه وتحلیل رفتار سرمایه گذاران ………………………………………… 5۳
2-3-5-2-2 روش مبتنی بر اقتصاد سنجی ……………………………………………………………………………….. ۵۶
2-3-5-3 تحقیقات انجام شده در ایران ……………………………………………………………………………………… ۵۹
2-4 خلاصه فصل ………………………………………………………………………………………………………………………………… 6۲
فصل سوم : (روش شناسی تحقیق)
3-1 مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………………………………… 6۴
3-2 متدلوژی مورد استفاده در مدلهای پایه ای آزمون رفتار توده وار ……………………………………….. 6۵
3-2-1 مدل LSV یا روش مبتنی بر تجزیه و تحلیل رفتار سرمایه گذاران ………………………………… 6۵
3-2-2 مدل SHM یا مدل رفتار توده وار علامت دار …………………………………………………………………… ۶۸
3-3 نحوه انجام محاسبه متغیرها و آزمونها در تحقیق ………………………………………………………………….. ۶۹
3-4 فرضیات لازم برای اجرای الگو ………………………………………………………………………………………………… ۷۱
3-5 جامعه آماری ……………………………………………………………………………………………………………………………. 7۲
3-5-1 جامعه آماری تحقیق ………………………………………………………………………………………………………….. 7۲
3-5-2 نمونه و روش نمونه گیری ………………………………………………………………………………………………….. ۷۳
3-6 ابزار و گردآوری داده ها …………………………………………………………………………………………………………… ۷۳
3-7 روش کلی تجزیه و تحلیل داده ها …………………………………………………………………………………………… 7۳
3-8 تعریف واژه ها و اصطلاحات تخصصی ………………………………………………………………………………………… 7۴
3-9 خلاصه فصل ……………………………………………………………………………………………………………………………. 7۵
فصل چهارم : (تجزیه و تحلیل داده ها)
4-1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………. ۷۷
4-2 جامعه آماری و انتخاب نمونه …………………………………………………………………………………………………… ۷۸
4-3 جمع آوری و طبقه بندی داده ها ……………………………………………………………………………………………. ۷۸
4-5 استخراج متغیرهای تحقیق ……………………………………………………………………………………………………… ۷۸
4-5-1 متغیرهای مربوط به رفتار توده وار …………………………………………………………………………………… ۷۹
4-5-2 متغیرهای مربوط به فرضیات تحقیق ……………………………………………………………………………….. ۷۹
4-6 آزمون فرضیه های تحقیق……………………………………………………………………………………………………….. ۸۰
4-6-1 فرضیه اول …………………………………………………………………………………………………………………………. ۸۰
4-6-2 فرضیه دوم ………………………………………………………………………………………………………………………… ۸۱
4-6-3 فرضیه سوم ……………………………………………………………………………………………………………………….. ۸۲
4-6-4 فرضیه چهارم …………………………………………………………………………………………………………………….. ۸۳
4-6-5 آزمون فرض ……………………………………………………………………………………………………………………… ۸۵
4-7 خلاصه فصل ……………………………………………………………………………………………………………………………… ۸۶
فصل پنجم : (نتیجه گیری)
5-1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………. ۸۸
5-2 نتایج تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………………………. ۸۹
5-3 محدودیتهای تحقیق ………………………………………………………………………………………………………………… ۹۰
5-4 پیشنهادات ………………………………………………………………………………………………………………………………. ۹۱
منابع و ماخذ ……………………………………………………………………………………………………………………………………….. ۹۲
مقدمه
بی تردید کار آمدی نظام مالی یک کشور به عنوان زیر مجموعه ای از نظام اقتصادی آن کشور و با توجه به روابط متقابل با دیگر اجزا ، می تواند بر کارآمدی سیستم اقتصادی تاثیر بسزایی داشته باشد. بازار سرمایه در این میان به عنوان زیر مجموعه ای از نظام مالی ، از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و نقشی اساسی در رابطه با جذب و هدایت و تخصیص سرمایه موجود در جامعه به سمت سرمایه گذاری در امر تولید و اشتغال زائی ، برعهده دارد. ولی در دهه های اخیر بروز برخی بحرانها و ناهنجاری ها در این بازار از یک طرف، هم باعث بروز مشکلاتی در سایر بازارها شده و از طرف دیگر باعث به چالش کشیده شدن تئوری های مالی استاندارد، درناتوانی تبیین و ریشه یابی این بحرانها شده که این موضوع محققین و صاحبنظران را بر آن داشت تا تحقیقات گسترده ای را در زمینه تبیین و یافتن علل موارد خاص با کمک سایر علوم همانند روانشناسی، علوم اجتماعی و فیزیک انجام دهند که استفاده از دستاوردهای روانشناسی در نظریه های اقتصادی منجر به شکل گیری پاردایم جدیدی تحت عنوان پارادایم “مالی رفتاری” گردیده است که کارشناسان و صاحبنظران این حوزه ، عامل اصلی بروز این ناهنجاریها در بازار سرمایه را مسائل رفتاری و روانی سرمایه گذاران می دانند. یکی از پدیده های رفتاری که می تواند منشا بسیاری از ناهنجاری های قابل مشاهده در بازار سرمایه بحساب می آید رفتار جمعی سرمایه گذاران می باشد منظور از رفتار جمعی در بازار سرمایه وضعیتی است که فرد بنا به دلایل منطق یا غیر منطقی اطلاعات و تحلیلهای خود را نادیده گرفته و اقدام به تقلید از تصمیمات دیگران می کند. بسیاری از مفاهیم حوزه مالی رفتار ی مثل رفتار توده وار مفاهیمی کیفی و انتزاعی بوده به گونه ای که برای اندازه گیری آن محققین شاخص های کمی مختلفی را پیشنهاد داده اند.
بیان مساله
رفتار توده وار بیانگر رفتاری است که در اثر تعامل بین افراد بوجود می‌آید.در بازار بورس،رفتار توده‌واری شرح تمایل سرمایه گذاران به متراکم شدن در یک سمت بازار است. متون زیادی درباره تمایل سرمایه گذاران به تجمع روی یک طرف بازار که رفتار توده وار خوانده می شود، به رشته تحریر درآمده است. این نوع از الگوی معاملاتی اغلب بصورت پاسخهای توده وار به بی ثباتی در قیمت سهام ، نوسان قیمت فزاینده و تهدید ثبات بازار مالی می باشد ولی در نگاهی عمیق تر باید به منشا بروز رفتار توده وار توجه گردد اگر بروز رفتار توده وار ناشی از استفاده سرمایه گذاران از اطلاعات یکسان باشد در این صورت رفتار جمعی مشاهده شده را رفتار جمعی صوری یا غیر عمدی می نامند که در واقع نوعی تعدیل بنیادین قیمت ها است که نشاندهنده کارائی اطلاعاتی بازار و تخصیص بهینه منابع مالی براساس متغیرهای بنیادی است و باعث ثبات قیمت ها در بورس می شود ولی اگر سرمایه گذاران به دلایل متعدد منطقی یا غیرمنطقی اطلاعات و تحلیلهای شخصی خود را نادیده گرفته و اقدام به تبعیت و تقلید از تصمیمات سایر سرمایه گذاران کنند در این صورت رفتار توده وار را عمدی می نامند که این رفتار یک پدیده رفتاری ناهنجار محسوب می شود و می تواند به اختلال در روابط تعادلی بازار و در نتیجه عدم کارائی آن منجر می شود.
در شرایطی که میزان تنش در بازار کم باشدو اطلاعات به طور همزمان در بازار افشا شود در این حالت سرمایه گذاران با تجزیه و تحلیل اطلاعات مشابه به نتیجه مشابه می رسند و رفتار توده وار غیر عمدی در بازار اتفاق می افتدو قیمت سهام به قیمتهای بنیادین نزدیک است چون رفتار توده وار غیر عمدی نوعی تعدیل بنیادین قیمتها به سوی متغیرهای بینبادین است. ولی در شرایط تنش زا در بازار سرمایه گذاران به تجزیه و تحلیلهای خود نمی توانند اعتماد کنند و این عدم اطمینان باعث نادیده گرفتن تجزیه و تحلیلهای خود وتبعیت از سایر سرمایه گذاران می شود در این حالت رفتار توده وار غیر عمدی در ابزار اتفاق می افتدکه این نوع رفتار توده وار باعث حباب قیمتی ، شکنندگی قیمتها و… میشود وقیمتها از قیمت بنیادین فاصله می گیرندو این نوع رفتار توده وار برای بازار مخرب است.
برای آزمون رفتار توده وار در بازار،باید گروهی از سرمایه گذاران را یافت که فعالانه تجارت میکنند و در زمینه رفتار تجاری و سری‌های اطلاعاتی به اندازه کافی همگن عمل میکنند. ادبیات این موضوع بیشتر بر سرمایه گذارانی تاکید دارد که کسر بزرگی از بازار را در اختیار دارند. مثلا در بازار های توسعه یافته مانند بازار ایالات متحده به سرمایه گذاران نهادی(60% سرمایه را در اختیار دارند) و در بازارهای نوظهور مثل بازار های تایوان و کره به سرمایه گذاران انفرادی (70% سرمایه را در اختیار دارند) تاکید دارد.
اهمیت و ضرورت تحقیق
بعد از مشخص شدن تاثیر غیر قابل انکار پدیده های رفتاری در شکل گیری بحرانها و نوسانات شدید در بورسهای مختلف از یک سو . به چالش کشیده شدن تئوری های مالی استاندارد از سوی دیگر باعث گردید تا نظر محققین و صاحبنظران بازار سرمایه ، پیرامون موضوعات مالی رفتاری به صورت علمی جلب شود و هر کدام از آنها سعی کرده اند روشهایی، با رویکردهای مختلف را برای اندازه گیری رفتار توده وار ارائه دهند و این روشها باعث شده که شناخت وآگاهی سیاست گذاران ، تحلیل گران و سرمایه گذاران و… از بازار کامل تر شود و در نتیجه آنها با آگاهی بیشتر و بصورت علمی تر اقدام به تصمیم گیری در بازار نمایندو و بنابراین این روشها باعث ارتقا سطح تحلیل و تصمیمات سرمایه گذاران و در نتیجه کاهش احتمال بروز پدیده های ناهنجار در بازار سرمایه گردید
علیرغم انجام مطالعات فراوان در بورسهای معتبر دنیا در خصوص شناسائی و تجزیه و تحلیل رفتار جمعی سرمایه گذاران ، در ایران هم طی سالهای اخیر تحقیقاتی در مورد رفتار توده وار انجام گرفته ولی این تحقیقات سرمایه گذاران را از بعد حقیقی و حقوقی بودن و همچنین به روشی که در این تحقیق ارائه شده، صورت نگرفته ، و در این تحقیق سعی شده تا خلا ناشی از این جنبه هم مورد بررسی قرار گیرد.
1-4- تاریخچه و ادبیات تحقیق
رفتار توده وار یک موضوع بین رشته ای است،و از رشته های روانشناسی ، جامعه شناسی و اقتصاد بحساب می آید و محققان و صاحبنظران در این رشته ها هر یک از منظر خاص به مطالعه و بررسی آن پرداخته اند.
روانشناسان اجتماعی از قبیل گوستاوله بن[1](1895)،گابریل تارده[2](1903)،مظفر شریف[3] (1935,1936) ، هربرت هایمن[4](1942)، سولمون آسچ[5] (1951)، لئون فستینگر[6] (1954)و آلبرت باندورا[7] (1965) از اولین روانشناسان اجتماعی بودند که علت بروز رفتار جمعی در جوامع بشری و نیز پیامدهای مثبت و منفی آن را از دیدگاه روانشناسی و علوم اجتماعی مورد مطالعه و بررسی قرار دادند.(Rook,2006)
در حوزه اقتصاد نیز ثوراستین وبلن[8] (1899)اولین اقتصاددانی بود که رفتار جمعی را در قالب تغییرات ناگهانی در رفتار مصرف کنندگان ،از قبیل سبکها و هوسهای زودگذر مصرف کنندگان مورد مطالعه و بررسی قرار داد.کینز[9] (1936) به عنوان یکی از بزرگترین نظریه پردازان اقتصادی اعتقاد دارد به اینکه افراد از ترس مغایر بودن تصمیماتشان با عرف،ایده ها و عقاید شخصی خود را نادیده گرفته و مطابق با نظر جمع عمل می کنند.(Harman,2000)
1-4-1 دیدگاه دمیرر و کوتان[10] (2005)
آنها بیان کرده اند اگر دلیل بروز رفتار توسط سرمایه گذاران حداکثر سازی مطلوبیت باشد،در این حالت سه دیدگاه وجود دارد:
دیدگاهی که رفتار توده وار را به ساختار روانشناسی افراد در همرنگی با جامعه نسبت میدهد. هیراشلیفر و سامرز[11] (1990)علت اصلی شکل گیری رفتار توده وار در بازار را گرایش افراد به برون گرائی و تبعیت آنهااز روند بازار می دانند.ولچ و دونو[12] (1996) و کالو و مندوزا(1998)وچاری و کهنو(1999)در تحقیق خود رفتار توده وار را ازبعد روانشناسی بررسی و به گرایش افراد به حرکت کردن با اجماع پرداخته اند. و همچنین بیخچندانی،هیراشلیفر و ولچ[13] (1992) علت اصلی بروز و شکل گیری رفتار جمعی در بازار را “جریان اطلاعاتی” می دانند.به اعتقاد آنها مشاهده رفتار دیگران اطلاعاتی را به فرد انتقال می دهد و لذا افرادی که فاقد اطلاعات لازم بوده یا به اطلاعات شخصی خود اطمینان ندارند با فرض اینکه اطلاعات و تحلیل های دیگران کاملتر و صحیح تر از آنان بوده اقدام به تقلید و تبعیت از آنان می کنند.
دیدگاهی که بیان می کند افرادی در بازار هستند که اطلاعات محرمانه ای در اختیار دارند و باتوجه به این اطلاعات تصمیم گیری می کنند بنابراین سایر سرمایه گذاران به دلیل دستیابی به بازدهی بالاتر از آن ها پیروی می کنند.برنهاردتا[14] (2006)در تحقیق خود به این موضوع پرداخته است.
دیدگاهی که بیان می کند افراد به دلیل نگرانی و ترس از دادن اعتبار و شهرت بدلیل انجام حرکتهای انفرادی را عامل اصلی بروز رفتار توده وار در بازار سرمایه می دانند.شارف استین و استین[15] (1990)در تحقیق خود به این نتیجه رسیده اند سرمایه گذارانی که در تحلیل اطلاعات و اتخاذ تصمیمات صحیح اطمینان لازم راندارند به خاطر ترس از دست دادن شهرت و اعتبار ترجیح می دهند تا از تصمیمات سرمایه گذاران و تحلیل گران مجرب تر تبعیت نمایند.
بطور کلی انتظار بروز رفتار توده وار در بازار سرمایه را در سه گروه اصلی فعالان بازاردر نظر می گیرند: گروه اول)سرمایه گذاران انفرادی. گروه دوم) مدیران سرمایه گذاری. و گروه سوم) نهادهای بزرگ سرمایه گذاری از قبیل صندوقهای بازنشستگی و بیمه های عمومی.
1-4-2 دیدگاه دیگری رفتار توده وار را از بعد منشا بروز آن، به دو نوع تقسیم بندی می کند:
نوع اول- رفتار توده وار عقلایی. فروت،اسچارفستین و استین [16](1992)وهیراشلیفر، سابراهمانیام و تیتمان [17] (1994) علت بروز رفتار توده وار را استفاده سرمایه گذاران از منابع اطلاعاتی مشترک می دانند. در این نوع از رفتار توده وار منشا بروز رفتار توده وار را افشای همزمان اطلاعات در بازار می دانند و بروز رفتار توده وار در این وضعیت را حرکت بازار به سمت تعدیل بنیادین قیمتها بر اساس متغیر های بنیادین می دانند ،این نوع رفتار توده وار منجر به ثبات قیمتها می شود.
نوع دوم- رفتار توده وار غیر عقلایی. این نوع رفتار توده وار بر روانشناسی تمرکز دارد در این دیدگاه اعتقاد بر این است که مدیران بدون در نظر گرفتن تجزیه و تحلیلهای خود ، صرفا به تقلید کورکورانه از یکدیگر روی می آورند. هیراشلیفر و تئو (2001)و دمیرروکوتان(2005) عدم شفافیت واطلاع رسانی در بازار،چارچوب قانونی ضعیف و نارسا،جایگزینهای سرمایه گذاری اندک،تمایل به سفته بازی در بازارسهام،نوسانات زیاد بازار،حضور کم رنگ سرمایه گذاران حقیقی،حضور پررنگ دولت و تاثیر پذیری پررنگ بازار از تحولات سیاسی بر احتمال بروز این نوع رفتار توده وار در بازار می افزایند. بروز این نوع رفتار توده وار در بازار یا باعث ایجاد حباب قیمتی و یا باعث ایجاد شکنندگی قیمت سهام می شود و کارائی بازار را کاهش داده و باعث می شود قیمت های سهام از قیمت های بنیادین فاصله بگیرند.
همچنین تحقیقات دیگری به رابطه بین رفتار توده وار با سایر متغرهای بازار پرداخته اند که از آن جمله:
اسچارفستین و همکاران (1990) و ماگ ونیک (1996)رفتار توده وار را در رابطه با مدیر و مالک بررسی کرده اند و آن را مربوط به زمانی می دانند که مدیران مالی زمان اتخاذ تصمیمات سرمایه گذاری به خاطر انگیزه های ناشی از برنامه های پاداش و جبران خدمات ،شرایط استخدامی وبه خاطراعتبارو شهرت به پیروی از سایر افراد می پردازند.
اوری و همکاران[18] (1998)به بررسی بروز رفتار توده وار در رابطه با سهام وبازده آنها پرداخته اند.وچانگ [19] (2000)به برسی رفتار توده وار در بازار های نوظهور پرداخته وبیخچندانی و شارما[20](2000)به بررسی رفتار توده وار در داخل گروه ها پرداخته است و به این نتیجه رسیده که عضو در داخل گروه با مشکلات تصمیم گیری مشابهی روبه روست و هر عضو در داخل گروه می تواند معاملات سایر اعضا را مشاهده و از آنها پیروی می کند.و رومانو[21] (2009) به رابطه میان هزینه مبادلاتی سهام وبروز رفتار توده وار توسط مدیران سرمایه گذار پرداخته است.
1-4-3 انواع مدلهای محاسبه رفتار توده وار
علاوه بر تحقیقات فوق که علت و پیامدهای رفتار توده وار سرمایه گذاران را مورد مطالعه و بررسی قرار میدهد. تحقیقات دیگری وجود دارند که با ارائه مدلی به اندازه گیری وسنجش پدیده رفتار جمعی در بازار سرمایه پرداخته اندوبا توجه به نوع اطلاعات مورد استفاده ،مدلهای مذکور را می توان به دو گروه تقسیم نمود:
گروه اول ) مدلهایی هستند که با استفاده از اطلاعات خصوصی سرمایه گذاران و تغییرات صورت گرفته در پرتفوی آنها اقدام به اندازه گیری رفتار جمعی می کنند. مثل مدل LSV که توسط لاکونیشوک ،اشلیفر و ویشنی (1992) اقدام به اندازه گیری رفتار توده وار در میان مدیران سرمایه گذاری نمودند. ضعف این مدل LSV این بود که شدت رفتار توده وار را اندازه گیری نمی کرد به همین دلیل ورمرز با ارئه مدل “معیار تغییرات در پرتفوی یا PCM” (1995) با در نظر گرفتن تغییرات صورت گرفته در وزن هر یک از سهام موجود در پرتفوی شدت رفتار جمعی را در میان مدیران سرمایه گذاری اندازه گیری نمود.ولی مدل PCM باز هم یک ضعف داشت و آن این بود که میان رفتار جمعی سرمایه گذاران نهادی و سرمایه گذاران حقیقی تمایز قائل نبود.به همین دلیل نوفسینگر(1996) با ارائه مدل “معیار رفتار جمعی جهت دار” SHM این ایراد وارده به مدل PCM را برطرف نمود.
گروه دوم)شامل مدلهایی است که بدون که بدون توجه به اطلاعات خصوصی سرمایه گذاران و تغییرات صورت گرفته در پرتفوی آنها ،با استناد به اطلاعات کل بازار و بکارگیری روشهای اقتصاد سنجی اقدام به شناسایی و تجزیه وتحلیل رفتار توده وار سرمایه گذاران در بازار می کنند.مثل مدل کریستی و هیوانگ(CH)که با استفاده از انحراف معیار مقطعی بازده اقدام به اندازه گیری رفتار جمعی سرمایه گذاران در شرایط مختلف بازار نمودند.و در مدل خود ادعا نمودند که اگر بازار در شرایط عادی قرار داشته باشد و سرمایه گذاران بر اساس تحلیلها و اطلاعات شخصی خود تصمیم گیری نمایند در آنصورت پراکندگی بالائی را برای بازده های سهام در بازار می توان انتظار داشتو برعکس در شرایط که بازار نوسانات زیادی داشته باشد در آنصورت افراد تمایل دارند تا
