1-2-تعریف ادبیّات کودک و نوجوان…………………………………………………………………………………………… 7
1-3- روند رشد ادبیّات کودکان در ایران…………………………………………………………………………………….. 8
1-4-تفاوت ادبیّات کودک و نوجوان با ادبیّات بزرگسالان………………………………………………………….. 12
1-5-ادبیّات داستانی……………………………………………………………………………………………………………………… 13
1-6- بازنویسی و بازآفرینی در ادبیّات کودک و نوجوان……………………………………………………………. 13
1-7- معرفی مهدی آذریزدی……………………………………………………………………………………………………….. 14
1-7-1- زندگی نامه و جایگاه ادبی………………………………………………………………………………….. 14
1-7-2- آثار و سبک سخن………………………………………………………………………………………………. 16
فصل دوم: تحلیل و بررسی بازگردانی داستان‌های مرزبان نامه در آثار مهدی آذریزدی
2-1- درآمد…………………………………………………………………………………………………………………………………… 19
2-2- داستان آواز بزغاله………………………………………………………………………………. 19
2-2-1- نمای کلی……………………………………………………………………………………………………………. 19
2-2-2- درون مایه‌ها………………………………………………………………………………………………………… 21
2-2-3- شخصیّت‌ها…………………………………………………………………………………………………………. 21
2-2-4- ویژگی‌های زبانی…………………………………………………………………………………………………. 21
2-2-5- ویژگی‌های ادبی…………………………………………………………………………………………………. 23
2-2-6- پیام اخلاقی………………………………………………………………………………………………………… 24
2-3- داستان درخت مراد…………………………………………………………………………….. 25
2-3-1- نمای کلی…………………………………………………………………………………………………………….. 25
2-3-2- درون مایه‌ها…………………………………………………………………………………………………………. 25
2-3-3- شخصیّت‌ها………………………………………………………………………………………………………….. 26
2-3-4- ویژگی‌های زبانی…………………………………………………………………………………………………. 26
2-3-5- ویژگی ادبی…………………………………………………………………………………………………………. 27
2-3-6- پیام اخلاقی…………………………………………………………………………………………………………. 28
2-4- داستان پیاده و سوار…………………………………………………………………………….. 28
2-4-1- نمای کلی…………………………………………………………………………………………………………….. 28
2-4-2- درون مایه‌ها…………………………………………………………………………………………………………. 29
2-4-3- شخصیّت‌ها………………………………………………………………………………………………………….. 29
2-4-4- ویژگی‌های زبانی…………………………………………………………………………………………………. 29
2-4-5- ویژگی ادبی…………………………………………………………………………………………………………. 30
2-4-6- پیام اخلاقی…………………………………………………………………………………………………………. 31
2-5- داستان گربه و موش…………………………………………………………………………….. 31
2-5-1- نمای کلی…………………………………………………………………………………………………………….. 31
2-5-2- درون مایه‌ها…………………………………………………………………………………………………………. 32
2-5-3- شخصیّت‌ها………………………………………………………………………………………………………….. 33
2-5-4- ویژگی‌های زبانی…………………………………………………………………………………………………. 33
2-5-5- ویژگی‌های ادبی………………………………………………………………………………………………….. 34
2-5-6- پیام اخلاقی…………………………………………………………………………………………………………. 36
2-6- داستان شغال خرسوار………………………………………………………………………….. 36
2-6-1- نمای کلی…………………………………………………………………………………………………………….. 36
2-6-2- درون مایه‌ها…………………………………………………………………………………………………………. برای دانلود متن کامل پایان نامه ها اینجا کلیک کنید37
2-6-3- شخصیّت‌ها………………………………………………………………………………………………………….. 38
2-6-4- ویژگی‌های زبانی…………………………………………………………………………………………………. 38
2-6-5-ویژگی‌های ادبی…………………………………………………………………………………………………… 39
2-6-6-پیام اخلاقی …………………………………………………………………………………………………………. 40
2-7-داستان موش و مار……………………………………………………………………………….. 40
2-7-1-نمای کلی …………………………………………………………………………………………………………….. 40
2-7-2-درون مایه‌ها………………………………………………………………………………………………………….. 41
2-7-3-شخصیت‌ها……………………………………………………………………………………………………………. 41
2-7-4-ویژگی‌های زبانی…………………………………………………………………………………………………… 42
2-7-5-ویژگی‌های ادبی……………………………………………………………………………………………………. 43
2-7-6-پیام اخلاقی………………………………………………………………………………………………………….. 44
2-8-داستان زشت و زیبا………………………………………………………………………………. 44
2-8-1-نمای کلی……………………………………………………………………………………………………………… 44
2-8-2-وجوه تفاوت…………………………………………………………………………………………………………… 45
2-8-3-درون مایه‌ها………………………………………………………………………………………………………….. 46
2-8-4-ویژگی‌های زبانی…………………………………………………………………………………………………… 46
2-8-5-ویژگی‌های ادبی……………………………………………………………………………………………………. 47
2-8-6-پیام اخلاقی………………………………………………………………………………………………………….. 48
2-9-داستان حاضر جوابی بزرگ مهر……………………………………………………………… 48
2-9-1-نمای کلی……………………………………………………………………………………………………………… 48
2-9-2-وجوه تفاوت…………………………………………………………………………………………………………… 48
2-9-3-درون مایه‌ها………………………………………………………………………………………………………….. 50
2-9-4-ویژگی‌های زبانی…………………………………………………………………………………………………… 50
2-9-5-ویژگی‌های ادبی……………………………………………………………………………………………………. 52
2-9-6-پیام اخلاقی………………………………………………………………………………………………………….. 53
2-10-داستان رسم راسویی………………………………………………………………………….. 53
2-10-1-نمای کلی…………………………………………………………………………………………………………… 53
2-10-2-وجوه تفاوت……………………………………………………………………………………………………….. 54
2-10-3-شخصیت‌ها…………………………………………………………………………………………………………. 55
2-10-4-ویژگی‌های زبانی………………………………………………………………………………………………… 55
2-10-5-ویژگی‌های ادبی…………………………………………………………………………………………………. 56
2-10-6-پیام اخلاقی……………………………………………………………………………………………………….. 57
فصل سوم: تحلیل و بررسی بازگردانی داستان‌های کلیله و دمنه در آثار مهدی آذریزدی
3-1-درآمد…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 60
3-2-داستان خرچنگ و مرغ ماهی خوار…………………………………………………………. 60
3-2-1-نمای کلی……………………………………………………………………………………………………………… 60
3-2-2-درون مایه‌ها………………………………………………………………………………………………………….. 61
3-2-3-شخصیّت‌ها……………………………………………………………………………………………………………. 62
3-2-4-ویژگی‌های زبانی…………………………………………………………………………………………………… 62
3-2-5-ویژگی‌های ادبی……………………………………………………………………………………………………. 63
3-2-6-پیام‌های اخلاقی…………………………………………………………………………………………………… 64
3-3-داستان اشتباه اردک…………………………………………………………………………….. 64
3-3-1-نمای کلی……………………………………………………………………………………………………………… 64
3-3-2-درون مایه‌ها………………………………………………………………………………………………………….. 65
3-3-3-شخصیت‌ها……………………………………………………………………………………………………………. 66
3-3-4-وجوه تفاوت…………………………………………………………………………………………………………… 66
3-3-5-ویژگی‌های زبانی…………………………………………………………………………………………………… 67
3-3-6-ویژگی ادبی…………………………………………………………………………………………………………… 68
3-3-7-پیام اخلاقی………………………………………………………………………………………………………….. 68
3-4- داستان سنگ پشت پرحرف…………………………………………………………………. 68
3-4-1-نمای کلی……………………………………………………………………………………………………………… 68
3-4-2-شخصیّت‌ها……………………………………………………………………………………………………………. 70
3-4-3-ویژگی‌های زبانی…………………………………………………………………………………………………… 71
3-4-4-درون مایه……………………………………………………………………………………………………………… 72
3-4-5-ویژگی‌های ادبی……………………………………………………………………………………………………. 72
3-4-6-پیام‌های اخلاقی…………………………………………………………………………………………………… 72
3-5-داستان شغال سیاستمدار………………………………………………………………………. 73
3-5-1-نمای کلی……………………………………………………………………………………………………………… 73
3-5-2-شخصیت‌ها……………………………………………………………………………………………………………. 74
3-5-3-ویژگی‌های زبانی…………………………………………………………………………………………………… 74
3-5-4-ویژگی ادبی…………………………………………………………………………………………………………… 75
3-5-5- مقایسه کلی میان دو نثر…………………………………………………………………………………….. 75
3-5-6- پیام اخلاقی…………………………………………………………………………………………………………. 76
3-6- داستان خرگوش باهوش……………………………………………………………………….. 77
3-6-1-نمای کلی……………………………………………………………………………………………………………… 77
3-6-2-درون مایه‌ها………………………………………………………………………………………………………….. 77
3-6-3-شخصیّت‌ها……………………………………………………………………………………………………………. 77
3-6-4-وجوه تفاوت…………………………………………………………………………………………………………… 78
3-6-5- ویژگی‌های زبانی…………………………………………………………………………………………………. 80
3-6-6-ویژگی ادبی…………………………………………………………………………………………………………… 82
3-6-7-پیام اخلاقی………………………………………………………………………………………………………….. 82
3-7-داستان آدم خیال باف……………………………………………………………………………. 83
3-7-1-نمای کلی……………………………………………………………………………………………………………… 83
3-7-2-درون مایه‌ها………………………………………………………………………………………………………….. 83
3-7-3-ویژگی‌های زبانی…………………………………………………………………………………………………… 84
3-7-4-ویژگی ادبی…………………………………………………………………………………………………………… 84
3-7-5-پیام اخلاقی………………………………………………………………………………………………………….. 84
3-8-داستان موش آهن خور…………………………………………………………………………. 85
3-8-1-نمای کلی……………………………………………………………………………………………………………… 85
3-8-2-درون مایه‌ها………………………………………………………………………………………………………….. 86
3-8-3-ویژگی‌های زبانی…………………………………………………………………………………………………… 86
3-8-4-ویژگی‌های ادبی……………………………………………………………………………………………………. 86
3-8-5-پیام اخلاقی………………………………………………………………………………………………………….. 87
3-9-داستان شتر خوش باور………………………………………………………………………….. 87
3-9-1-نمای کلی……………………………………………………………………………………………………………… 87
3-9-2-شخصیّت‌ها……………………………………………………………………………………………………………. 87
3-9-3-وجوه تفاوت…………………………………………………………………………………………………………… 88
3-9-4-ویژگی‌های زبانی…………………………………………………………………………………………………… 88
3-9-5-ویژگی ادبی…………………………………………………………………………………………………………… 89
3-9-6-پیام اخلاقی………………………………………………………………………………………………………….. 89
3-10-داستان همکاری موش و زاغ و آهو و سنگ پشت……………………………………. 90
3-10-1-نمای کلی…………………………………………………………………………………………………………… 90
3-10-2-وجوه تفاوت……………………………………………………………………………………………………….. 91
3-10-3-درون مایه‌ها……………………………………………………………………………………………………….. 92
3-10-4-ویژگی‌های زبانی………………………………………………………………………………………………… 93
3-10-5-ویژگی ادبی………………………………………………………………………………………………………… 95
3-10-6-پیام‌های اخلاقی………………………………………………………………………………………………… 95
3-11-داستان کبوتر بی صبر………………………………………………………………………… 96
3-11-1-نمای کلی…………………………………………………………………………………………………………… 96
3-11-2-شخصیّت‌ها…………………………………………………………………………………………………………. 96
3-11-3-ویژگی‌های زبانی………………………………………………………………………………………………… 97
3-11-4-ویژگی‌های ادبی…………………………………………………………………………………………………. 98
3-11-5-پیام‌های اخلاقی………………………………………………………………………………………………… 99
فصل چهارم: نتیجه گیری
نتیجه گیری و پیشنهادها…………………………………………………………………………………………………………………… 101
فهرست منابع و مآخذ………………………………………………………………………………………………………………………….. 103
چکیده‌ی انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………………………… 105
چکیده
ادبیّات کودک و نوجوان به آثاری اطلاق می شود که هم از نظر درون مایه و ساختار و هم از نظر زبان و شیوه‌ی بیان، با نیازها، علاقه مندی‌ها و توانایی‌های درک و خواندن کودکان و نوجوانان متناسب باشد.
مهدی آذریزدی یکی از نویسندگانی است که در حوزهی ادبیات کودک و نوجوان به خوبی درخشیده است و مجموعه‌ی آثارش به لحاظ بهره جستن از متون کهن و امهّات کتب فارسی، قابل تحلیل و بررسی می باشد. این پژوهش؛ به تحلیل ساختار و محتوای داستان‌هایی که این نویسنده، به تأسّی از کتابهای کلیله و دمنه و مرزبان نامه نگاشته است، اختصاص یافته و در چهار فصل تنظیم گردیده است. در فصل نخست، ضمن نگاهی اجمالی به تاریخچه‌ی ادبیات کودک و نوجوان، به معّرفی نویسنده و آثار او پرداخته شده است.
در فصل‌های دوم و سوم با توجّه به تأثیر پذیری نویسنده از کتب کلیله و دمنه‌ی نصرالله منشی و مرزبان‌نامه‌‌ی سعدالدین وراوینی و ذکر مأخذهایی که مورد استفاده‌ی نویسنده بوده است؛ داستان‌ها به دو فصل جداگانه تقسیم شده اند که در این میان به تحلیل و بررسی نمادینگی شخصیّت‌های داستان، ساختار و ویژگی‌های زبانی، ادبی، درون مایه‌ها؛ پیام‌ها و نکات اخلاقی در هر قصّه به تفکیک، پرداخته شده است و برای هر کدام از ویژگی‌های مورد بحث نمونه‌هایی از هر دو نوع نثر به جهت مقایسه و تطبیق و ذکر شاخص سبکی نویسنده و بیان وجوه تفاوت این دو آورده شده و در فصل چهارم به تحلیل و بررسی نتایج بدست آمده از این پژوهش پرداخته شده است. دستاورد این تحقیق، نشانگر این است که آذریزدی در آثار خود با بازنویسی‌های ساده از داستان‌های متون کهن به ذکر مضامین اخلاقی و اجتماعی و پند و اندرز پرداخته است و برای بیان مفاهیم مورد نظر خود به شیوه ای بسیار ساده و عامیانه و به دور از آرایه‌های ادبی و واژگان دشوار و نزدیک به ذهن و زبان مخاطبان خود از هیچ کوششی دریغ نورزیده است.
کلید واژگان: ادبیات کودکان، کلیله و دمنه، مرزبان نامه، مهدی آذریزدی، ساختار و محتوا.
مقدمه
ادبیّات کودک و نوجوان شامل بخشی از ادبیات است که برای کودکان از سنین پیش دبستانی تا پایان دوران نوجوانی، مناسب تشخیص داده شده است. کتابهای تصویری، قصّههای فرهنگ عامّه، داستان‌های رئالیستی، دانستنیهای علمی، شعر و بسیاری نوشته‌های دیگر که مناسب برای این گروه سنی است.
«در یک تقسیم بندی کلّی ادبیّات کودک را می توان به دو دسته تقسیم کرد:
الف: کتابها، نوشتهها و سرودههایی که به طور مشخص و از ابتدا برای کودکان با توجّه به کیفیّت ذهنی و نیاز آنها آفریده شده است.
ب: کتابها، نوشتهها و سرودههایی که در اصل برای کودکان آفریده نشده است، ولی به دلیل کیفیت خاص برای کودکان نیز مناسب است که شامل ادبیّات متعلّق به فرهنگ عامّه می شود و آفرینندهی خاصّی ندارد و هم نوشته‌هایی که مخاطب آن در اصل، بزرگسالان بودند ولی برای کودکان نیز مناسب از کار درآمده، مورد استقبال آنها قرار گرفته است.» (پولادی، 1387: 23)
توجّه نویسندگان و پژوهشگران به شناسانیدن امهّات کتب فارسی مانند کلیله و دمنه و مرزبان نامه و دیگر متون کهن به کودکان و نوجوانان این مرز و بوم سبب گردیده که نویسندگان برجسته‌ای چون مهدی آذریزدی در زمینه ادبیّات کودک گام بردارند و در جهت اعتلای رشد فرهنگی و فکری نسل معاصر خود همواره به توفیقاتی نائل گردند.
بنابراین، پیشبرد و بهبود کیفیّت و گستردگی ادبیات کودک، مستلزم تحقیق و پژوهش است. در این پژوهش، که به منظور دستیابی به سبک نوشتاری مطلوب در حوزهی ادبیّات کودک و نوجوان، صورت پذیرفته است؛ سعی شده است تا ضمن تحلیل ساختار و محتوای کتابهای کلیله و دمنه و مرزبان
نامهی آقای آذریزدی؛ که با تأسی از متون کهن بازنویسی شده است و معّرفی جایگاه این نویسنده‌ی ادبیّات کودک، در بین دیگر نویسندگان این شاخه از ادبیّات به تفاوت‌های میان ادبیّات کودک با ادبیّات بزرگسال، بازنویسی آثار کهن و تفاوت آن با باز آفرینی، معرفی ادبیّات داستانی و قصّه گویی نیز، پرداخته شود.
