بررسی و مقایسه برخی مهارتهای روانی تیر اندازان نخبه و غیر نخبه
استاد راهنما:
دکتر عهدیه یدالله زاده
استاد مشاور:
دکتر احمد ترک فر
برای رعایت حریم خصوصی نام نگارنده پایان نامه درج نمی شود
تکه هایی از متن پایان نامه به عنوان نمونه :
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
فهرست مطالب:
چكیده تحقیق……………………………………………………………………………………………………….. 1
فصل اول: مقدمه و معرفی
1-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………. 3
1-2- بیان مساله……………………………………………………………………………………………………. 4
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق……………………………………………………………………………….. 5
1-4- اهداف تحقیق……………………………………………………………………………………………….. 8
1-4-1- هدف کلی…………………………………………………………………………………………………….. 8
1-4-2- اهداف اختصاصی تحقیق…………………………………………………………………………….. 8
1-5- فرضیه های تحقیق…………………………………………………………………………………………. 9
1-6- محدویتهای تحقیق………………………………………………………………………………………. 9
1-7- تعریف واژه ها و اصطلاحات…………………………………………………………………………… 10
1-7-1- تعریف مفهومی…………………………………………………………………………………………. 10
1-7-2- تعریف عملیاتی…………………………………………………………………………………………. 11
فصل دوم: مروری بر ادبیات پیشینه تحقیق
2-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………. 13
2-2- مبانی نظری تحقیق………………………………………………………………………………………… 13
2-2-1- مهارت های روانی……………………………………………………………………………………… 13
2-2-2- انگیزش…………………………………………………………………………………………………… 16
2-2-2-1- انگیزش در ورزش…………………………………………………………………………………. 17
2-2-2-2- انگیزش درونی و انگیزش بیرونی………………………………………………………………. 18
2-2-3- اعتماد به نفس…………………………………………………………………………………………… 19
2-2-3-1- اعتماد به نفس و تکامل آن……………………………………………………………………….. 20
2-2-3-2- اعتماد به نفس در ورزش…………………………………………………………………………. 20
2-2-3-3- ابعاد اعتماد به نفس………………………………………………………………………………… 21
2-2-3-4- تأثیر اعتماد به نفس بر عملکرد ورزشی……………………………………………………….. 22
2-2-4- تمرکز……………………………………………………………………………………………………… 22
2-2-5- کنترل حالت های روانی………………………………………………………………………………. 24
2-2-5-1- محدوده بهینه و مطلوب انرژی روانی………………………………………………………….. 24
2-2-6- تصویر سازی ذهنی…………………………………………………………………………………….. 25
2-2-6-1- انواع تصویر سازی ذهنی………………………………………………………………………….. 27
2-2-6-2- بیان نظریه ای………………………………………………………………………………………… 28
2-2-7- هدفمندی…………………………………………………………………………………………………. 28
2-2-7-1- انواع هدف ها……………………………………………………………………………………….. 29
2-2-7-2- اصول تعیین اهداف…………………………………………………………………………………. 30
2-2-7-3- مشکلات رایج در تعیین هدف…………………………………………………………………… 31
2-3- پیشینه تحقیق در داخل و خارج………………………………………………………………………… 31
2-3-1- تحقیقات انجام شده در داخل……………………………………………………………………….. 31
2-3-2- تحقیقات انجام شده در خارج……………………………………………………………………….. 36
2-4- جمع‌بندی ادبیات پیشینه………………………………………………………………………………….. 41
فصل سوم: روش شناسی
3-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………. 49
3-2- روش تحقیق………………………………………………………………………………………………… 49
3-3- ابزار گردآوری……………………………………………………………………………………………… 49
3-4- جامعه آماری………………………………………………………………………………………………… 50
3-5- روش آماری………………………………………………………………………………………………… 50
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته
4-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………. 52
4-2- تجزیه و تحلیل آماری…………………………………………………………………………………….. 57
4-3- تجزیه و تحلیل فرضیه های پژوهش (اطلاعات استنباطی)……………………………………….. 63
فرضیه اول…………………………………………………………………………………………………………… 63
فرضیه دوم…………………………………………………………………………………………………………… 64
فرضیه سوم………………………………………………………………………………………………………….. 65
فرضیه چهارم……………………………………………………………………………………………………….. 66
فرضیه پنجم…………………………………………………………………………………………………………. 67
فرضیه ششم…………………………………………………………………………………………………………. 68
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
5-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………. 70
5-2- خلاصه تحقیق………………………………………………………………………………………………. 70
5-3- نتایج………………………………………………………………………………………………………….. 70
5-4- بحث و نتیجه گیری……………………………………………………………………………………….. 71
5-5- پیشنهادهای پژوهشی……………………………………………………………………………………… 78
5-5-1- پیشنهادهای آموزشی…………………………………………………………………………………… 78
5-5-2- پیشنهادهایی برای تحقیقات بعدی………………………………………………………………….. 78
منابع…………………………………………………………………………………………………………………… 80
منابع فارسی…………………………………………………………………………………………………………. 80
منابع انگلیسی……………………………………………………………………………………………………….. 84
چكیده انگلیسی…………………………………………………………………………………………………….. 86
چکیده:
امروزه بحث مهارتهای روانی در اجرای مهارتهای ورزشی از اهمیت بسزایی بر خوردار می باشد ، در حالی كه در گذشته فقط به آمادگی جسمانی ورزشكار می پرداختند و این خلاء ( عدم آموزش و بكار گیری مهارتهایی همچون ، انگیزش ، تمركز ،اعتماد به نفس ،تنظیم سطح انرژی روانی ، تصویر سازی ذهنی ، هدف گزینی ، …..) با حضور روانشناسان در كنار تیمهای ورزشی پر گردیده و نتایج این تحقیق و تحقیقات گذشته همگی حاكی بر تایید و تاكید در بكارگیری این مهارتها در جهت بهبود ، ارتقاء ،و ثبت ركوردهای جدید را بهمراه داشته است. به همین منظور و اثبات این مسئله ، تحقیق فوق به روش علی- مقایسه ای و بطور تصادفی از ورزشكاران مرد نخبه ( مسابقات لیگ كشور در سال 91 به میزبانی هیات تیراندازی زاهدان ) به تعداد 37 نفر تیر اندازان نخبه در سطح (ملی، لیگ برتر، لیگ دسته یك ) و كلیه ورزشكاران مرد تیر انداز در
استان سیستان و بلوچستان كه بطور تصادفی 83 نفر از آنها انتخاب گردیدند.
كلیه نمونه ها بطور تصادفی از جامعه در دسترس انتخاب گردیده اند . در این تحقیق از پرسشنامه 60 سوالی وینتر SASI ( انستیتو ورزش استرالیای جنوبی ) استفاده گردیده است كه روایی و اعتبار آن قبلا توسط سمندر ، ( 1379 ) مورد تایید قرار گرفته است.
فصل اول: مقدمه و معرفی
1-1- مقدمه
امروزه پدیده تربیت بدنی و ورزش با استفاده از مفاهیم علمی و نظریات مختلف دانشمندان در خصوص نحوه آمادگی ورزشکاران جهت حضور در مسابقات، تحولی عظیم به وجود آورده است و همواره سعی می کند تا با بهره گیری از روش های علمی صحیح، مقادیر و نسبت های دقیقی از عوامل قابل اندازه گیری در ورزشکاران بدست آورد تا میزان آمادگی آنان را محاسبه نموده و افزایش دهد. یکی از این عوامل مهم، آمادگی روانی می باشد که تأثیر مستقیم و موثری روی آمادگی جسمانی ورزشکاران دارد (فرید، 1386).
اجرای بهینه مهارت های ورزشی به سه فاکتور آمادگی جسمانی، مهارتی و روانی وابسته است. با پیشرفت علم روان شناسی، بحث مهارت های روانی در اجرای مهارت های ورزشی از اهمیت بسزایی برخوردار شده است. قبلاً به اهمیت آماده سازی جسمانی تأکید می شد در حالی که امروزه، روان شناسان بیشتر بر آماده سازی روانی توجه و تأکید می کنند (هالواری[1]، 1997). هم چنین، استفاده از مهارت های روانی پیشرفت قابل ملاحظه ای در عملکرد ورزشکاران حرفه ای المپیک و سطوح دانشگاهی به وجود آورده است (مارتینز[2]، 1987). به عقیده هکر[3] (2000)، اغلب کمبودهای روانی است که ورزشکاران نخبه را از اجرای بهینه در تمرین و مسابقات باز می دارد نه اشتباهات و کمبودهای فیزیکی. برای نخبه شدن ورزشکار چهار عامل اساسی مورد نیاز است: استعداد جسمانی، تلاش سخت، همانند سازی و آمادگی روانی. توانایی های جسمانی و بدنی برای یک ورزشکار نخبه بسیار ضروری و اساسی است ولی کافی نخواهد بود. این توانایی ها بایستی به وسیله تمرینات مناسب و آمادگی ذهنی شکوفا شوند (فرید، 1386). مهارت روانی به ویژگی های ذاتی یا آموخته ورزشکار اطلاق می شود که موفقیت او را ممکن یا محتمل می سازد. روش ها و راهبردهای روانی نیز تمریناتی است که به کسب این مهارت ها منتهی می شود (واعظ موسوی، 1387). مهارت های روانی همچون مهارت های جسمانی آموختنی اند و با توجه به نزدیک و حساس شدن رقابت ها در رشته های ورزشی مختلف، برای پیروز شدن نیاز به آمادگی روانی است، زیرا از این طریق است که ورزشکاران می توانند روحیه خود را برای رقابت های بزرگ حفظ نموده و از این طریق می توانند قابلیت های خود را در صحنه مسابقات ورزشی به اجرا بگذارد.
1-2- بیان مساله
امروزه روانشناسی ورزشی در کشورهای پیشرفته جایگاه ویژه ای پیدا کرده است و بیش از هر زمان دیگر در عرصه ورزش بکار می رود، به طوری که در بسیاری از دانشگاه ها به عنوان رشته ای مستقل تدریس می شود و موضوع تحقیقات فراوان قرار گرفته است، همچنین اکثر قهرمانان تیم های ورزشی از این طریق برای رسیدن به آمادگی روانی بهره می جویند (قدیری، 1384). روان شناسی ورزشی از روش های ارزیابی روان شناختی و راهبردهای مداخله ای برای کمک به افراد جهت نیل به عملکرد ورزشی بهتر استفاده می کند. بنابر این، با تجزیه و تحلیل رفتار انسان در رشته های مختلف ورزشی ارتباط مستقیم دارد و به جنبه های ذهنی اجرا تمرکز می نماید. این رشته، به بررسی تأثیر عوامل ذهنی بر عملکرد ورزشی می پردازد و بر این موضوع که افکار و احساسات افراد اثر عمیقی بر عملکرد آنها دارد، صحه می گذارد (آقا علی نژاد، 1376). بر طبق پژوهش های کاکس[4] (1995) ورزشکارانی که تمرین های مهارت های شناختی داشته اند در مسابقه ها از تمرکز بهتر، اعتماد به نفس و کارایی ذهنی بالاتری برخوردار بوده اند و در عوض اضطراب و استرس آنان کمتر شده، هیجانات کاذب کاهش یافته و نتیجه بهتری را کسب کرده اند، پس بدون تردید، به دست آوردن اوج عملکرد ورزشی، بدون برخورداری از مهارت های روانی میسر نخواهد بود و گام مهم در این مسیر، ارزیابی مهارت های روان شناختی و شخصیت ورزشکاران است (آق باشلی، 1384). از آنجایی که روش های بدنسازی و شیوه های تمرین مهارت، تکامل اعجاب انگیزی یافته است، فاصله بین قهرمانان به چند هزارم ثانیه و چند میلی متر کاهش پیدا کرده است (وینتر، 1379). اغلب ورزشکاران و مربیان و حتی تماشاگران ورزشی مسابقاتی را به خاطر دارند که در آن ها با وجود آمادگی جسمانی و فنی، ضعف آمادگی روانی مانع موفقیت ورزشکار یا تیم بوده است. فقدان انگیزه و تمرکز کافی، ضعف اعتماد به نفس، استرس و اضطراب مانع عملکرد مطلوب ورزشکار می شود. بیشتر مربیان بر این باورند که دست کم 50 در صد ورزش، ذهنی یا روانی است و در ورزش هایی مانند گلف، تنیس و اسکیت هنری، این میزان به 80 تا 90 در صد می رسد (واعظ موسوی، 1387). به نظر می رسد تفاوت عملکرد قهرمانان بیش از هر زمان دیگر، به آمادگی روانی آنها مربوط باشد، چنانچه واعظ موسوی (1387) اظهار می دارد وقتی یک بازیکن بسکتبال در تمرین، همه پنالتی ها را گل می کند اما در مسابقه متزلزل است و نمی تواند نتیجه بگیرد چاره آن تمرین جسمانی و فنی نیست، بلکه او به تمرین مهارت های روانی نیاز دارد (واعظ موسوی، 1387). به علاوه، نتایج تحقیقات متعدد نشان داده است ورزشکارانی که از آمادگی روانی برخوردارند در مسابقات موفق ترند و وظایف مشخص شان را در قالب ورزش های تیمی و انفرادی به خوبی انجام می دهند و مهارت های روانی به آنها اجازه می دهد تا در شرایط مسابقه از اعتماد به نفس لازم جهت اجرای عملکرد مطلوب برخوردار شوند. همچنین این ورزشکاران دارای قوه تفکر مثبت و توان تصمیم گیری بهتری نسبت به سایر ورزشکاران می باشند، بنابراین بایستی برنامه آماده سازی روانی، همانند آماده سازی جسمانی و مهارتی به صورت مدرن و هدفمند طراحی شده تا قابلیت های روانی را نیز توسعه بخشد. به طور کلی مهارت های روانی مجموعه ای از تکنیک ها و روش هایی است که در جهت آمادگی روانی و در نهایت بالا بردن عملکرد ورزشی و تعدیل هیجانات، افزایش تمرکز، توسعه اعتماد به نفس و بالا بردن میزان یادگیری به کار می رود (آقاعلی نژاد، 1376). هر چند محتوای برنامه های آمادگی روانی در رشته های مختلف ورزشی متفاوت است، به نظر می رسد تمام این برنامه ها موضوع های مشترکی دارند که از آن جمله، می توان به مهارت های کنترل توجه و تمرکز، انگیزش، توسعه اعتماد به نفس، تصویر سازی ذهنی، هدف گزینی و مهارت های خودآگاهی و عزت نفس اشاره نمود. از طرف دیگر نیمرخ آمادگی روانی بازیکنان رشته های مختلف ورزشی به دلیل ویژگی های ماهیت و نوع مهارت های هر رشته متفاوت هستند، به عبارت دیگر سطح مطلوب و بهینه مهارت های روانی رشته های ورزشی با هم تفاوت دارند. به عنوان نمونه تحقیق مورگان (1974) روی نخبگان رشته های ورزشی کشتی، پاروزنی و دو و میدانی نشان داد الگوی مهارت های روانی آنها یکسان نیست (عبدا…، 1381). به نظر می رسد این تفاوت حتی بین بازیکنان رشته های ورزشی گروهی و انفرادی نیز وجود داشته باشد. بدیهی است غفلت از این مهارت ها و عدم برنامه ریزی مناسب جهت بهبود آنها موجب تضعیف عملکرد ورزشکاران خواهد شد. بنابراین ورزشکاران باید علاوه بر آمادگی جسمانی و حرکتی و مهارتی ویژه هر رشته ورزشی، آمادگی روانی خاص آن رشته را نیز بدست آورند و این مهم، بدون ترسیم نیمرخ و الگوی آمادگی روانی خاص هر رشته محقق نخواهد شد.
مطالعه حاضر در شناخت آمادگی روانی ورزشکاران نخبه رشته های مختلف ورزشی دانشگاه ها نقش موثری دارد و الگویی را برای ورزشکاران رشته های مختلف دانشگاهی فراهم می کند تا آنان بتوانند علاوه بر آمادگی جسمانی و مهارتی ویژه آن رشته، آمادگی روانی را نیز در خود توسعه دهند. از این رو محقق بر آن است تا به بررسی این مو ضوع بپردازد که آیا مهارت های روانی ورزشكار نخبه و غیرنخبه تیراندازی با هم تفاوت دارد یا خیر؟
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق
یکی از حوزه های مد نظر در روانشناسی ورزشی بهبود عملکرد ورزشی می باشد. بهبود عملکرد ورزشی علاوه بر عوامل جسمانی و مهارتی به عوامل روانشناسی عملکرد نیز وابسته است. عوامل روانشناختی شامل مباحث تمرکز، انگیزش، اعتماد به نفس، آماده سازی ذهنی و هدفمندی است و باید در نظر داشت که این مهارت ها قابل آموزش و تمرین بوده و از طریق برنامه های دقیق و پیوسته می توان آنها را بهبود بخشید. یکی از وظایف مهم مربیان، درک ضرورت مهارت های ذکر شده و اقدام به آماده سازی روانی ورزشکاران برای مسابقات مهم می باشد. تحقیقات نشان داده است که امروزه بر آماده سازی روانی توجه و تأکید بیشتری می شود. تجارب کسب شده حاکی از آن است که وقتی در میادین ورزشی بزرگ با قهرمانانی همتراز به لحاظ جسمانی و مهارتی به رقابت می پردازند، آمادگی روانی پیروزی را به نفع یکی از طرفین رقم خواهد زد (عبدا…، 1381). روان شناسان ورزشی، ورزش را همچون وسیله ای برای پیشرفت انسان می بینند و علاقمند هستند که در هر ورزش یک ورزشکار به تمام نیروهای بالقوه خود دسترسی پیدا کند (قدیری، 1384). لوهر[5] در سال 1986 بیان داشت به نظر نمی آید تنها یک عامل روانی تعیین کننده موفقیت ورزشی افراد باشد، بلکه ترکیبی از متغیر های روانی به خوبی می تواند موفقیت در ورزشهای مختلف را پیش بینی کند. وی با بررسی تحقیقات روان شناسی هفت عامل روانی را به عنوان شالوده ساختار سختی ذهنی تعیین کرد. او عوامل روانی سختی ذهنی را به شرح زیر اعلام کرد: کنترل، اعتماد به نفس، کنترل انرژی درونی منفی، کنترل توجه، کنترل پندارهای فکری و تجسم فکری، کنترل انگیزه، کنترل انرژی مثبت و کنترل نگرش. با پیشرفت علم روانشناسی بحث مهارت های روانی در اجرای عملکردهای ورزشی از اهمیت زیادی برخوردار شده است و در حالی که قبلاً به اهمیت آماده سازی جسمانی تأکید می گردید، رواشناسان ورزشی، بر آماده سازی روانی ورزشکاران توجه و تأکید می نمایند. امروزه با استفاده از مهارت های روانی پیشرفت قابل ملاحظه ای در عملکرد ورزشکاران حرفه ای المپیک و دانشگاهی بوجود آمده است (سهرابی، 1373).
مهارت های روانی ورزشکاران یکی از مقوله های مورد توجه در روانشناسی ورزش می باشد به طوری که همه کارشناسان، صاحب نظران، محققان و مربیان به اهمیت تک تک مهارت های روانی در رسیدن ورزشکار به اوج قابلیت ها و استعداد هایش واقفند. در حقیقت، هدف مهارت های روانی بهبود عملکرد و افزایش لذت در ورزشکاران است (وینبرگ[6]، 2007). تحقیقات متعددی با هدف مقایسه اثرات استفاده از این مهارتها و متعاقب آن کسب موفقیت و یا عدم موفقیت ورزشکاران اجرا شده است، که نتایج همگی بر این دلالت دارد که مربیان و ورزشکاران به منظور دستیابی به اهداف خود به مهارت های روانی بیش از مهارتهای جسمانی نیاز دارند. آمادگی های روانی، ورزشکار را با تکنیک هایی آشنا می سازد که بتواند بر موانع روانی و عاطفی فایق آید (بلامن شتاین[7] و همکاران، 2007). برای رسیدن به این هدف، بسیاری از ورزشکاران از هدف گزینی، تصویرسازی، آرام سازی، تمرکز و خودگفتاری استفاده می نمایند (کرنس پن[8]، 2009). بلامن شتاین ، مداخلات روانی برای افزایش عملکرد ورزشکاران در مقایسه با ورزشکارانی که از این مهارت ها استفاده نمی کنند را ثابت کرده است (بلامن شتاین و همکاران، 2007). از ویژگی هایی که در ورزشکاران موفق می توان مشاهده نمود اعتماد به نفس بالا و انگیزه بیشتر می باشد که این خصوصیات در ورزشکارانی که به آمادگی های روانی نمی پردازند قابل مشاهده نیست (انگرلیدر[9]، 2005). چنانچه مربی از مهارتهای روانی در تمرینات خود غافل شود، در حقیقت شانس بزرگی را از تیم خود برای رسیدن به هدف های عالی سلب کرده است. ورزشکاری که بتواند حین مسابقه انگیزش، تمرکز و اعتماد به نفس خود را در حد بهینه نگه دارد، بازیکنی بسیار موفق خواهد بود و یا ورزشکاری که قدرت تصویر سازی مناسب دارد و از تمرینات جسمانی نیز بهره می برد، در واقع توانسته است یک مهارت را با تمام پیچیدگی اش ملکه ذهن خود سازد و ذهن و جسم خود را در حد مطلوب هماهنگ نماید، همچنین فردی که دارای هدف گزینی مناسب در امر ورزش می باشد، برنامه تمرینی خود را به صورت اتوماتیک در ذهن جای می دهد. با توجه به مطالب ذکر شده بدون تردید بدست آوردن اوج عملکرد ورزشی بدون برخورداری از مهارت های روانی نظیر تمرکز، هدف گزینی، توسعه اعتماد به نفس و دستیابی به انگیزه مطلوب و تصویر سازی ذهنی میسر نیست و گام اول در این مقوله ارزیابی مهارت های روانی ورزشکاران است. وینبرگ اظهار می دارد که تأثیر آمادگی روانی بر برخی از ورزش های انفرادی (اسکیت هنری و گلف) بیشتر است و باعث بهبود عملکرد بیشتری می شود (وینبرگ، 2007).
متاسفانه، علی رغم رشد و گسترش چشمگیر علم روانشناسی و تکامل برنامه های آماده سازی روانی ورزشکاران در کشورهای توسعه یافته، این علم تا حدود زیادی در کشورمان مورد غفلت قرار گرفته است. به نظر می رسد عمده ترین علل این غفلت، فقدان آگاهی مربیان از چگونگی ارزیابی این مهارت ها، آموزش آنها و آماده سازی روانی ورزشکاران باشد. باورهای نادرستی در این مورد وجود دارد از جمله این که ” این تمرینات برای کسانی است که به مشکل روانی دچارند” یا این تمرینات فقط برای ورزشکاران سطوح عالی مناسب است”، بعضی نیز بیهوده انتظار دارند که تمرین مهارت های روانی در کوتاه مدت، تغییرات شدیدی در آن ها ایجاد کند که این حاکی از شناخت غیرواقعی آنهاست و سرانجام برخی دیگر به کلی، مفید بودن این نوع تمرین ها را باور ندارند (واعظ موسوی 1387). تحقیقات تازه تری در این زمینه نشان دهنده تأثیر مثبت برنامه های تمرین مهارت های روانی است (موریس و توماس[10]، 2004). صنعتی منفرد (1385) اثر یک برنامه تمرین مهارت های روانی را بر عملکرد ورزشکاران بررسی و معلوم شد که بعضی عوامل آمادگی روانی در آنان بهبود یافته است. با وجود سودمندی های تمرین مهارت های روانی بسیاری از ورزشکاران و مربیان به آن نمی پردازند که علت آن را هم بی اطلاعی از نحوه آموزش و تمرین ذاتی و تغییر ناپذیر پنداشتن ویژگی های روانی و نداشتن وقت ذکر می کنند (واعظ موسوی 1387). بنابراین ضرورت ایجاب می نماید تا تحقیقات گسترده ای در این خصوص صورت گرفته و
