1-2 بیان مساله. 4

1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق.. 5

1-4 اهداف تحقیق.. 7

1-5چهارچوب نظری تحقیق.. 7

1-6 فرضیه های تحقیق.. 10

1-7 تعریف متغیر ها: 11

1-7-1 تعریف مفهومی متغیرها 11

1-7-2 تعریف عملیاتی متغیر ها: 12

1-8 قلمرو تحقیق.. 13

1-8-1 قلمروموضوعی: 13

1-8-2 قلمرو مکانی: 13

1-8-3 قلمرو زمانی: 13

1-9خلاصه فصل اول. 13

2-1 مقدمه. 16

2-2 مفهوم بازار. 17

2-3 فروشگاههای زنجیرهای.. 17

2-4 بازایابی تعاملی.. 18

2-4-1 از آمیخته بازاریابی تا بازاریابی تعاملی.. 18

2-4-2 فرایند مدیریت بازاریابی براساس رویکرد بازاریابی تعاملی.. 19

2-4-3 جهان بینی بازاریابی تعاملی.. 21

2-4-4 تعریف بازاریابی تعاملی.. 21

2-4-5 عواملی که ضرورت بازاریابی تعاملی راتحت تاثیر قرار می دهد. 26

2-4-6 رویکرد بازاریابی تعاملی.. 26

2-4-7 ابعاد بررسی بازاریابی تعاملی.. 27

2-4-8 مروری بر بازاریابی تعاملی.. 27

2-4-9مقایسه بازاریابی تعاملی و بازاریابی سنتی.. 29

2-4-10 دیدگاههای بازاریابی.. 30

2-4-11 مقایسه انواع بازاریابی.. 31

2-4-12 مزایای بازاریابی تعاملی.. 33

2-4-13 تاکتیک های بازاریابی تعاملی.. 34

2-4-13 مدل های بازاریابی تعاملی.. 35

2-5 ارتباطات… 41

2-6 شخصی سازی.. 42

2-7رفتار ترجیحی.. 45

2-8پاداش… 46

2-9تعهد ارتباطی.. 46

2-9-1تعریف تعهد. 46

2-9-2تاثیر تعهد در کاهش هزینه و افزایش سود فروشنده 48

2-10رفتار خرید مصرف کننده 49

2-11 عوامل موثر در فرایند تصمیم گیری خرید. 50

2-12 عوامل فرهنگی- اجتماعی و گروهی.. 51

2-13 عوامل روانی و فردی.. 52

2-14 عوامل موقعیتی.. 53

2-15 عوامل آمیخته بازاریابی.. 54

2-16مصرف کنندگان چه احتیاجی به تعاملات دارند؟. 54

2-17 بخش دوم پیشینه تحقیق.. 55

2-18 خلاصه فصل دوم. 59

3-1 مقدمه. 61

3-2 روش تحقیق.. 61

3-3 روشهای گردآوری اطلاعات… 62

3-4 جامعه آماری.. 63

3-5 نمونه آماری.. 63

3-6 ابزار گردآوری داده ها 64

3-6-1 طراحی و ساختار پرسشنامه. 64

3-6-2 سنجش روایی.. 66

3-6-3 سنجش پایایی.. 66

3-7 متغیر های تحقیق.. 68

3-8روش تجزیه و تحلیل داده ها 68

3-9 شاخص های برازش مدل. 69

4-1 مقدمه. 73

4-2.توصیف متغیرهای تحقیق.. 73

4-2-1.توصیف متغیر های جمعیت شناختی پاسخ دهندگان. 73

4-2-1-1.توصیف جنسیت پاسخ دهندگان. 73

4-2-1-2 توصیف سن پاسخ دهندگان. 74

4-2-1-3 توصیف میزان تحصیل پاسخ دهندگان. 74

4-2-1-4 توصیف مدت زمان خرید از فروشگاههای زنجیره ای.. 75

4-2-1-5 توصیف میزان درآمد ماهانه مشتریان. 75

4-2-2 توصیف متغیرهای اصلی تحقیق.. 76

4-2-2-1 توصیف متغیر ارتباطات… 76

4-2-2-2 توصیف متغیر شخصی سازی.. 76

4-2-2-3 توصیف متغیر رفتار ترجیحی.. 77

4-2-2-4 توصیف متغیر پاداش… 77

4-2-2-5 توصیف متغیر تمایل به خرید از فروشگاه 77

4-2-2-6 توصیف متغیر تعهد ارتباطی.. 78

4-2-2-7 توصیف متغیر رفتار خرید. 78

4-3-آزمون فرضیه های تحقیق.. 79

4-3-1-آزمون مدل تحقیق.. 79

4-3-1-1 حل مدل با ضرایب استاندارد: 80

4-3-1-2 حل مدل با ضرایب استاندارد، با حذف سوال 3و4: 82

4-3-1-3 حل مدل با ضرایبT-VALUE، با حذف سوال 3و4: 83

4-3-2-شاخص های برازش مدل. 84

4-3-3-بررسی فرضیه های تحقیق.. 84

5-1 مقدمه. 89

5-2 نتایج آمار توصیفی.. 89

5-2-1 توصیف متغیر ارتباطات… 89

5-2-2 توصیف متغیر رفتار ترجیحی.. 89

5-2-3 توصیف متغیر شخصی سازی.. 89

5-2-4 توصیف متغیر پاداش… 89

5-2-5 توصیف متغیر تمایل به خرید. 89

5-2-6 توصیف متغیر تعهد ارتباطی.. 90

5-2-7 توصیف متغیر رفتار خرید. 90

5-3 نتایج آمار استنباطی.. 90

5-4 بحث و نتیجهگیری.. 91

5-5 پیشنهادات بر مبنای یافته های تحقیق.. 92

5-6 محدودیت های انجام تحقیق.. 93

5-7 پیشنهادات در خصوص تحقیقات آتی.. 95

منابع و مآخذ. 94

ضمایم و پیوست.103

چکیده

همانطور که می دانیم مشتریان منبع سود آوری فروشگاه های زنجیره ای هستند و به نوعی دارایی آن ها محسوب می گردند . باتوجه به رقابت فشرده و عرضه بسیار فراوان تر از تقاضا در میان خدمات این فروشگاه ها امروزه یکی از بزرگترین پرسش های موجود بین فروشگاه های زنجیره ای این است که چگونه می توانند سهم بیشتری از مشتریان را نسبت به رقبای خود از آن خود کنند و فرضیه اصلی در این پژوهش دست یافتن به این موضوع است که آیا بازاریابی تعاملی می تواند در رفتار خرید مشتری تاثیر گذار باشد یا خیر و تحقیق حاضر با هدف ارزیابی این پارامتر صورت پذیرفته است تا گامی باشد برای پژوهش های آتی در راستای شناسایی بیشتر عوامل تاثیر گذار بر تاکتیک های بازاریابی در بازار خدمات. جامعه آماری تحقیق، مشتریان فروشگاههای زنجیره ای استان گیلان هستند که تعداد409 نفر به عنوان نمونه به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. به منظور گردآوری داده ها از پرسشنامه و برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش معادلات ساختاری SEM و نرم افزار LISREL استفاده شده است. یافته های پژوهش حاکی از وجود رابطه معنی دار و مثبت میان تمامی ابعاد بازاریابی تعاملی و رفتار خرید مشتری می باشد که البته رفتار ترجیحی از این امر مستثنی است. بنابراین با توجه نتایج مطالعه به طور کلی می توان گفت که تاکتیک های بازاریابی تعاملی بر رفتار خرید مشتری در فروشگاههای زنجیره ای تاثیر گذار است.

واژگان کلیدی: تاکتیک های بازاریابی تعاملی، تعهد ارتباطی ، فروشگاه های زنجیره ای ، رفتار خرید مشتری

فصل اول :

کلیات تحقیق

1-1 مقدمه

عصر کنونی دوره تحولات شتابنده و غیر قابل پیش بینی است و شرکت ها به دلیل وجود فاکتورهایی از قبیل مرزهای نامشخص بین بازارها، تکه تکه تر شدن بازارها، کوتاه شدن دوره عمر محصولات، تغییر الگوی خرید مشتریان و آگاه و خبره تر شدن مشتریان با دشوارترین شرایط رقابتی که هرگز سابقه نداشته است روبه رو شده است.دراین راستا تنها سازمان هایی در عرصه رقابت از موقعیت مناسبی برخوردار خواهند بود که محور اصلی فعالیت های خود را شناخت مشتریان و ارضای نیازهای آنان قراردهند. با گذر از اقتصاد سنتی و شدت یافتن رقابت در ابعاد نوین، مشتری به صورت رکن اصلی و محور تمام فعالیت های شرکت درآمده است؛ به نحوی که از دیدگاه رقابتی، بقا و تداوم حیات سازمانها در گرو شناسایی و جذب مشتریان جدید و حفظ مشتریان موجود می باشد. یکی از دغدغه های اصلی برای هر شرکتی در استفاده از تاکتیک های بازاریابی برای افزایش فروش و ارتباط درازمدت با مشتری، بررسی تأثیر این تاکتیک ها بر رفتار مصرف کننده می باشد. از طرف دیگر لزوما رابطه با تمام مشتریان ارزش حفظ کردن ندارد برخی از مشتریان با رویکردهای شرکت هم خوانی ندارند، زیرا نیازها و رفتار مشتری تغییر.یافته است. پس ممکن است تجزیه وتحلیل ها نشان دهد بسیاری از روابط شرکت، با برخی از مشتری ها سودمند نمی باشد زیرا هزینه حفظ این روابط بیش از درآمدی است که ایجاد می کند. لذا لازم است شرکتها مرتبا سرمایه گذاری مشتریانشان را ارزیابی کنند و خاتمه روابط ناموفق را در نظر بگیرد. بنابراین بنگاه ها معمولا با سوالاتی از قبیل اینکه اثر بخشی تاکتیک های بازاریابی تعاملی مختلف چگونه است روبرو هستند. در حقیقت اکثر سازمان ها به دنبال این موضوع هستند که چه تاکتیک بازاریابی تعاملی می تواند سبب وفاداری مشتری شود. تلاش های بسیار زیادی برای توضیح ارتباط خریدار– فروشنده انجام گرفته است. در این تحقیق به بررسی تأثیر تاکتیک های بازاریابی تعاملی بر رفتار خرید مشتری پرداخته می شود.

-2 بیان مساله

امروزه جذب و حفظ مشتری در فروشگاه های زنجیره ای کشور با توجه به فعال شدن تعداد زیادی از این گونه فروشگاه ها و گسترش رقابت و به طور کلی افزایش بیش از حد عرضه نسبت به تقاضا به مراتب مشکل تر شده است که این خود منجر به کاهش سود فروشگاه های زنجیره ای شده است. ر[1]یچهلد و [2]ساسر در سال1990 طی تحقیقاتی بیان داشتند که 5درصد کاهش در مقدار مشتریان باعث از دست دادن بیش از 50درصد سود در شرکت ها می گردد. براساس تحقیقات انجام گرفته 5درصد افزایش در حفظ مشتریان فعلی 25 تا 125 درصد سود شرکت را افزایش خواهد داد (Beerli,2004).بنابراین تعهد و در نتیجه خرید مجدد مشتری عامل بارز در موفقیت کسب و کار فروشگاه های زنجیره ای می باشد. نکته قابل توجه اینکه مشتریان متعهد مزایای بسیاری را با خود به همراه دارند از جمله این مزایا ، بهبود سود آوری فروشگاه ها، کاهش هزینه های بازاریابی، افزایش فروش ، داشتن مشتریانی با حساسیت قیمتی پایین و… را اشاره کرد.(Kandampully et al, 2000)

ما در این تحقیق برای اندازه گیری و چگونگی ایجاد تعهد در مشتری به بررسی ابعاد بازاریابی تعاملی و چگونگی تاثیر آن بر رفتار خرید مشتری می پردازیم. زیرا بازاریابی تعاملی یک استراتژی برای جذب ، حفظ و ارتقای ارتباط یا مشتریان است ، به طوری که اهداف هر دو طرف درگیر تامین گردد                  al,2007,99) . ( Ndubisi e tباتوجه به مصاحبه های انجام شده با مدیران فروشگاه های زنجیره ای یافتن ابعادی از بازاریابی تعاملی که بر رفتار خرید مشتریان تاثیر گذار باشد به عنوان یکی از چالش های پیش روی آن ها است. در این تحقیق ارتباطات ، رفتار ترجیحی ، شخصی سازی و پاداش براساس مدل ارائه شده توسط ادرکن[3]2003 به عنوان ابعاد بازاریابی تعاملی در نظر گرفته می شود.

بنابراین سوال اصلی تحقیق به این صورت خواهد بود آیا تاکتیک های بازاریابی تعاملی بر رفتار خرید مشتریان فروشگاه های زنجیره ای موثر است؟

1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق

در تئوری های بازاریابی کلاسیک عمدتاً به انجام مبادله و معامله توجه می شد و توجه کمی به حفظ مشتریان می شد، اما با گسترش رقابت و اشباع شدن بسیاری از بازارها و تغییرات پیوسته در محیط و ترکیب جمعیت، شرکت ها با این واقعیت روبرو شده اند که دیگر مانند گذشته با یک نظام اقتصادی رو به گسترش و بازارهای رو به رشد مواجه نیستند. امروزه هر مشتری ارزش ویژه خود را دارد و اینک شرکت ها برای به دست آوردن سهم بیشتری از بازار ثابت یا رو به کاهش باید مبارزه کنند، بنابراین هزینه های جذب مشتریان جدید افزایش یافته است. تحقیقات نشان می دهند که هزینه جذب مشتریان جدید پنج برابر هزینه حفظ مشتریان کنونی است. شرکت ها دریافته اند از دست دادن یک مشتری چیزی بیش از از دست دادن یک قلم فروش است بلکه به معنی از دست دادن کل جریان های خریدهایی است که مشتری می توانسته در طول دوره زندگی یا دوره زمانی که مشتری بوده انجام دهد. برای نشان دادن اهمیت مشتری و ضرورت حفظ مشتری، توجه به نکات زیر ضروری به نظر می رسد:

1-هزینه جلب یک مشتری جدید، بین پنج تا یازده برابر نگهداری یک مشتری قدیمی است.

2 -برای افزایش دو درصدی مشتری، باید ده درصد هزینه کرد.

3 -رضایت مشتری، پیش شرط تمام موفقیت های بعدی یک شرکت است.

4- ضرر و زیان از دست دادن یک مشتری، در حکم فرار یکصد مشتری دیگر است.

5- ارزشمندترین دارایی هر سازمان، تعهد و اطمینان مشتریان است.

6 -انتخاب مشتری دائمی و وفادار، تنها شرط بقای دائمی و استمرار فعالیت های کارآمد هر شرکتی است.

7 -معادل 85 درصد مشتریان ناراضی، بدون شکایت به سمت رقبا می روند.

8 -احتمال اینکه مشتریان کاملاً راضی شاد مجدداً از شرکت خرید کنند، شش برابر مشتریان فقط راضی است.

9- گوش دادن به شکایت مشتری 84 درصد کار است و حل کردن آن هفت درصد و پی گیری برای اطلاع از راضی شدن مشتری سه درصد دیگر است (اسماعیل پور ،1391 ،2).

تمایل مشتریان به خرید به عنوان یک عامل بارز در موفقیت کسب و کار یک شرکت است به همین دلیل امروزه بازاریابان در جستجوی اطلاعاتی هستند تا بتوانند عوامل موثر بر خرید مجدد مشتری را بررسی کنند یکی از این عوامل ارتباط و تعامل سازنده با مشتریان می باشد تا با درک بهتری که نسبت به نیازها و خواسته های آنها پیدا می کنند بتوانند با ایجاد ارزش برتر برایشان به اندازه کافی به آنها نزدیک تر شوند در حالیکه در بعضی موارد توسعه طول ارتباط باعث می شود که بعضی خریداران باورکنند که فروشندگان هیج نوآوری برای آن ها ایجاد نمی کنند بدین معنی که ارتباط تازگی خود را از دست می دهد و این عدم رضایت مهمترین عامل نابودی ارتباط می باشد و این یک نتیجه طبیعی از این واقیعت است که سطوح بالاتر از رضایت سبب تعهد بیشتر مشتریان می شود و برعکس.                                                                                                    

امروزه بیشتر فروشگاه های زنجیره ای بر آنند که سهم بیشتری را از بازار مشتریان نسبت به رقبای خود بدست آورند و بازاریابی تعاملی یکی از عواملی که می تواند به این فروشگاه های کمک نماید تا نخست با ارتباط و تعامل بیشتر با مشتریان در جلب رضایت آنان بکوشند و سپس درصدد تامین نیاز آنها برآیند.

امروزه ما شاهد یک دگرگونی اساسی در نحوه ی سازماندهی سازمانهای برتر هستیم و آن تغییر ساختار های سازمانی از محصول گرایی به سمت مشتری گرایی می باشد و عامل اصلی و محرک این تغییر، ظهور پدیده ای به نام ارتباط با مشتری می باشد. (غفاری،1386 ،16).هدف بازاریابی تعاملی نیز بهبود در سودآوری از طریق تغییر دیدگاه سازمان از بازاریابی معاملاتی و تاکید بر جذب مشتریان جدید به سوی حفظ مشتریان و نگهداری آنها از طریق کاربرد موثر ارتباط با مشتری می باشد.

محققان بازاریابی بر این باورند که مشتریان منبع سود آوری سازمان ها هستند و باید به آنها به چشم دارایی شرکت نگریسته شود از این رو با توجه به رقابت فشرده و عرضه بسیار فراوان تر از تقاضا در میان خدمات فروشگاه های زنجیره ای و با توجه به اینکه مشتریان جدید سخت یافت می شوند وظیفه فروشگاه های زنجیره ای نیز جذب، نگهداری و بهبود روابط با مشتریان می باشد که در صورت تایید رابطه مثبت بین تاکتیک های بازاریابی تعاملی و خرید مجدد مشتری می توان گفت که با استفاده از تاکتیک های بازاریابی تعاملی می توان سود آوری فروشگاه های زنجیره ای را افزایش داد.    

1-4 اهداف تحقیق

هدف اصلی این تحقیق به صورت زیر است:

تاثیر تاکتیک های بازاریابی تعاملی بر رفتار خرید مشتری.
اهداف فرعی:

دانشکده تحصیلات تکمیلی
سمینار برای دریافت درجه کارشناسی ارشد
مهندسی شیمی – محیط زیست
عنوان:
ارزیابی عملکرد فرآیند ترسیب الکتروشیمیایی در حذف کروم از فاضلاب های صنعتی
برای رعایت حریم خصوصی اسامی استاد راهنما،استاد مشاور و نگارنده درج نمی شود
تکه هایی از متن به عنوان نمونه : (ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
چکیده:
فاضلاب صنایع آبکاری و دیگر صنایع در صورتی که بدون تصفیه مناسب در محیط تخلیه گردد، سبب صدمات جدی به محیط زیست و سلامت انسان ها می گردد. بنابراین قبل از تخلیه فاضلاب در محیط زیست بایستی کروم را از آن حذف نمود. یکی از روش های حذف کروم از فاضلاب صنعتی ترسیب الکتروشیمیایی می باشد. فرآیند ترسیب الکتروشیمیایی به عنوان یک جایگزین جهت حذف کروم شش ظرفیتی پیشنهاد شده است. هدف اصلی از این تحقیق تصفیه فاضلاب های صنعتی بدون اف

زایش هرگونه مواد شیمیایی و با استفاده از انرژی الکتریکی و براساس احیا کروم شش ظرفیتی به کروم سه ظرفیتی در حضور آهن دو ظرفیتی که از الکترودهای آهن در محلول به واسطه اتصال جریان مستقیم (DC) آزاد شده صورت می گیرد.
روش ها: این تحقیق که مطالعه ای تجربی است، در آزمایشگاه گروه مهندسی بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به منظور ارزیابی عملکرد فرآیند ترسیب الکتروشیمیایی در حذف کروم از پساب سنتزی با غلظت های 500، 1000 و 1500 میلی گرم بر لیتر در PH های 2/5، 3/5، 4/5 و 5/5 و همچنین در ولتاژهای 10 تا 50 انجام شده است. در این پژوهش به منظور دستیابی به شرایط بهینه جهت حذف کروم از قبیل PH، ولتاژ و زماند ماند از یک طرح نمونه شامل مخزن شیشه ای به حجم 1/142 لیتر و تعداد چهار صفحه فلزی از جنس آهن به ابعاد cm 1*11*0.3 (طول * عرض * ضخامت) و با تامین جریان مستقیم (DC) از یک ترانسفورماتور با قدرت 5 آمپر استفاده شد.
نتایج: نتایج و یافته های این تحقیق نشان می دهد، که میزان حذف کروم در طی فرآیند ترسی الکتروشیمیایی در PH های 2/5 و 3/5 به طور موثری رخ می دهد. به طوری که راندمان حذف کروم در این فرایند در شرایط بهینه PH برابر با 3/5 و ولتاژ 50 در زمان ماند 75 دقیقه بیش از 99% و غلظت کروم در پساب نهایی به 1/18 میلی گرم بر لیتر می باشد.
بحث: از بررسی یافته های به دست آمده در این تحقیق نتیجه گیری می شود که:
ارتباط مستقیمی بین ولتاژ مصرفی و راندمان حذف کروم از پساب سنتزی در طی فرآیند الکتروشیمیایی وجود دارد. به طوری که در ولتاژهای 40 و 50 میزان بیشتری کروم از پساب سنتتیک در طی فرآیند الکتروشیمیایی حذف می گردد.
با افزایش زمان ماند کروم در فرآیند ترسیب الکتروشیمیایی راندمان به طور موثری افزایش می یابد.
مقدمه
وجود فلزات سنگین در فاضلاب صنایع و فاضلاب خانگی با غلظت های زیاد موجب آسیب به محیط زیست آبی و به خطر افتادن سلامت انسان ها می شود. یون های فلزی محلول در فاضلاب ناشی از 

نظام های حقوقی مختلف و انتقال ادبیات حقوقی موجود در نظام های حقوقی خارجی به حقوق داخلی به منظور تدوین مجموعه ای مدون در زمینة شروط کاهش مسئولیت می باشد.

مسألة مورد بحث در این پژوهش، بررسی مفهوم، اعتبار اصولی شروط کاهش مسئولیت، شرایط نفوذ این شروط در مرحلة انعقاد و اجراء و آثار آنها می باشد که در این راستا به سؤال های ذیل پاسخ داده خواهد شد: مبانی اعتبار و نفوذ این شروط علی رغم ایرادات مختلف واردة ناشی از درج این شروط در قرارداد مانند تعارض با مقتضای عقد یا تعهد اساسی، اختیاری شدن اجرای تعهد قراردادی، ابرای دین ناموجود، تعارض با نظام امری مسئولیت قراردادی یا نظم عمومی چیست؟ موانع تأثیر نفوذ این شروط کدامند؟ آیا این شروط، قابلیت استناد در برابر یا از سوی اشخاص ثالث را با توجه به اصل نسبی بودن قراردادها دارا هستند؟ آیا امکان انعقاد این شروط به صورت ایقاع وجود دارد؟ آیا بطلان این شروط، بطلان قرارداد حاوی این شروط را به دنبال دارد؟ در این پژوهش سعی بر آن است تا به شیوة اسنادی و كتابخانه ای از طریق تحلیل مفاهیم با استناد به منابع موجود، دكترین های مطرح، آراء قضایی و سیستم های حقوقی موجود در كشورهای مختلف و تطبیق این سیستم ها با حقوق ایران، مفاهیم و سؤال های فوق الذکر، مورد تدقیق و بررسی واقع شود.

شروط محدود كننده و ساقط كنندة مسئولیت، دارای مصادیق متعددی چون شروط عدم مسئولیت مصطلح، شروط مربوط به قوة قاهره، شروط مربوط به تغییر شرایط ایجاد مسئولیت به سود مدیون، شروط مربوط به تحدید میزان یا نوع مسئولیت و شروط تضمین می باشند. توافق بر عدم مسئولیت بابت عدم انجام تعهدات قراردادی، همیشه شرط ضمن قراردادی که برای از بین بردن مسئولیت ناشی از عدم اجرای آن انشا شده است محسوب می شود، حتی اگر خارج از قرارداد اصلی صورت پذیرد. این دسته از شروط با شروط كاهش تعهد كه به منظور تغییر شرایط ایجاد مسئولیت، مبانی و دامنة تعهدات متعارف یا قانونی طرفین منعقد می گردند، متفاوت می باشند. شروط کاهش مسئولیت باعث اختیاری شدن اجرای تعهد نمی گردند، زیرا مسئولیت، جوهر تعهد را تشکیل نمی دهد و یگانه ضمانت اجرای آن نیست.

برخلاف ادعای مخالفان این شروط، شروط کاهش مسئولیت، ابرای از دین ناموجود و اساساً ابراء نبوده و به علاوه ابرای از دین ناموجودی که سبب آن ایجاد شده است، باطل نیست؛ قواعد حاکم بر مسئولیت قراردادی در شمار قواعد امری نیستند و توافق خلاف آن ها باطل نیست، چراکه امکان اسقاط آن حتی پس از ورود ضرر با نهادهایی چون ابراء و صلح وجود دارد و امری بودن تعهد به معنی امری بودن مسئولیت نیست؛ این شروط نه تنها مخالف نظم عمومی نبوده، بلکه جنبة مثبت نظم عمومی و مزایای اقتصادی فراوان در کنار اصل آزادی قراردادی، مؤید اعتبار این  شروط هستند. مواد گوناگون قانونی نیز، اعتبار این شروط را تأیید می کند. با وجود این اعتبار شروط محدودكننده و ساقط كنندة مسئولیت به صورت مطلق نبوده و علاوه بر احراز شرایط صحت معاملات در این شروط جهت تأثیر، دامنة آن ها در موارد تقصیر عمدی یا سنگین شخص مشروط له (نه مباشران او جز در موارد خاص)، صدمات وارد بر جسم و موارد خلاف نظم عمومی و ا

خلاق حسنه شدیداً محدود می گردد؛ لذا این شروط نه تنها در مرحلة انعقاد، که در مرحلة اجرا نیز باید معتبر باشند.

 شروط کاهش مسئولیت نه تنها در روابط میان طرفین قرارداد قابل استناد بوده و هر دوی مسئولیت های قراردادی و قهری مشروط له را محدود یا ساقط می نماید، بلکه در برابر اشخاص ثالث نیز قابل استناد هستند؛ و این قابلیت استناد، هیچگونه تعارضی با اصل نسبی بودن قرارداد ندارد، بلکه تفسیر صحیح آن اصل و پذیرش اصل «قابلیت استناد به قرارداد» و استناد به شرط به عنوان قید تعهد قراردادی است. در سوی مقابل، انعقاد شروط کاهش مسئولیت در قالب ایقاع نیز وجود دارد؛ امکان ایجاد تعهد به نفع شخص ثالث پذیرفته است؛ و شرط عدم ایجاد مسئولیت، تعهدی منفی مبنی بر عدم اقامة دعوی مسئولیت از طرف مشروط علیه به نفع مشروط له است و لذا این شروط، توسط اشخاص ثالث نظیر وراث یا ثالث منتفع نیز قابل استناد می باشند. اصولاً شروط کاهش مسئولیت، در صورت مخالفت با نظم عمومی (تقصیر عمدی و خسارات وارد بر جسم)، جزء شروط نامشروع و باطل هستند، اما جز فرضی که «عدم مسئولیت علی رغم تقصیر عمدی» در عقد تصریح گردد و در نتیجه موجب تجاوز به مقتضای ذات و اختیاری شدن اجرای قرارداد شود، مبطل قرارداد نیستند.

به كارگیری شروط مورد بحث، مستلزم بررسی و واكاوی عمیق، جهت نتیجه گیری نحوة انتفاع از این شروط در قراردادها بدون تجاوز به منافع و حقوق افراد جامعه و اشخاص ثالث می باشد.

واژگان کلیدی: «شرط ساقط کنندة مسئولیت»، «شرط محدود کنندة مسئولیت»، «مسئولیت قراردادی»، «شرط کاهش تعهد»، «قرارداد عدم مسئولیت»، «شرط کاهش مسئولیت»، «شرط عدم مسئولیت»، «شرط تحدید خسارت»، «قراردادهای جایگزین مسئولیت»، «بیمة مسئولیت»، «اعتبار اصولی شروط»، « موانع نفوذ»، «جمع مسئولیت ها»، «استناد به شرط»، «اثر شرط».

فهرست اختصاری مطالب

عنوان                                                                                                صفحه

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………………………..1

شرح موضوع پژوهش…………………………………………………………………………………………………………..1
بیان مسأله…………………………………………………………………………………………………………………………..5
ضرورت و اهمیت تحقیق…………………………………………………………………………………………………….9
مبانی نظری موضوع و پیشینة تحقیقاتی…………………………………………………………………………11
روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………..14
بخش اول : مفهوم شروط محدود کننده و ساقط کننده مسئولیت……………………….16

فصل اول: ماهیت شروط محدود کننده و ساقط کنندة مسئولیت…………………………..21

مبحث اول: دیدگاه شکلی و توصیفی ………………………………………………………………………….23

گفتار اول: دیدگاه شکلی……………………………………………………………………………………………..23

گفتار دوم: دیدگاه توصیفی………………………………………………………………………………………….24

گفتار سوم: مقایسه با حقوق ایران………………………………………………………………………………..25

مبحث دوم: شروط کاهش تعهد و شروط کاهش مسئولیت………………………………………..27

گفتار اول: تعریف شروط کاهش تعهد…………………………………………………………………………..27

گفتار دوم: اعتبار اصولی شروط کاهش تعهد و استثناهای وارد بر آن…………………………….29

گفتار سوم: تفاوت شروط کاهش تعهد و شروط کاهش مسئولیت………………………………….31

گفتار چهارم: انتقاد از تمایز؛ مصداق‌های مشتبه……………………………………………………………36

فصل دوم: مقایسة شروط محدود کننده و شروط ساقط کنندة مسئولیت با یکدیگر

و انواع آنها………………………………………………………………………………………………………………40

مبحث اول: مقایسة شروط محدود کننده و ساقط کنندة مسئولیت با یکدیگر………..40

گفتار اول: از جهت ماهیت…………………………………………………………………………………………..40

گفتار دوم: از جهت اعتبار…………………………………………………………………………………………….41

گفتار سوم: زمینه های جدایی شروط محدود کننده از شروط ساقط کننده…………………..43

گفتار چهارم: شرط تحدید (وجه التزام) با مبلغ ناچیز…………………………………………………..44

گفتار پنجم:  تنوع شروط مربوط به مسئولیت………………………………………………………………45

مبحث دوم: انواع شروط محدود کننده و ساقط کنندة مسئولیت……………………………..46

گفتار اول: شروط عدم مسئولیت مصطلح……………………………………………………………………..47

گفتار دوم: شروط مربوط به قوة قاهره………………………………………………………………………….47

گفتار سوم: تغییر بار اثبات یا شرایط ایجاد مسئولیت به سود مدیون……………………………..50

گفتار چهارم: شرط تحدید میزان مسئولیت (شرط تحدید خسارت)………………………………51

گفتار پنجم: شرط تحدید نوع مسئولیت……………………………………………………………………….53

گفتار ششم: شرط تحدید مدت اقامة دعوای مسئولیت (شرط تحدید مرور زمان)………….53

گفتار هفتم: شروط تضمین………………………………………………………………………………………….55

 فصل سوم: مقایسة شروط محدود کننده و ساقط کنندة مسئولیت

 با سایر نهادها………………………………………………………………………………………………………..57

مبحث اول: تمییز شروط محدود کننده و ساقط کنندة مسئولیت از موارد مشابه……57

گفتار اول: شرط کیفری (وجه التزام)……………………………………………………………………………57

گفتار دوم: محدودیت های قانونی مسئولیت…………………………………………………………………61

گفتار سوم: رضایت زیاندیده و پذیرش خطر………………………………………………………………….64

گفتار چهارم: صلح……………………………………………………………………………………………………….69

گفتار پنجم: قراردادهای جایگزینی مسئولیت……………………………………………………………….71

مبحث دوم: شروط كاهش مسئو‌لیت و قرارداد بیمه……………………………………………………76

گفتار اول: بیمة مسئو‌لیت……………………………………………………………………………………………77

گفتار دوم: بیمة خسارت( به معنی خاص)……………………………………………………………………81

بخش دوم: اعتبار شروط محدود كننده و ساقط كنندة مسئولیت

 و موانع نفوذ آنها………………………………………………………………………………………………………82

فصل اول: اعتبار اصولی شروط محدود كننده و ساقط كنندة مسئولیت

و برخی از شرایط اعتبار آنها……………………………………………………………………………….83

مبحث اول: اعتبار اصولی………………………………………………………………………………………………83

گفتار اول: دلایل مخالفان…………………………………………………………………………………………….83

گفتار دوم: دلایل موافقان…………………………………………………………………………………………….98

مبحث دوم: بررسی لزوم وجود و اعتبار قصد و رضا به عنوان شرایط اعتبار

شروط کاهش مسئولیت…………………………………………………………………………………..113

گفتار اول: وجود قصد و رضا………………………………………………………………………………………113

گفتار دوم: اعتبار قصد و رضا……………………………………………………………………………………..135

فصل دوم: موانع نفوذ شروط محدود کننده و ساقط کنندة مسئولیت

(شیوه‌های مبارزه با شروط عدم مسئولیت) …………………………………………………139

مبحث اول: عدم نفوذ شروط کاهش مسئولیت بر مبنای شدت رفتار

(تقصیر عمدی و سنگین)………………………………………………………………………………..139

گفتار اول: عدم نفوذ شرط بر مبنای شدت رفتار مدیون

(تقصیر عمدی و سنگین مدیون)……………………………………………………………………140

گفتار دوم: عدم نفوذ شرط بر مبنای شدت رفتار مباشران مدیون

(شرط عدم مسئولیت در قبال افعال مباشران)………………………………………………..153

مبحث دوم: عدم نفوذ شروط کاهش مسئولیت بر مبنای شدت نقض و نتایج آن…..168

گفتار اول: عدم نفوذ شرط بر مبنای شدت نقض (شرط عدم مسئولیت

و نقض تعهد اساسی؛ استثنای ادعایی)……………………………………………………………168

گفتار دوم: عدم نفوذ شرط بر مبنای شدت نتایج نقض (شرط عدم مسئولیت

در مورد خسارات وارد به شخص)…………………………………………………………………..178

بخش سوم: آثار شروط محدودكننده و ساقط كنندة مسئولیت………………………………….186

فصل اول: آثار شروط محدود كننده و ساقط كنندة مسئولیت نسبت به

طرفین (شروط عدم مسئولیت و مسألة تداخل مسئولیت قهری و

قراردادی)……………………………………………………………………………………………………………..187

مبحث اول: نظریة عدم امکان جمع دو مسئولیت یا انتخاب بین دو مسئولیت

(نظام هایی که جمع دو مسئولیت را ناممکن می دانند)……………………………….189

گفتار اول: رویة قضایی پیشین فرانسه……………………………………………………………………….189

گفتار دوم: نقد رویه و وضع کنونی…………………………………………………………………………….190

مبحث دوم: نظریة امکان جمع بین دو مسئولیت

(نظام های قائل به جمع دو مسئولیت)…………………………………………………………..192

گفتار اول: حقوق انگلیس………………………………………………………………………………………….192

گفتار دوم: حقوق كبك……………………………………………………………………………………………..195

گفتار سوم: حقوق كانادا…………………………………………………………………………………………….195

گفتار چهارم: حقوق آمریكا………………………………………………………………………………………..197

مبحث سوم: بررسی موضع حقوق ایران در باب امکان یا عدم امکان

جمع بین دو مسئولیت قهری و قراردادی………………………………………………………197

گفتار اول: بررسی نتایج تطبیقی………………………………………………………………………………..197

گفتار دوم: طرح مسائل……………………………………………………………………………………………..199

گفتار سوم: نفوذ شرط عدم مسئولیت در مسئولیت های قهری…………………………………..200

گفتار چهارم: امكان جمع میان دو مسئولیت و نتیجه گیری در حقوق ایران……………….203

گفتار پنجم: حل مسائل با توجه به وضعیت پذیرفته شده در حقوق ایران……………………206

فصل دوم: آثار شروط محدود كننده و ساقط كنندة مسئولیت

         نسبت به اشخاص ثالث………………………………………………………………………………210

مبحث اول: استناد  به شرط از سوی شخص ثالث…………………………………………………….211

گفتار اول: وضع نظام‌هایی كه تعهد به نفع ثالث را نپذیرفته‌اند (حقوق انگلیس)………….211

گفتار دوم: وضع نظام‌هایی كه تعهد به نفع ثالث را پذیرفته‌اند (حقوق ایران)………………216

مبحث دوم: استناد به شرط در برابر شخص ثالث…………………………………………………….221

گفتار اول: اثر شرط نسبت به وارث……………………………………………………………………………222

گفتار دوم: استناد به شرط در برابر ثالث منتفع………………………………………………………….224

گفتار سوم: شرط عدم مسئولیت در قراردادهای مرتبط………………………………………………226

مبحث سوم: اثر تضامن بر شروط محدود کننده یا ساقط کنندة مسئولیت……………239

گفتار اول: بیان فروض و نقد آن ها……………………………………………………………………………239

گفتار دوم: راه حل انتخابی………………………………………………………………………………………..241

فصل سوم: آثار شروط باطل…………………………………………………………………………………………244

مبحث اول: بطلان یا عدم بطلان شرط (بطلان جزئی شرط).……………………………………244

مبحث دوم: بطلان یا عدم بطلان قرارداد، بطلان جزئی قرارداد

(اثر شروط کاهش مسئولیت باطل بر قرارداد)……………………………………………….246

نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………..250

فهرست تفصیلی مطالب……………………………………………………………………………………………………..255

فهرست منابع………………………………………………………………………………………………………………………..263

شرح موضوع پژوهش
1- اگر چه تاریخ حقوق خصوصی در کار سایر مباحث، شروط مربوط به مسئولیت را نیز صرف نظر از درستی یا بطلان آن ها، مورد بحث قرار داده است، پس از انقلاب صنعتی و به ویژه از اوایل قرن نوزدهم به بعد است که در نتیجة پیشرفت های اقتصادی، فنی و صنعتی، شروط کاهش مسئولیت نیز در سطح وسیعی گسترش یافتند. نتیجة مستقیم انقلاب صنعتی، استاندارد شدن تولید کالاها بود؛ استاندارد شدن کالاها نیازمند استاندارد شدن قراردادهای مربوط به تهیه و توزیع آن ها بود. استاندارد شدن قراردادها فواید اقتصادی غیر قابل بحثی داشت؛ در زمان و هزینه ها صرفه جویی بسیار می شد. از سوی دیگر شروط عدم مسئولیت بود که مغز این شروط استاندارد را تشکیل می داد (و می دهد)؛ چرا؟ در بازار رقابت، تولیدکنندگان و فروشندگان ناچارند تا حد ممکن از قیمت کالاهای خود بکاهند اما در برابر ناگزیرند، شروط عدم مسئولیتی به نفع خود تحصیل کنند؛ مشتریان جز به بهای کالا نمی اندیشند؛ نه حوصله، نه زمان و احیاناً تخصص کافی برای درک شروط را ندارند و بر فرض آگاهی، همیشه خوش بین هستند که خسارتی به بار نخواهد آمد. بدین ترتیب هر چه بازار رقابت شدیدتر، بهای کالا نازلتر و شروط عدم مسئولیت، افزونتر. از سوی دیگر در فرضی که رقابتی وجود ندارد و تولید کالا یا خدمات، انحصاری است، ارائه کنندة کالا یا خدمت، همة شروط قراردادی را به سود خود تنظیم می کند؛ بهای افزونتر، شروط عدم مسئولیت شدیدتر.

آنچه گفته شد توجیه اقتصادی شروط عدم مسئولیت بود. از نگرگاه حقوقی باید توجه داشت که به دنبال انقلاب صنعتی، مسئولیت های نوعی، از نو، زاده شدند. نظام سخت مسئولیت مدنی، بلافاصله تولیدکنندگان و سوداگران را به واکنش وا داشت؛ به موازات گسترش مسئولیت های نوعی (یا فرض های تقصیر) شروط کاهش مسئولیت نیز روز به روز گسترش یافت.

2- به دنبال استفاده از شروط عدم مسئولیت در سطح گسترده، دادگاه های دو کشور انگلیس و فرانسه – چنانچه خواهیم دید- که هر یک – شاید- نمایندة نخستین دو نظام حقوقی عالم هستند، از منظری درست متفاوت با دیگری به این شروط نگریستند. دادگاه های انگلیس، جایی که مسألة شروط عدم مسئولیت – همچنان که انقلاب صنعتی – نخستین بار در آنجا مطرح شد، به دستاویز اصل تسخیر ناپذیر آزادی قراردادی به حمایت از شروطی پرداختند که از نظر آن ها از نظر اقتصادی نیز قابل تأیید بودند؛ خطرات را میان طرفین تقسیم می کردند. شروط عدم مسئولیت بدون هیچ گفتگویی معتبر شناخته شدند بدون آنکه حتی مانعی در راه نفوذ آن ها وجود داشته باشد. برعکس، حقوق فرانسه با نظم عمومی آغاز کرد؛ رویة قضایی فرانسه در مرحلة نخست، این شروط را به طور کامل به جهت مخالفت با نظم عمومی باطل می دانست. این واقعیت که در صورت اعتبار شروط عدم مسئولیت، همة تدابیری که قانونگذاران و رویه های قضایی برای حمایت از قربانیان زیان ها اندیشیده اند، عقیم خواهد ماند نیز شائبة مخالفت این شروط با نظم عمومی را تقویت می کرد. 

3- نتیجة این برخورد قاطع برای هر دو نظام ناخوشایند بود؛ زیرا از یک سو در روزگاری که شرایط استفاده از کالاها و خدمات از سوی بنگاه های بزرگ تولیدی و فروشندگان حرفه ای و واحدهای ارائه کنندة خدمات نه فقط بر مصرف کنندگان که همچنین برای حرفه ای ها و تجار – به دلیل قدرت برتر اغلب اقتصادی اما گاه نیز اجتماعی و فنی (حقوقی)- تحمیل می شود، پشتیبانی از این شروط به نام اصل آزادی قراردادی، نه به حقیقت یک دفاع، که یک نیرنگ بود. از سوی دیگر، مزایای این شروط نیز غیر قابل انکار بود. فرانسویان می دیدند با باطل دانستن شروط عدم مسئولیت، دیگر تولید کنندگان و سوداگران آن ها، توان رقابت با بیگانگان را و به ویژه رقبای دیرین، انگلیسی ها را ندارند، زیرا نه تنها تحمل مسئولیت های گزاف بر آنان، گاه به نابودیشان می انجامید، احساس مسئولیت داشتن بابت فعالیت کردن، قدرت ابتکار و   نوآوری ها را کاهش می داد. بدین ترتیب در هر دو نظام به آرامی تحولی به ترتیب در جهت مبارزه با اعتبار شروط عدم مسئولیت و اعتبار بخشیدن به آن ها صورت گرفت. فرانسویان در مرحلة دوم با پذیرش شرط عدم مسئولیت، اثر آن را به جابجایی بار دلیل محدود کردند. این رویه بیش از 3 ربع قرن به طول انجامید (1950-1874). سرانجام در مرحلة سوم، اعتبار کامل شرط را پذیرفتند اما دو سلاح عمدة تقصیر عمدی و سنگین را به عنوان مانعی در راه نفوذ شرط حفظ کردند.

4- اما کامن لا در انگلیس جز به گونه ای شکلی با شروط عدم مسئولیت مبارزه نمی کرد (و نمی کند). سلاح های مبارزه با شرط عدم مسئولیت در کامن لا در دو چیز خلاصه می شود؛ سختگیری در دخول شرط عدم مسئولیت در قرارداد و به ویژه تفسیر بس مضیق شروط عدم مسئولیت و قاعدة تفسیر دیگری با نام تفسیر علیه طراح. اما زمانی فرا رسید که حقوق انگلیس دریافت که دیگر استفاده از یک مبارزة شکلی بی نتیجه است؛ شروط عدم مسئولیت چه در روابط میان تجار و چه در روابط آن ها با مصرف کنندگان از سوی متخصصین امر و مشاوران حقوقی برجسته به شیوه ای آن چنان فنی و دقیق نوشته می شدند که جای ذره ای تفسیر باقی نمی گذاشت؛ قواعد کامن لا دیگر کارگر نبود. نیاز به قانونگذاری احساس شد. در آغاز تحولی تازه، قانونی با نام «شروط ناعادلانة قرارداد» وضع شد؛ قانونی که علی رغم عنوانش تنها به شروط عدم مسئولیت اختصاص یافته است و نه تنها مهمترین قانونی است که تا به امروز در زمینة حقوق قرارداد (در انگلیس) وضع شده است، بزرگترین جنبش قانونگذاری در دنیا در مورد شروط عدم مسئولیت به شمار می آید.

5- تاریخ حقوق در مورد شروط عدم مسئولیت در سایر کشورها، بر حسب اینکه در کدام یک از این دو نظام عمدة حقوقی جای گرفته باشند، متفاوت است. در کشورهای تابع نظام حقوقی رومی- ژرمنی، به طور معمول از نظم عمومی آغاز کرده و به استناد آن به بطلان این شروط نظر داده اند، سپس ناگزیر از شناسایی این شروط شده اند، اما همچنان به مبارزة ماهوی خود با این شروط ادامه

مدل ریاضی PVRP:”پایان نامه مسیریابی وسایل نقلیه”
مدل ریاضی PVRP

تابع هدف مدل برابر با مجموع دوهزینه ناوگان وکل مسافت طی شده به وسیله آن است. جزء اول نشان می‌دهد که اگر خودرو v مورد استفاده قرار گیرد. آنگاه هزینه  به سیستم تحمیل خواهد شد. جزء دوم مبین هزینه کل مسافت طی شده به وسیله ناوگان است. پارامتر ، جزء دوم هدف را به هزینه تبدیل می‌کند تا دیمانسیون جزء اول ودوم یکسان باشد. محدودیت (2-9) و (2-10)تضمین می‌کنند که هر خودروکه از مرکز گسیل شده مجددا بدان برگردد. محدودیت(2-11)و(2-12) تضمین می‌کند که به هر نقطه تقاضا به تعداد دفعات تعیین شده مراجعه صورت گیرد. محدودیت (2-11) بیان می‌کند که به نقطه i باید  خودرو وارد شود. محدودیت (2-12) بیان می‌کند که از نقطه i باید  خودروخارج شود. محدودیت (2-13) تضمین می‌کند هر خودرویی که به یک نقطه وارد می‌شوداز آن نیز خارج شود (محدودیت تعادل). محدودیت (2-14) اطمینان می‌دهد که کل تقاضای سرویس داده شده توسط هر خودرو از ظرفیت آن تجاوز نکند. محدودیت (2-15) اطمینان می‌دهد که کل زمان سرویس برای هر خودرو از حداکثر مجاز تجاوز نکند. محدودیت (2-16) مربوط به حذف زیر‌تورها است. زیرتورها عبارتند از مسیرهایی که در آن انبار وجود ندارد. (ازجمله مشکلات مسائل VRP وجود زیر تورها است که یکی از راه حل‌های آن استفاده از زیر‌مجموعه‌ها برای گره‌ها است. بدین صورت که برای مسأله‌ای با N گره باید تمام ترکیبات دوتایی، سه‌تایی، تا N‌تایی آن را تشکیل داده و محدودیت‌های مربوط به آنها را نوشت و به دلیل تعداد بسیار بالای ترکیبات فوق معمولا ابتدا بودن در نظر گرفتن این محدودیت‌ها مسأله حل می‌شود و در صورتی که زیر توری تشکیل نشده باشد، جواب حاصل جواب بهینه مسأله نیز است اما اگر یک یا چند زیر‌تور تشکیل شود باید با اضافه نمودن محدودیت‌های زیر‌تور‌های تشکیل شده مجددا مسأله حل شود. فرآیند فوق ممکن است چندین بار تکرار شود که معمولا بسیار زمانبر بوده و به همین لحاظ در مسائلی که تعداد گره‌ها زیاد باشد اعمال نمی‌شود.

الگوریتم‌های پیشنهاد شده برای حل PVRP به دو دسته کلی روش‌های ابتکاری و فراابتکاری طبقه‌بندی می‌شوند. روش‌های ابتکاری بطور وسیعی برای حل PVRP مورد بررسی قرار گرفته‌اند. اکثر این روش‌ها، رویکردهای بهینه‌سازی چند مرحله‌ای دارند، که به دنبال حل مسأله به صورت ترتیبی می‌باشند. راسل و گریبین در سال 1991، یک رویکرد چند مرحله‌ای را برای حل PVRP ارائه کردند. اولین مرحله از روش پیشنهادی شامل یک الگوریتم ابتکاری است، که جواب‌های اولیه را بوسیله یک روش تقریبی شبکه تعمیم یافته[1] تولید می‌کند. مرحله بعدی شامل یک روش ابتکاری تعویضی است، که کل هزینه سفرها را بر مبنای مسأله فروشنده دوره‌گرد کاهش می‌دهد. در مرحله سوم، کل هزینه سفر مجددا با توجه به مسیرهای حقیقی کاهش می‌یابد. سرانجام، یک مدل عدد صحیح 0-1 برای بهبود بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. چائو و همکارانش در سال 1995، یک روش ابتکاری دو مرحله‌ای را ابدا کردند. برای ایجاد جواب اولیه، آنها یک برنامه‌ریزی خطی عدد صحیح را برای تخصیص ترکیب روزهای بازدید به مشتری‌ها حل کردند. در مرحله بعد، آنها از عملگرهای بهبود د

هنده مختلفی بهره جستند(ظهره‌وند،2011). برتازی و همکاران، یک الگوریتم ابتکاری را برای یک حالت خاص از PVRP تحت عنوان مسأله دوره‌ای فروشنده دوره‌گرد[2] (PTSP) را ارائه کردند. الگوریتم آنها یک نوع ساختاری به همرا دستورالعمل‌های بهبود ترکیبی است. در هر تکرار، یک دستورالعمل شهری را که ملاقات نشده است، به ترکیبی از روزهای بازدید تخصیص می‌دهد؛ و در هر روز از ترکیب روزهای بازدید، هر شهر را در بهترین مکان ممکن در تور قرار می‌دهد. فرایند تکرار به طور موقتی متوقف می‌شود، و الگوریتم درصدد بهبود جواب‌های موجود برمی‌آید(برتازی و همکاران،2004).

روش‌های ابتکاری امروزه با ظهور روش‌های فراابتکاری از قبیل جستجو ممنوعه، جستجو پراکنده[3]، و جستجو همسایگی متغیرها[4] (VNS)، دیگر کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. کوردئو و همکارانش در سال 1997، در این تحقیق یک جستجو ممنوعه ابتکاری را برای حل PVRP که همچنین در حل PTSP مورد استفاده قرار می‌گیرد را معرفی کردند. همسایگی شامل حرکت از یک مشتری از یک مسیر به مسیر دیگر در همان روز، و یا تخصیص یک ترکیب ملاقات جدید به یک مشتری است. اضافه یا حذف کردن یک مشتری توسط عملگر GENI انجام می‌گیرد. جستجو ممنوعه این امکان را فراهم می‌آورد که جواب‌های نشدنی در طول فرآیند جستجو از یک تابع جریمه تطبیقی استفاه کنند. آنجلی و اسپرانزا در سال 2002، یک الگوریتم جستجوعه ممنوعه را برای حالت تعمیم یافته PVRP ارائه کردند. در مسأله آنها ماشین‌ها از قابلیت تجدید ظرفیت خود در امکانات بین راهی برخوردار هستند. تولید جواب اولیه در الگوریتم آنها مشابه دستورالعمل الگوریتم جاروب است. جواب‌های اولیه بوسیله دستورالعمل‌هایی بهبود می‌یابند که شامل چهار عملگر جابجایی : تخصیص مجدد، تغییر برنامه بازدید مشتری‌ها، توزیع مجدد، و تقاطع‌ها است. یکی از جذاب‌ترین بخش‌های این الگوریتم پیشنهادی، اجازه ورود جواب‌های نشدنی در طول فرایند جستجو است. به تازگی یک دستورالعمل برای الگوریتم جستجو پراکنده توسط الگره و همکارانش در سال 2007 برای حل یک مسأله برداشت مواد خام برای یک تولید کننده قطعات خودرو، توسعه داده شده است. آنها از یک روش دو مرحله‌ای بهره جسته‌اند، ابتدا توالی از روزها را ایجاد می‌کنند و سپس به تولید مسیر برای هر روز اقدام می‌کنند. آلونسو و همکارانش در سال 2008، یک الگوریتم جستجو ممنوعه را برای تعمیمی از PVRP که در آن ماشین‌ها امکان سرویس‌دهی به بیش از یک مسیر در طول یک روز را بشرطی که از حداکثر زمان تأخیر در سرویس تجاوز نکند، را دارند. با این وجود، برخی محدودیت‌های دسترسی هر ماشین به هر مشتری موجود است. اثر بخشی این الگوریتم پیشنهادی توسط اجرا بر روی برخی نمونه‌های تصادفی و موجود، ثابت شده است. در سال2009 هملمایر و همکارانش، یک VNS را برای حل PVRP توسعه دادند

[1] Generalized Network Approximation Method

[2] Periodic Traveling Salesman Problem

[3] Scatter Search

مبحث سوم : اشکال مختلف استفاده از رحم جایگزین                                                    21
گفتار اول: جانشینی در بارداری                                                                   22
گفتار دوم: جانشینی سنتی رحم                                                                    23
گفتار سوم: جانشینی با استفاده از تخمک یا جنین اهدایی                                                24        
بند اول: مادرجانشین با استفاده از تخمک اهدایی                                  25
بند دوم: مادر جانشین با استفاده از جنین اهدایی                                   25
بخش دوم : نسب و ارث                                                                                                                                                     26
فصل اول : نسب                                                                                                                                                                   26
مبحث اول : مفهوم و ماهیت نسب                                                                                          26
مبحث دوم : شرایط تحقق نسب مشروع                                                                                  29
مبحث سوم : وضعیت نسب طفل متولد از رحم جایگزین                                                             31
گفتار اول: پدر کودک حاصل از اهدای جنین (نسب پدری)                                             32
بند اول : نسب پدری                                                                                  32
بند دوم: اثبات نسب پدری                                                                          33
الف: امارۀ فراش                                                                           34
ب: سایرادله                                                                                 35
بند سوم: نسب پدری در حالت استفاده از رحم جایگزین (حالت جانشینی در بارداری)37
الف: حالت تجرد مادر جانشین در هنگام تولد طفل                              37
ب: حالت تأهل مادرجانشین درهنگام تولدطفل                                    40
گفتار دوم : مادر كودك ناشی از اهدای جنین (نسب مادری)                                            42
بند یکم :نظر اول – ملاك انتساب فرزند به مادر زاییدن است                                42
بند دوم : نظر دوم – مادر واقعی، مادر صاحب تخمك است                                 43
بند سوم – نظر سوم: مادر واقعی، هم صاحب تخمك و هم صاحب رحم می باشد      45
فصل دوم : توارث                                                                                                       48
مبحث اول : وضعیت حقوقی طفل ناشی از لقاح بعد از فوت زوج یا زوجین                                     49
مبحث دوم : توارث در حالت جایگزینی رحمی                                                                       56
بند اول : بررسی رابطه توارث بین کودک و صاحب اسپرم                                   56
بند دوم: بررسی رابطه توارث بین کودک و صاحب تخمک                                 57
بند سوم: بررسی توارث بین کودک و بانوی صاحب رحم                                    57
مبحث سوم : وضعیت ارث جنین منجمد

شده                                                                           59
بخش سوم: حقوق و تکالیف دریافت کنندگان جنین و طفل ناشی از آن                                                                64
فصل اول: محرمانه بودن و رازداری اسرار مربوط به اهدای جنین                                                                        65
مبحث اول : اهدای ناشناخته و دلایل مخالفان افشای راز اهدا به کودک و دیگران                              66
مبحث دوم : اهدای شناخته شده و دلایل موافقان افشای راز اهدا به کودک و دیگران                          70
فصل دوم: حق دسترسی به اطلاعات در حقوق ایران                                                 76
فصل سوم : تکالیف متقابل دریافت کنندگان جنین و طفل حاصل                                                79
مبحث اول :نگهداری و تربیت اطفال                                                                                       79
گفتار اول: حضانت                                                                                                79
بند اول: تعریف حضانت                                                                             79
بند دوم: ماهیت حضانت                                                                             81
بند سوم: مسئولان حضانت                                                                          83
بند چهارم : مسوولان حضانت طفل ناشی از اهدای جنین                                                84
بند پنجم : حضانت در حالت اهدای جنین                                                   84
گفتار دوم: تربیت طفل ناشی از اهدای جنین                                                                 86
بند اول: دعوی استرداد اهدا کنندگان                                                              88
بند دوم: طرح دعوی انصراف از طرف دریافت کنندگان جنین                              91
مبحث دوم: نفقه                                                                                                                93
گفتار اول : مفهوم و ماهیت نفقه                                                                                93
گفتار دوم : نفقه اقارب در حالت اهدای جنین                                                               94
مبحث سوم: احترام                                                                                                                        95
بخش چهارم: ضوابط فقهی و حقوقی تلقیح مصنوعی          98
فصل اول: انواع تلقیح اسپرم                                     99
مبحث اول : بررسی وضعیت فقهی و حقوقی تلقیح اسپرم شوهر به همسر                                         99
مبحث دوم : بررسی وضعیت فقهی و حقوقی تلقیح اسپرم مرد به رحم زن نامحرم                               102
گفتاریکم : استناد به آیات قرآن                                                                                102
گفتار دوم : استناد به پاره ای از روایات                                                                      104
گفتار سوم : نظریات فقها و علمای حقوق                                                                   107
مبحث سوم : تلقیح تخمک زن به رحم زن نازا                                                                           113
مبحث چهارم : تلقیح اسپرم و تخمک بیگانه در محیط آزمایشگاه و انتقال آن به رحم                          115
مبحث پنجم :ترکیب اسپرم و تخمک زن و شوهر در آزمایشگاه (مادر جانشین )                                116
گفتار اول : نظریه فقها                                                                                            116
گفتار دوم : ارزیابی مفاد آیات مورد استناد                                                                  117
مبحث ششم : تلقیح مصنوعی با استفاده از اسپرم شوهر مرده در حقوق ایران                                  120
گفتار اول : انجام عمل تلقیح مصنوعی یا انتقال جنین در ایّام عده وفات                             122
گفتار دوم : انجام عمل تلقیح مصنوعی یا انتقال جنین بعد از ایام عده وفات                                    122
فصل دوم : مشروعیت یا عدم مشروعیت استفاده از رحم جایگزین                                123
مبحث اول : حکم جانشینی در بارداری                                                                                   125
گفتار اول: دسترسی به سلول های جنسی                                                                    125
بند اول: نمونه گیری                                                                                  125
الف: نمونه گیری از مردان                                                               125
ب: نمونه گیری از زنان                                                                   126
بند دوم: لمس یا مشاهده اندام های جنسی                                                       127
الف: معیارهای فقهی جواز انجام این کار                                             128
ب: اعتبارمماثل بودن پزشک و بیمار                                                  129
ج: بررسی مسأله در درمان ناباروری                                                   130
گفتار دوم: باروری پزشکی                                                                                      133
گفتار سوم : بارداری برای دیگری                                                                              135
بند اول: حقوق موضوعه داخلی و دیدگاه حقوق دانان                                        135
بند دوم : منابع فقهی و آرای فقها                                                                   146
مبحث دوم : حکم جانشینی سنّتی رحم                                                                                   166
مبحث سوم: حکم جانشینی با استفاده از تخمک یا جنین اهدایی                                                    167
پیشنهادات                                                                                                                         170
نتیجه گیری                                                                                                           171
منابع                                                                                                                      174
چکیده
یکی از فواید نکاح که در شریعت اسلام به آن تأکید شده است، تولید مثل و بقای نسل است. هر زن و شوهری حق دارد از داشتن فرزند برخوردار شود در پاره ای از موارد در بین گروهی از زوجین بنا به دلایلی ناباروری شیوع دارد و زوجین از طریق شیوه های معمول باروری طبیعی قادر به فرزند دار شدن نیستند و چه بسا زنان و مردانی که برای همیشه از داشتن فرزند محروم می مانند. خواه یا ناخواه ناباروری زوجین مشکلاتی را برای خانواده ها پیش می آورد و در بسیاری از موارد سبب اصلی فروپاشی خانواده ها از هم است. اما جای خوشحالی است که در سال های اخیر در اثر تلاش دانشمندان در حوزه های مختلف پزشکی درصد قابل توجهی از زوجین نابارور از طریق استفاده از شیوه های مختلف کمک باروری (ART) در جایگزینی رحمی می توانند با داشتن فرزند کانون خانواده خود را از فروپاشی نجات دهند.
فرزندی که در نتیجه اهداء و دریافت جنین پا به عرصه گیتی می گذارد همانند هر شخص دیگری از کلیه حقوق مدنی متمع می شود و دارای کلیه حقوق و تکالیفی است که اشخاص در طول زندگی خود از آنها بهره مند می شوند. بنابراین، طفل حاصل از جنین اهدایی حق دسترسی به اطلاعات ژنتیکی و سوابق خانوادگی خود را دارد. همچنین نامبرده می تواند وفق قواعد مسوولیت مدنی، کلیه خسارات وارد بر جسم و روان و حیثیت معنوی خود را از واردکنندگان خسارت مطالبه نماید. با وجود این به اعتقاد برخی از اندیشمندان، طفل حاصل از جنین اهدایی به علت کیفیت خاص و استثنایی تولد آن و احسان اهداءکنندگان و کادر پزشکی آن، از برخی حقوق متصوره برای اشخاص دیگر باید محروم باشد.
برای جنین اهدایی حالت های متفاوتی متصور است ولی چهار حالت آن بارزتر است که باید مورد بررسی قرار گرفته است : 1ـ جنین تشکیل شده از نطفه های والدین قانونی و مشخص می باشد و مادر متقاضی جنین اهدایی ازلحاظ ژنتیکی هیچ ارتباطی با کودک ندارد. 2 ـ جنینی که متشکل ازاسپرم پدرقانونی وتخمک مادر متقاضی جنین اهدایی است و مادراهدا کننده ارتباط ژنتیکی با فرزند ندارد. 3 ـ حالتی که درآن جنین حاصله متشکل از اسپرم پدرقانونی و تخمک زن ثالث می باشد و مادر متقاضی جنین اهدایی ارتباط ژنتیکی با فرزند ندارد. 4 ـ حالتی که جنین اهدایی، حاصل ازاسپرم و تخمک اهدایی از والدین نامشخص است و دررحم مادر متقاضی جنین اهدایی قرار می گیرد.
درحقوق ایران، اهدای جنین ازنوع اول می باشد. جهت روشن ترشدن مسائل مختلف حقوقی که درفروض مختلف ومخصوصاً درمورد طفل حاصل از آن وجود دارد سوالهای بسیار مطرح است که درطول این نوشتار به نوعی پاسخگوی آن بوده ایم.
در این پایان نامه سعی بر آن خواهد شد که نظرات مطروحه در این خصوص را با نگاهی به قوانین موضوعه مورد بررسی قرار گیرد. همچنین حقوق و تکالیف متقابل دریافت کنندگان جنین و طفل حاصل از آن نیز مورد بحث خواهد بود.
کلید واژگان : تلقیح مصنوعی، لقاح، جنین اهدایی، نسب، توارث
مقدمه
یکی از روشهای درمان ناباروری و رساندن زوجین نابارور به هدف خود، یعنی همان صاحب فرزند شدن، اهدای جنین می باشد. این روش باعث شده تا مباحث پیچیده فقهی و حقوقی در زمینه­هایی چون، قرارداد میان طرفین، نسب و آثار ناشی از نسب، شرایط اهدا کنندگان و متقاضیان، حفظ رازداری و آیین دادرسی مربوطه به وجود آید .
هرچند که این روشهای درمان، پیشرفت­های عدیده ای را در حوزه پزشکی به دنبال داشت اما نتوانست موجب اقناع دانشمندان علوم دیگر شود و موجب بروز مشکلات و پرسشهایی در علوم اخلاقی، جامعه شناختی، روان شناسی و حقوق و فقه گردید که بسیاری از موارد هنوز بی جواب مانده است و نیازمند تحقیقات و تخصص بیشتری می باشد. ولی آنچه مسلم است استفاده از این روشها نیازمند پاسخ به موارد فوق و فراهم شدن بستر فرهنگی – اجتماعی، اعتقادی حاکم بر جامعه است که تا قبل از ابداع این تکنیک ها جایگاهی را به خود اختصاص نداده بود. بطور کلی بحث تولید مثل حساسیت و محدودیتهای قانونی و شرعی و اجتماعی خاصی را در فتاوا و فرهنگ اسلامی دارد. این تحولات و پیشرفتها به ویژه در باروری با دخالت عامل بیگانه، دیدگاههای مختلف اخلاقی، شرعی و قانونی را در رد یا پذیرش آن فراهم آورده و در این ارتباط نقش مذهب به عنوان عاملی تعیین کننده در مباحث مربوط به حقوق تولید مثل مورد توجه قرار گرفته است. این فناوری با سرعت عجیبی به پیش می رود. در این رابطه فتاوا و قوانین و محدودیتهای اخلاقی، نیاز به اظهار نظر و تدوین دارد و باید برای این امر تحقیق و تلاش بسیاری نمود که به کارگیری این روشها مغایرت با موازین شرعی و اصول حقوقی نباشد و نیز پاسخگوی مسائل اجتماعی و روان شناختی نیز باشد.
فرزندی که در نتیجه اهداء و دریافت جنین پا به عرصه گیتی می گذارد همانند هر شخص دیگری از کلیه حقوق مدنی متمتع می شود و دارای کلیه حقوق و تکالیفی است که اشخاص در طول زندگی خود از آنها بهره مند می شوند. بنابراین، طفل حاصل از جنین اهدایی حق دسترسی به اطلاعات ژنتیکی و سوابق خانوادگی خود را دارد.
همچنین درخصوص حفظ اسرار در این مورد به آنجا رسیدیم که کلیه مشخصات طرفین و نیز چنین ثبت و ضبط شود و تحت شرایطی باید کسانی که در این امر دخیل هستند از آن گاه گردند تا در صورت بروز مشکلات برای رفع آن اقدام نمایند.
نسب­ناشی از اهدای جنین از مباحث مهم این تحقیق است و با توجه به آیات و روایات و همچنین نظرات فقهی و حقوقی نتیجه این شد که پدر و مادر واقعی طفل همان پدر و مادر ژنتیکی یعنی صاحبان­اسپرم و تخمک می­باشند.از آنجا که نسب طفل ناشی از اهدای­جنین مشروع بوده، آثار نسب مشروع از جمله: نگهداری و تربیت­طفل، ولایت­قهری، نفقه و رابطه­توارث مطابق با قواعد و مقررات­حقوقی کشورمان خواهد بود.
مسائل مطرح شده در این تحقیق با استناد به منابع مهم فقهی مانند آیات و روایات و استفاده از نظریات علمای فقه و حقوق می باشد و به نظر نگارنده ، تحقیق و پژوهش در زمینه های جدید حقوقی از جمله موضوع مورد بحث ما هرچه بیشتر انجام شود ما را در ارائه پاسخی واحد و بدون شبهه در این زمینه یاری خواهد نمود.
این پایان نامه در سه بخش تنظیم شده است. در بخش اول به بیان مفاهیم و مبادی بحث پرداخته شده و تعریف، تاریخچه باروری مصنوعی و روشهای تلقیح مصنوعی، درمان نازائی و اشکال مختلف استفاده از رحم جایگزین آورده شده است . در بخش دوم در دو فصل نسب، توارث بحث شده است و در بخش آخر نیز حقوق و تکالیف دریافت کنندگان جنین و طفل ناشی از آن بحث شده است . و در آخر نتیجه گیری، پیشنهادات و منابع آورده شده است.
سوالات تحقیق
سوال اصلی
آیا حقوق و تکالیف جنین حاصل از لقاح مصنوعی با فرزند طبیعی تفاوت دارد یا خیر ؟ وجوه اشتراک وافتراق این کودکان چیست؟
سوالات فرعی

وضعیت نفقه کودکان متولد از تلقیح مصنوعی به چه صورت خواهد بود؟            
وضعیت نسب کودکان متولد از تلقیح مصنوعی به چه صورت خواهد بود؟    
وضعیت ارث کودکان متولد از تلقیح مصنوعی به چه صورت خواهد بود؟  
حفظ و نگهداری اطلاعات مربوط به جنین اهدایی لزوماً به چه منظور و تا چه مرحله ای می باشد ؟
آثار حقوقی نسب ناشی از اهدا جنین، مانند نگهداری و تربیت طفل، حرمت نکاح، ولایت قهری طفل، نفقه وارث چگونه خواهد بود ؟
فرضیات
فرضیه اصلی
وظایف و تکالیف اهداء گیرنده جنین و طفل متولد شده از لحاظ نگهداری و تربیت و نفقه و احترام ، نظیر وظایف و تکالیف اولاد و پدر است.
فرضیات فرعی
1- پدر طبق ماده 1199 ق.م تکلیف به دادن نفقه فرزند خود می باشد و از این رو، تفاوتی بین فرزند و جنین وجود ندارد. بدین ترتیب می توان گفت: در حالت استفاده از رحم جایگزین مادر جانشین به علّت حمل جنین فراکاشته والدین حکمی، مستحق نفقه از جانب ایشان خواهد بود.
2- در این مورد اختلاف نظرهای وجود دارد که بعضی طفل را متعلق به صاحبان نطفه و بعضی طفل را متعلق به صاحب رحم میدانند.
3- مساله ارث کودکانی که از طریق تلقیح مصنوعی متولد میشوند تابع ثبوت نسب میان طفل و صاحبان اسپرم و تخمک ویا رحم است.چنانچه رابطه نسبی میان طفل و صاحب اسپرم از یک سو و صاحب تخمک یا رحم یا هر دو(بنا به اختلاف مبانی در مساله نسب مادری) از سوی دیگر به رسمیت شناخته شود”توارث میان انها نیز بر قرار میشود و بر عکس هر گاه رابطه نسبی میان کودک و والدین ژنتیکی او بر قرار نباشد توارث میان انها نیز منتفی خواهد بود.
4 ـ حفظ و نگهداری اطلاعات مربوط به جنین اهدایی به خاطر حفظ اسرار و آبروی اشخاص اهدا کننده واهدا گیرنده و نیز طفل حاصل از اهدای جنین می باشد.
5 ـ وظایف و تکالیف زوجین اهدا گیرنده ی جنین و طفل متولد شده ازلحاظ نگهداری، تربیت، نفقه و احترام نظیر وظایف و تکالیف اولاد با پدر و مادر است . ولی به نظر می رسد از لحاظ ارث و ولایت قهری به والدین ژنتیکی منتسب است .
اهداف تحقیق
هدف اصلی
هدف از تحقیق بر طرف کردن شک و شبهات موجود در مورد حقوق و تکالیف دریافت کنندگان جنین و طفل حاصل از آن می باشد.
اهداف فرعی
1) با تبیین و تشریح مفاهیم به کار گرفته شده از طریق تطبیق و مقایسه در حقوق ایران و سایرکشورها می­توان به این­نکته پی برد که قانونگزار تاچه میزان در بحث حمایت از کودکان بدون­سرپرست­موفق بوده است.
2) نقد و بررسی قواعد مربوط به حقوق و تکالیف دریافت کنندگان جنین و طفل حاصل از آن و ارائه پیشنهاداتی برای ارائه راهکارهایی در مورد ارتقاء سطح قوانین.
3) بررسی حقوق و تکالیف دریافت کنندگان جنین و طفل حاصل از آن در ایران و بیان وجوه اشتراک و افتراق آن در حقوق ایران و سایر کشورها.