6-5-1- تعریف محیط داخلی……………………………………………………………………………………………………………… 21
6-1- مدیریت علمی………………………………………………………………………………………………………………………………….. 21
1-6-1- مفهوم علم مدیریت……………………………………………………………………………………………………………….. 22
2-6-1- مفهوم مدیریت بوروکراسی……………………………………………………………………………………………………… 22
3-6-1- مفهوم مدیریت مبتنی بر روابط انسانی…………………………………………………………………………………….. 22
4-6-1- مفهوم مدیریت رفتار سازمان…………………………………………………………………………………………………… 23
5-6-1- مفهوم مدیریت سیستمی………………………………………………………………………………………………………… 23
6-6-1- مفهوم مدیریت اقتضایی………………………………………………………………………………………………………….. 23
8-6-1- مفهوم مدیریت تغییرات استراتژی……………………………………………………………………………………………. 23
9-6-1- مفاهیم استراتژی های مدیریت تغییر تحول آفرین…………………………………………………………………….. 24
7-1- مفهوم تفکر استراتژیک………………………………………………………………………………………………………………………. 25
1-7-1- مفهوم جدید استراتژی……………………………………………………………………………………………………………. 25
فصل دوم: مروری بر تحقیقات انجام شده
1-2- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………………… 28
2-2- مدیریت استراتژیک…………………………………………………………………………………………………………………………… 29
1-2-2- اهداف مدیریت ارشد در مدیریت استراتژیک…………………………………………………………………………… 29
2-2-2- مدیریت خوب ……………………………………………………………………………………………………………………… 30
3-2-2- مزایای مدیریت استراتژیک…………………………………………………………………………………………………….. 32
4-2-2- الگوی مدیریت عملکرد در سازمانهای تحقیق و توسعه ……………………………………………………………… 34
3-2- برنامه ریزی استراتژیک ……………………………………………………………………………………………………………………. 35
1-3-2- تفاوت تفکر و برنامه ریزی استراتژیک ……………………………………………………………………………………… 35
2-3-2- تفاوت برنامه ریزی استراتژیک بین سازمانهای بزرگ و کوچک ………………………………………………….. 36
3-3-2- مدل برنامه ریزی استراتژیک پایه ای ……………………………………………………………………………………… 27
4-3-2- برنامه ریزی استراتژیک برای سازمان های کوچک ……………………………………………………………………. 38
5-3-2- معمول ترین برنامه ریزی استراتژیک……………………………………………………………………………………….. 38
4-2- تفکر استراتژیک………………………………………………………………………………………………………………………………… 39
1-4-2- تجزیه و تحلیل محیطی ………………………………………………………………………………………………………… 41
2-4-2- پایه گذاری و جهت گیری سازمانی ……………………………………………………………………………………… 42
3-4-2- هدف گذاری ………………………………………………………………………………………………………………………… 42
5-2- تعیین و تدوین استراتژی ………………………………………………………………………………………………………………….. 44
1-5-2- عوامل موثر در مرحله تدوین استراتژی…………………………………………………………………………………….. 45
2-5-2- الگوی مدیریت تغییرات
استراتژی……………………………………………………………………………………………. 46
3-5-2- الگوی مدیریت تحول کاریزماتیک…………………………………………………………………………………………… 46
4-5-2- الگوی مدیریت تغییرات تحول آرانه…………………………………………………………………………………………. 46
5-5-2- الگوی رهبری تعغییرات استراتژیک……………………………………………………………………………………………………. 47
6-5-2- استراتژی های مدیریت تغییر تحول آفرین……………………………………………………………………………….. 47
6-2- سیاست گذاری استراتژیک…………………………………………………………………………………………………………………. 48
1-6-2- انحصار چند جانبه و سیاست استراتژیک………………………………………………………………………………….. 48
7-2- بستر سازی و اجرای استراتژی ها………………………………………………………………………………………………………… 50
1-7-2- مهارت تعامل………………………………………………………………………………………………………………………… 50
2-7-2- مهارت تخصیص……………………………………………………………………………………………………………………. 51
3-7-2- مهارت نظارت……………………………………………………………………………………………………………………….. 51
4-7-2- مهارت های سازمانده…………………………………………………………………………………………………………….. 51
8-2- کنترل استراتژی……………………………………………………………………………………………………………………………….. 52
1-8-2- بخش های ساختار تحلیلی استراتژی ………………………………………………………………………………………. 53
2-8-2- تحلیل گلوگاه ………………………………………………………………………………………………………………………. 53
فصل سوم: مواد و روشها
1-3- منطقه مورد مطالعه …………………………………………………………………………………………………………………………. 55
2-3- جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………………………………………. 55
1-2-3- دهکده دامداران زاهدان………………………………………………………………………………………………………….. 56
2-2-3- دهکده دامداران خاش …………………………………………………………………………………………………………… 56
3-2-3- دهکده دامداران سیستان……………………………………………………………………………………………………….. 57
3-3- چگونگی جمع آوری اطلاعات …………………………………………………………………………………………………….. 57
1-3-3- جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه …………………………………………………………………………………. 57
4-3- روش انجام تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………………. 58
1-4-3- بررسی عوامل داخلی……………………………………………………………………………………………………………… 59
2-4-3- ماتریس اولویت عوامل داخلی ………………………………………………………………………………………………… 59
3-4-3- بررسی عوامل خارجی…………………………………………………………………………………………………………….. 60
4-4-3- ماتریس اولویت عوامل خارجی ……………………………………………………………………………………………….. 60
5-3- اراِئه راهبردها و راهکارهای توسعه دامداریها………………………………………………………………………………………….. 61
1-5-3- استراتژیهای so……………………………………………………………………………………………………………………… 61
2-5-3– استراتژیهای wo…………………………………………………………………………………………………………………… 62
3-5-3- استراتژیهای st………………………………………………………………………………………………………………………. 62
4-5-3- استراتژیهای wt…………………………………………………………………………………………………………………….. 62
فصل چهارم: نتایج و بحث
1-4- تجزیه و تحلیل ……………………………………………………………………………………………………………………………….. 54
1-1-4- عوامل داخلی موثر بر دامداری ها در ناحیه مطالعه شده ……………………………………………………………. 54
2-1-4- عوامل خارجی موثر بر دامداری ها در ناحیه مطالعه ………………………………………………………………….. 56
2-4- تحلیل نقاط قوت،ضعف،فرصت ها و تهدید ها …………………………………………………………………………………….. 57
1-2-4- تحلیل نقاط قوت از دیدگاه مسئولان ……………………………………………………………………………………… 61
2-2-4- تحلیل نقاط ضعف از دیدگاه مسئولان ……………………………………………………………………………………. 63
3-2-4- تحلیل نقاط فرصت از دیدگاه مسئولان …………………………………………………………………………………… 64
4-2-4- تحلیل نقاط تهدید از دیدگاه مسئولان ……………………………………………………………………………………. 65
5-2-4- تحلیل نقاط قوت از دیدگاه دامداران ……………………………………………………………………………………….. 66
6-2-4- تحلیل نقاط ضعف از دیدگاه دامداران ……………………………………………………………………………………… 68
7-2-4- تحلیل نقاط فرصت از دیدگاه دامداران ……………………………………………………………………………………. 68
8-2-4- تحلیل نقاط تهدید از دیدگاه دامداران ……………………………………………………………………………………. 70
9-2-4- تحلیل نقاط قوت از دیدگاه فارغ التحصیلان ……………………………………………………………………………. 71
10-2-4- تحلیل نقاط ضعف از دیدگاه فارغ التحصیلان………………………………………………………………………… 72
11-2-4- تحلیل نقاط فرصت از دیدگاه فارغ التحصیلان……………………………………………………………………….. 73
12-2-4- تحلیل نقاط تهدید از دیدگاه فارغ التحصیلان………………………………………………………………………… 74
3-4- اولویت بندی نهایی…………………………………………………………………………………………………………………………… 74
4-4- ارائه راهبردهای و راهکارهای توسعه دامداری ها …………………………………………………………………………………… 76
1-3-4- راهبرد های رقابتی/تهاجمی SO……………………………………………………………………………………………… 76
2-3-4- راهبرد های تنوع ST…………………………………………………………………………………………………………….. 77
3-3-4- راهبرد های بازنگری WO……………………………………………………………………………………………………… 78
4-3-4- راهبرد های تدافعی WT……………………………………………………………………………………………………….. 79
5-4- نتیجه گیری…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 81
6-4- پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………………………………….. 83
7-4- فهرست منابع…………………………………………………………………………………………………………………………………… 85
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول1-3- ماتریس اولویت عوامل داخلی……………………………………………………………………………………………………. 50
جدول2-3- ماتریس اولویت عوامل خارجی………………………………………………………………………………………………….. 51
جدول3-3- ماتریس SWOT……………………………………………………………………………………………………………………. 52
جدول1-4- ماتریس عوامل خارجی موثر بر دامداریها ناحیه مطالعه شده……………………………………………………….. 55
جدول2-4- ماتریس عوامل داخلی موثر بر دامداریها ناحیه مطالعه شده………………………………………………………….. 57
جدول3-4- ماتریس SWOT در توسعه مناطق مطالعه شده………………………………………………………………………… 58
جدول4-4- نقاط قوت از دیدگاه مسئولان……………………………………………………………………………………………………. 60
جدول5-4- نقاط ضعف از دیدگاه مسئولان………………………………………………………………………………………………….. 62
جدول6-4- نقاط فرصت از دیدگاه مسئولان…………………………………………………………………………………………………. 63
جدول7-4- نقاط تهدید از دیدگاه مسئولان…………………………………………………………………………………………………. 65
جدول8-4- نقاط قوت از دیدگاه دامداران ……………………………………………………………………………………………………. 66
جدول9-4- نقاط ضعف از دیدگاه دامداران…………………………………………………………………………………………………… 67
جدول10-4- نقاط فرصت از دیدگاه دامداران……………………………………………………………………………………………….. 68
جدول11-4- نقاط تهدید از دیدگاه دامداران………………………………………………………………………………………………… 69
جدول12-4- نقاط قوت از دیدگاه فارغ التحصیلان……………………………………………………………………………………….. 70
جدول13-4- نقاط ضعف از دیدگاه فارغ التحصیلان……………………………………………………………………………………… 71
جدول14-4- نقاط فرصت از دیدگاه فارغ التحصیلان……………………………………………………………………………………. 72
جدول15-4- نقاط تهدید از دیدگاه فارغ التحصیلان ……………………………………………………………………………………. 73
جدول16-4- اولویت بندی نهایی SWOT از دیدگاه سه گروه مشارکت کننده………………………………………………. 75
جدول17-4- ماتریس SWOT و نحوه تعیین استراتژیها……………………………………………………………………………… 76
جدول18-4- تحلیل SWOT و تعیین استراتژیها………………………………………………………………………………………. 80
فهرست نمودارها
عنوان
صفحه
نمودار 1-1- مدل هاروارد……………………………………………………………………………………………………………………………… 2
نمودار 1-4- نقاط قوت از دیدگاه مسئولان…………………………………………………………………………………………………… 60
نمودار 2-4- نقاط ضعف از دیدگاه مسئولان…………………………………………………………………………………………………. 62
نمودار 3-4- نقاط فرصت از دیدگاه مسئولان………………………………………………………………………………………………… 64
نمودار 4-4- نقاط تهدید از دیدگاه مسئولان………………………………………………………………………………………………… 65
نمودار 5-4- نقاط قوت از دیدگاه دامداران……………………………………………………………………………………………………. 66
نمودار 6-4- نقاط ضعف از دیدگاه دامداران………………………………………………………………………………………………….. 67
نمودار 7-4- نقاط فرصت از دیدگاه دامداران…………………………………………………………………………………………………. 68
نمودار 8-4- نقاط تهدید از دیدگاه دامداران…………………………………………………………………………………………………. 69
نمودار 9-4- نقاط قوت از دیدگاه فارغ التحصیلان………………………………………………………………………………………… 70
نمودار 10-4- نقاط ضعف از دیدگاه فارغ التحصیلان…………………………………………………………………………………….. 71
نمودار 11-4- نقاط فرصت از دیدگاه فارغ التحصیلان………………………………………………………………………………….. 72
نمودار 12-4- نقاط تهدید از دیدگاه فارغ التحصیلان……………………………………………………………………………………. 73
چکیده
مدیریت استراتژیک به عنوان یک سیستم سیاست گذاری وتدوین برنامه های کلان و خرد در سطوح مناطق نقش مهمی در کاهش نابرابری اقتصادی و اجتماعی و ارتقاء وضعیت توسعه دارد و اگر به درستی تهیه و تدوین گردد، منجر به انتخاب استراتژی هایی می شود که در صورت اجراء صحیح و به موقع، تعالی و پیشتازی منطقه و کشور را به ارمغان می آورد. دامداری و اقتصاد دامداری در حال حاضر، در حال تبدیل شدن به یکی از ارکان اصلی اقتصاد تجاری جهان و زندگی روزمره مردم است. افزون بر این بسیاری از برنامه ریزان و سیاست گذاران توسعه نیز از صنعت دامداری به عنوان رکن اصلی توسعه پایدار یاد می کنند. در این راستا دامداری نیز بخش مهمی از صنعت کشاورزی می تواند با برنامه ریزی اصولی و مناسب و شناسایی مزیت ها و محدودیت های دامداری ها، نقش موثری در توسعه این مناطق و در نتیجه توسعه ملی و تنوع بخشی به اقتصاد ملی برعهده داشته باشد، از این رو در اینجا سوال این است که پتانسیل ها و محدودیت های توسعه دامداری کدام است؟ چه راهبردها و راهکارهایی جهت توسعه دامداری هایی که منجر به توسعه این مناطق و توسعه ملی بشود، وجود دارد؟ به این منظور پایان نامه حاضر با استفاده از روش پیمایشی، مطالعات میدانی و تعیین نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها با استفاده از روش SWOT به ارائه راهبردها در جهت توسعه دامداری ها در منطقه سیستان و بلوچستان پرداخته است. تجزیه و تحلیل های تجربی در منطقه مطالعه شده نشان می دهد که آستانه آسیب پذیری این نقاط بسیار بالاست و نیازمند بازنگری و ارائه سیاست های مناسب در جهت رفع محدودیت ها و استفاده از مزیت های نسبی موجود می باشد.
کلمات کلیدی: مدیریت- تدوین استراتژی- دامداری ها- مدل SWOT
1-1- مقدمه
توسعه دارای سطوح و شرایط به خصوصی است که از اصلی ترین شرایط آن تصمیم گیری منطقی و عقلانی در راستای رسیدن به اهداف می باشد. قاعدتاً الگوی مدیریت تصمیم گیری بایستی مبتنی بر تدوین راهبردهای منطقی و صحیح باشد تا بتوان به توسعه رسید. از لحاظ مفهومی مدیریت استراتژیك با تحول در تئوری‌های مدیریت همگامی دارد. مكاتب كلاسیك رفتاری و كمی مدیریت بر جنبه‌هایی از سازمان و عملكرد آن تأكید می‌كردند كه توسط مدیریت قابل كنترل بود. مسایلی از قبیل برنامه‌ریزی تولید، رفتار زیردستان، بهبود محیط كار، نقش گروههای غیررسمی در بازدهی كار، مدل‌های كمی تصمیم‌گیری و غیره. لیكن هرگز فضای سیاسی جامعه، احساس افراد و نهادهای خارج از سازمان، مسأله اصلی آنها نبود، چرا كه محیط از ثباتی نسبی برخوردار بوده و چنین نیازی هم احساس نمی شد. به تدریج با رشد مستمر اقتصادی، اوضاع قابل اطمینان محیطی از میان رفت و تغییرات و حوادث شتابنده ای در جهان اتفاق افتاد. لذا تغییرات و دگرگونی های سریع و پیچیده جامعه و تأثیر آن بر رشد و توسعه موجب شد كه مدیران توجه خود را به محیط سیستم ها معطوف گردانند و مفاهیمی مانند سیستم، اقتصاد، برنامه‌ریزی بلند مدت، استراتژی و فرآیند تصمیم گیری استراتژیك مورد توجه صاحب‌نظران مدیریت قرار گیرد. این مفاهیم و نظریات پاسخ علم مدیریت به دگرگونی و تغییرات وسیع اقتصادی واجتماعی بود. توجه به محیط، آگاهی از تاثیر متغیرهای محیطی و ارائه چشم اندازی از فعالیت آینده برای سیستم ها، لزوم آمادگی برای برخورد با تغییرات مداوم را توجیه می كند. وجود عدم قطعیت های[1] محیطی در مسائل سیستمی به لحاظ مبهم بودن و طبیعت احتمالی رخدادهای آتی و آمادگی آنها جهت تغییر، برخوردی متفاوت با تغییر، نوع تصمیمات، عوامل جدید مؤثر بر تصمیم‌گیری و قطعیت در مورد تغییرات آینده، توجه به استفاده از مدل مدیریت استراتژیك را افزون تر می كند.
یکی از اصلی ترین مدل های مطرح در مدیریت استراتژی همان مدل هاروارد است. مدل مدیریت استراتژیک یا همان مدل هاروارد که از دهه 1920 تاکنون در مدرسه بازرگانی هاروارد تدریس میشود الهام بخش اکثر مدل‌های تدوین استراتژی در بخش‌های مختلف اقتصادی، خدماتی، دولتی و غیرانتفاعی به حساب می‌آید (هدایتی،1381). هدف اساسی این مدل ایجاد ارتباط بین سازمان و محیط آن برای دستیابی به بهترین گزینه‌های استراتژی است. آنچه در مدل هاروارد در درجه اول اهمیت قرار می‌گیرد. توجه به توانمندی‌ها و ضعف‌های داخلی سیستم و فرصت‌ها و تهدیدهای موثر بر آن است (هدایتی، 1381). به عقیده صاحب نظران، مدل هاروارد کاربردی فراتر از سطح شرکت‌ها داشته و در قلمرو کلیه بخش‌های خصوصی، دولتی و غیر انتفاعی نیز امکان بکارگیری دارد. سنجش فرصت‌ها، توانمندی ها، ضعفها و تهدیدها که بعدها به تحلیل SWOT معروف شد نقطه اصلی و محور مدل هاروارد است. تاکید بر فرصت ها و قوتها به عنوان مهمترین عامل دستیابی به استراتژی موثر که به رفع کاستی‌ها و حداقل رساندن تهدیدها می‌انجامد مهمترین جنبه مثبت این مدل است. در واقع تمام مدل‌های تدوین استراتژی که طی چند دهه گذشته ارائه شده‌اند خود را نیازمند استفاده از مدل هاروارد دانسته‌اند (نمودار 1).
قوتها فرصت ها
استراتژی
ضعفها تهدیدها
نمودار1-1 مدل هاروارد (هدایتی،1381)
نقش های مختلف مدیریت از قبیل محرک تولید و خدمت، هدایت گری و برنامه ریزی، هماهنگ کنندگی، ناظر و ارزیاب، ابداع گر و خلاق از جمله مواردی است که در تحلیل مدیریت توسعه راهبردی مد نظر قرار می گیرد .(Crittenden, 1997; Anonymous, 2006, 2009) این امور با توجه به دخالت دولت در برنامه ریزی و مدیریت واحدهای تولیدی دام و طیور نقش مهمی دارد. بخصوص در مناطق مرزی و حاشیه ای کشور، آمیختگی مدیریت دولتی و اجرای امور توسط بخش خصوصی، الگوی خاصی را از سیستم اداره واحدهای تولیدی دام در منطقه سیستان به عنوان یک نمونه کشوری فراهم نموده است که دارای شرایط خاص خود است. در این سیستم آشفتگی اقدامات و تصمیمات، .نبود یک طرح جامع و برنامه ای و بسیاری از عوامل دیگر زمینه هدر رفتن سرمایه های ملی را فراهم نموده است.
به همین دلیل به منظور شناسایی شرایط سیستمی حاکم بر نظام اداره واحدهای دام و تولیدات شیر از مدل SWOT استفاده خواهد شد. در این مدل دو نوع بررسی صورت خواهد گرفت، یکی بررسی درونی که در برگیرنده قوت ها و ضعف های داخلی سیستم مدیریت واحدهای تولیدی دام است و دیگری شناسایی فرصت ها و تهدیدات محیط بیرونی این گونه نظام مدیریتی و تصمیم گیری است (الوانی،1387). اگر متن نوشته های موجود در رابطه با مدیریت تغذیه دام و طیور به الگوهای غذایی (جامعی،1357)، چگونگی تغذیه دام (شماع،1361)، ترکیبات خوراک (جامعی،1376) مقایسه تغذیه ای طیور (رحیمی،1385) استفاده از مکمل های غذایی (نصابیان،1377؛ نیکخواه،1375؛ کمال زاده،1380) احتیاجات غذایی (امامی دوست،1372 و گلیان،1375) روش علمی تغذیه (کامیاب،1383) و غیره پرداخته اند و لیکن تا به حال در کشور ما تحقیق مرتبط با مدیریت کلان توسعه دراین زمینه به ثبت نرسیده است. اما در کشورهای دیگر از این مدل استفاده گسترده ای شده است از قبیل گزارش تحقیق دانشگاه سیدنی (2006) و گزارش کمیته(2007) NRMMC و مؤسسه کشاورزی و جنگلهای استرالیا (2005) و مرکز تحقیقات دامی دانمارک (2002) و آنتال و همکاران (2007) که ساختار مدل SWOT را بررسی کردند.
با توجه به تحقیقات صورت گرفته این پژوهش از چند بعد دارای اهمیت است.
اولاً: برای اولین بار این مدل و ارزیابی مدیریت تولیدات دامی در ایران و به خصوص منطقه سیستان انجام می شود.
